Senator mal sharýashylyǵyna keri áserin tıgizip jatqan derekterdi atady
ASTANA. KAZINFORM — Qazaqstannyń qazirgi veterınarııalyq basqarý modeline tıisti júıeli reforma qajet. Bul týraly senator Arman Óteǵulov málim etti.
— Júrgizilgen jan-jaqty taldaýda veterınarııa tek agrarlyq sektordyń bir tarmaǵy ǵana emes, ulttyq qaýipsizdik júıesiniń negizgi baǵyty ekenin aıqyn kórsetip otyr. Álemdik epızootııalyq ahýaldyń kúrdelenýi barshańyzǵa málim. Jańa zoonozdar, klımattyń ózgerýi, halyqaralyq saýdanyń artýy ań men mal aýrýlarynyń taralýyn tezdetip otyr. Ǵalymdardyń dereginshe, jańa ınfektsııalardyń 70 paıyzy janýarlardan taraıdy. Sondyqtan veterınarııa — bul tek mal sharýashylyǵyn qorǵaý emes, adam densaýlyǵyn, óńirlik turaqtylyqty jáne shekaralyq qaýipsizdikti qorǵaý, — dedi A. Óteǵulov Senatta veterınarııalyq qyzmet taqyrybyn talqylaýǵa arnalǵan Úkimet saǵatynda.
Onyń paıymynsha, Qazaqstannyń qazirgi veterınarııalyq basqarý modeli bul syn-qaterlerge ýaqytyly jaýap berýi úshin tıisti júıeli reformalardy qajet edi. Mysaly, bir fýnktsııa — ortalyqta, ekinshisi — óńirlerde, úshinshisi — jeke sektorda. Bul óz kezeginde epızootııalyq jaǵdaıynda mundaı kópdeńgeıli model jedel sheshim qabyldaý múmkindigin tejeıdi.
— Búginde kóptegen óńirde veterınar mamandarynyń tapshylyǵy 25–30 paıyzǵa jetti. Bir mamanǵa júkteme aımaqtarda 2–2,5 myń malǵa deıin barsa, mundaı jaǵdaıda sapaly dıagnostıka da, profılaktıka da múmkin emes. Kadrlar daıarlaıtyn JOO baǵdarlamalary halyqaralyq talaptarǵa tolyq saı emes, iri sharýashylyqtar alys jaqyn shet elderden bilikti mamandardy jumysqa alýǵa májbúr. Jas mamandar aýyldarǵa barýdan bas tartyp jatyr, sebebi, áleýmettik jaǵdaı tómen, turǵyn úı joq, jalaqy básekege qabiletsiz. Bul jaǵdaı salany bolashaqta kadrlyq kúıreýge alyp kelýi yqtımal, — dedi senator.
Onyń sózine qaraǵanda, epızootııalyq jaǵdaıdy sozylmaly deýge bolady. Brýtsellez, qutyrý, sibir jarasy, týberkýlez sııaqty aýrý oshaqtary jekelegen óńirlerde jyldar boıy joıylmaı keledi. Onyń basty sebepteri:
— jeke qosalqy sharýashylyqtardyń vaktsınatsııaǵa nemquraıly qaraýy;
— maldy tasymaldaý kezinde tirkeý is-sharalarynyń álsizdigi;
— túsindirý jumystarynyń jetkiliksizdigi.
Bul — tek veterınarlyq qyzmettiń emes, qoǵamdyq jaýapkershilik deńgeıiniń de tómendigi.
— Tsıfrlyq júıelerdiń ıntegratsııasyna kelsek, ISJ, VetLab, ISZH-Mobile, Tórt túlik sııaqty júıeler bar, biraq olar bir-birimen tolyq ıntegratsııalanbaǵan. Aqparat ár jerde bólek, naqty ýaqyt rejıminde taldaý múmkin emes. Al, damyǵan elderde barlyq derek bir platformada shoǵyrlanady. Mysaly, EO-nyń TRACES júıesi, AQSh pen Kanadadaǵy ortalyqtandyrylǵan jeliler táýekelderdi avtomatty túrde taldap, aldyn alý sharalaryn jedel iske asyrýǵa múmkindik beredi. Qazaqstanda mundaı júıe tolyq iske aspaıynsha, epızootııalyq baqylaý dál bolmaıdy, eksporttyq naryqqa shyǵý da shekteledi. Eksporttyq áserdi baqylaý tolyq avtomattanbaǵan. Búginde halyqaralyq naryq tek ónim sapasyn emes, onyń shyqqan ornynan bastap, dastarhanǵa jetkizilgenge deıingi jolyn talap etedi. Qytaı, Parsy shyǵanaǵy, EO elderi úshin maldy baqqan jeri, qandaı vaktsına alǵany, qandaı zerthanada tekserilgeni mańyzdy. Qadaǵalaý avtomattandyrylmaǵandyqtan, elimiz eksporttyq áleýetin tolyq paıdalana almaı otyr, — dedi depýtat.
Aıta keteıik, Joǵary aýdıtorlyq palata júrgizgen aýdıtten keıin veterınarııalyq, fıtosanıtarııalyq jáne azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etýge jaýapty birqatar laýazymdy adam men maman tártiptik jaýaptylyqqa tartyldy.