Senat radıoaktıvti materıaldardy transshekaralyq tasymaldaý máselesin qaraıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Senattyń jalpy otyrysynda depýtattar TMD elderinde radıoaktıvti materıaldardy transshekaralyq tasymaldaý máselesi kózdelgen qujatty qarap, Qazaqstan men Túrikmenstan arasyndaǵy qylmysqa qarsy kúrestegi yntymaqtastyqty kózdeıtin kelisimdi talqyǵa salady.
Aıta keteıik, 10 qarashada Senat spıkeri Máýlen Áshimbaevtyń tóraǵalyǵymen palata bıýrosynyń otyrysy ótti. Onda búgingi otyrystyń kún tártibine myna máselelerdi shyǵarý týraly sheshim qabyldandy:
1.«Táýelsiz Memleketter Dostastyǵyna qatysýshy memleketterde radıoaktıvti materıaldardy transshekaralyq tasymaldaý týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy;
2.«Qazaqstan Respýblıkasynyń Úkimeti men Túrikmenstan Úkimeti arasyndaǵy qylmyskerlikke qarsy kúrestegi yntymaqtastyq týraly kelisimdi ratıfıkatsııalaý týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Zańy.
Qazaqstan Úkimeti 2020 jylǵy 6 qarashada ótken TMD Úkimet basshylary keńesiniń otyrysy aıasynda qol qoıǵan birinshi kelisimdi osy jyldyń 1 qazanda Májilis qabyldaǵan bolatyn.
- Qazirgi ýaqytta Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵy boıynsha radıoaktıvti materıaldardy tasymaldaý tártibine baılanysty máseleler qoldanystaǵy zańnamamen rettelgen. Radıoaktıvti materıaldardy transshekaralyq tasymaldaý ýákiletti memlekettik organdar (Atom energııasy jónindegi agenttiginiń Atomdyq qadaǵalaý jáne baqylaý komıteti, ÓQM Ónerkásip komıteti) beretin ruqsattar (lıtsenzııalar) negizinde júzege asyrylady. Kelisimdi ratıfıkatsııalaý qajettiligi radıoaktıvti materıaldardy birneshe memlekettiń aýmaqtaryn qamtıtyn halyqaralyq tasymaldaý kezinde TMD-ǵa múshe memleketterdiń ýákiletti organdarynyń is-qımyldarynyń kelisimdiligin, ruqsat qujattaryn ózara tanýdy jáne qaýipsizdikti qamtamasyz etýdiń biryńǵaı tásilderin talap etýimen negizdeledi, — degen edi sol kezde Atom energııasy jónindegi agenttiginiń tóraǵasy Almasadam Sátqalıev.
Bul qujat transshekaralyq tasymaldardy baqylaý tıimdiligin arttyrýǵa, radıoaktıvti materıaldardy memlekettik shekaralar arqyly ótkizý kezinde negizsiz kidiristerdi boldyrmaýǵa, oryn aýystyrý monıtorıngi júıesin jetildirýge, sondaı-aq radıoaktıvti materıaldardy zańsyz tasymaldaýdyń jolyn kesýge yqpal etetin bolady.
Al ekinshi kelisimge byltyr 10 qazanda Memleket basshysynyń Túrikmenstanǵa sapary barysynda qol qoıyldy. Qujat qylmysqa qarsy kúres salasyndaǵy ekijaqty yntymaqtastyqtyń quqyqtyq negizin qurady.
- Qujatta aqparattyq tehnologııalar men aqparattyq qaýipsizdik, terrorıstik jáne ekstremıstik qylmystar, uıymdasqan qylmysqa qarsy kúres, esirtkiniń zańsyz aınalymy, sondaı-aq zańsyz kóshi-qon jáne adam saýdasy salasynda eki eldiń quzyretti organdarynyń qarym-qatynasyn damytý eskerilgen. Kelisim halyqaralyq sharttarǵa jáne Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamasyna sáıkes keledi, — degen edi QR Іshki ister mınıstriniń orynbasary Sanjar Ádilov.
Esterińizge sala ketsek, Senattyń ótken aptadaǵy jalpy otyrysynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine zııatkerlik menshik máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańy eki oqylymda qaralyp, maquldandy.
Senator Janna Asanovanyń aıtýynsha, zań jobasymen kelesi negizgi ózgerister men tolyqtyrýlar engiziledi:
- birinshiden, efırlik jáne kabeldik habar taratýshy uıymdardyń óz habarlaryn, onyń ishinde qaıta translıatsııalaý quqyqtaryn naqtylaý kózdeledi;
- ekinshiden, kórý qabileti buzylǵan azamattardyń avtorlyq quqyqpen qorǵaýǵa alynǵan shyǵarmalarǵa qol jetkizý múmkindigi keńeıtiledi, ıaǵnı zańdy jarııalanǵan shyǵarmalardy arnaıy qoljetimdi formattarda taratýǵa, kórsetýge jáne oryndaýǵa quqyq beriledi;
- úshinshiden, taýar tańbalaryna berilgen ótinimderdi jedeldete saraptaýdyń jańa tetigi engiziledi;
- tórtinshiden, taýar belgisin tirkeýge qarsylyq bildirý merzimi 1 aıdan 2 aıǵa deıin uzartylady;
- besinshiden, taýar belgilerin tirkeýden bas tartý negizderi naqtylanady, onyń ishinde qyzmet kórsetý orny eskeriledi;
- altynshydan, ónertabysqa patent berýden resmı saraptama kezeńinde-aq bas tartý múmkindigi engiziledi.
Sondaı-aq senatorlar «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine mádenıet, bilim berý, otbasy jáne memlekettik baqylaý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańnyń jekelegen baptaryn jańa redaktsııada usynyp, ony Májiliske qaıtardy.
Naqtyraq aıtqanda, «Mádenıet týraly» Zańda:
- televızııalyq jazbalar men kontserttik oıyn-saýyq mádenı-buqaralyq is-sharalardy ótkizýge beıimdelmegen oryndardy qospaǵanda, uıymdastyrýshylardy, shyǵarmashylyq ujymdardy jáne oryndaýshylardy kontserttik oıyn-saýyq mádenı-buqaralyq is-sharalarda daýystyq (vokaldyq) fonogrammalardy paıdalanýyna tyıym salýdy kózdeıtin ózgeristi naqtylaý;
- zańnamada belgilengen jaǵdaılarda oıyn-saýyq mádenı-buqaralyq is-sharalardy ótkizý jáne mýzykalyq shyǵarmalardy oryndaý kezinde daýystyq (vokaldyq) fonogrammalardy paıdalaný týraly kórermenderdi habardar etýdi mindetteıtin jáne «Tutynýshylardyń quqyqtaryn qorǵaý týraly» qoldanystaǵy zańnyń tıisti normasyn osy túzetýge sáıkestendirý;
- jeke tulǵalardy buqaralyq aqparat quraldarynda nemese onlaın-platformalarynda avtorlyq quqyq obektileri sanalatyn týyndylardy jarııa paıdalanýy kezinde avtordyń (avtorlardyń) atyn kórsetýge mindetteý jónindegi normany qoldanystaǵy zańnamaǵa qatysty retteý;
- orta bilim berý uıymdarynyń memlekettik obektilerin salýdy, rekonstrýktsııalaýdy jáne kúrdeli jóndeýdi tıisti kólemde qarjyladandyratyn jergilikti atqarýshy organdardyń tiziminen aýdandar men oblystyq mańyzy bar qalalardy alyp tastaý jónindegi túzetýler qamtylǵan.
Jalpy otyrys kún tártibine shyǵarylǵan máseleler qaralyp bolǵannan keıin senatorlar depýtattyq saýaldaryn joldady. Máselen, senator Andreı Lýkın óziniń depýtattyq saýalynda áskerı tártip pen áskerı polıtsııanyń jumysyn retteıtin zańdardy qaıta qaraý qajet ekenin aıtty.
— Áskerı polıtsııa, qolbasshylyq jáne quqyq qorǵaý organdary arasyndaǵy fýnktsııalardy ajyratý, sondaı-aq tártiptik talaptardy buzý jaǵdaıyna monıtorınginiń tsıfrlyq júıelerin paıdalanýdy bekitý, áskerı bólimdi óz betinshe qaldyrǵany úshin jaýapkershilik normalaryn qatańdatýǵa baılanysty zańnamany kúsheıtýdi usynamyz. Áskerı psıhologtardy daıarlaý jáne sertıfıkattaý standarttaryn belgileıtin zańǵa táýeldi aktini qabyldaý, sýıtsıdtik jaǵdaılardyń aldyn alýdyń vedomstvoaralyq baǵdarlamasyn ázirleý qajet, — dedi depýtat.
Al Amangeldi Esbaı kásibı biliktiligi joq jalǵan koýchtar men psıhologtardan zardap shekkenderdiń statıstıkasyn keltirip, qoǵamdaǵy ózekti problemany kóterdi. Senator azamattardyń psıhıkalyq, áleýmettik jáne qarjylyq qaýipsizdigine qater tóndirmeý, otbasy ınstıtýtyn jáne balalardyń quqyqtaryn qorǵaý úshin atalǵan mamandardyń jaýapkershiligin zańnamalyq deńgeıde qatańdatýdy usyndy.
- Zań qabyldaýdy, lıtsenzııalaý jáne kásibı tirkeý tetigin engizýdi, psıhologter men koýchterdiń biryńǵaı ulttyq reestrin qurýdy, sondaı-aq Etıkalyq kodeks jáne qupııalylyqty saqtaý talaptaryn zańdastyrý arqyly klıenttiń jeke derekterin qorǵaý, aqparatty ruqsatsyz jarııalamaý mindetterin quqyqtyq jaýapkershilikpen bekitýdi usynamyz, - dedi senator.