Senat «qoǵamdyq jumystar» túrindegi jańa ákimshilik jazaǵa arnalǵan zańdy maquldady
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Senattyń jalpy otyrysynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańy eki oqylymda qaralyp, maquldandy.
Zańnyń mindetteri - «qoǵamdyq jumystar» ákimshilik jazalaýdyń jańa túrin retteý, sondaı-aq ákimshilik-delıktilik zańnamany jetildirý. Qujat aıasynda qoǵamdyq jumystarǵa tartý túrindegi ákimshilik jazanyń jańa túri engizildi jáne ony oryndaý tetigi aıqyndaldy.
Senattyń Konstıtýtsııalyq zańnama, sot júıesi jáne quqyq qorǵaý organdary komıtetiniń málimetinshe, Konstıtýtsııanyń 24-babyna sáıkes májbúrli eńbekti qylmystyq nemese ákimshilik quqyq buzýshylyq jasaǵany úshin kináli dep taný týraly sot aktisi negizinde nemese tótenshe jaǵdaıda, sondaı-aq soǵys jaǵdaıy kezinde ǵana qoldanýǵa jol beriledi. Qazirgi ýaqytta qoǵamdyq jumystar túrindegi jaza qylmystyq zańnama aıasynda qoldanylady. Máselen, Qylmystyq kodekstiń 43-babyna sáıkes, qoǵamdyq jumystar sottalǵandardyń qoǵamdyq oryndarda jergilikti atqarýshy organdar uıymdastyratyn, belgili bir biliktilikti talap etpeıtin tegin qoǵamdyq paıdaly jumystardy oryndaýynan turady.
- Bul rette Qylmystyq-atqarý kodeksi 24-babynyń jetinshi bóligine sáıkes túzeý jumystary, sondaı-aq qoǵamdyq jumystarǵa tartý túrindegi jazany sottalǵan adamnyń turǵylyqty jeri boıynsha probatsııa qyzmeti oryndaıdy. Qaralyp otyrǵan Zańda «qoǵamdyq jumystarǵa tartý» túrindegi ákimshilik jazany qoldanýdy iske asyrýdyń osyǵan uqsas tetigi usynylady. Zańmen jazanyń osy túriniń oryndalýyn qamtamasyz etý jergilikti atqarýshy organdarǵa bekitilip beriledi, - delingen Senat komıtetiniń aqparatynda.
Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly ister aıasynda ákimshilik jazanyń qoǵamdyq qaýiptilik sıpatymen jáne dárejesimen salystyrmalylyǵyn eskere otyryp, 11 bap pen 15 quram boıynsha (mysaly, usaq buzaqylyq, jalpyǵa birdeı paıdalanylatyn oryndardy lastaý, qoǵamdyq oryndarda tıisý jáne t.b.) qoǵamdyq jumystardy qoldaný múmkin bolady. Zańda ákimshilik jazanyń bul túri qoldanylmaıtyn adamdardyń (júkti áıelder, úsh jasqa deıingi jastaǵy jas balalary bar áıelder, úsh jasqa deıingi jastaǵy jas balalardy jalǵyz tárbıelep otyrǵan erkekter, on segiz jasqa tolmaǵan adamdar, birinshi nemese ekinshi toptaǵy múgedektigi bar adamdar jáne t.b.) tolyq tizbesi de aıqyndalǵan.
Budan basqa, Zańmen mynalarǵa:
- ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly ister boıynsha kúshtep ákelýdi qoldaný tártibin belgileýge;
- qysqartylǵan is júrgizýdegi ister boıynsha jańadan ashylǵan mán-jaılarmen isterdi qaıta qaraý rásimin retteýge (Konstıtýtsııalyq Sottyń 2023 jylǵy 28 sáýirdegi № 12 normatıvtik qaýlysyn iske asyrý úshin);
- sanktsııalar sot qana qoldanatyn jazalardy kózdemeıtin keıbir quramdardy memlekettik organdardyń vedomstvolyǵyna odan ári berýge;
- qoldanystaǵy salalyq zańdardy (materıaldyq normalardy) eskere otyryp, ákimshilik quqyq buzýshylyqtardyń jańa quramdaryn engizýge, qoldanystaǵy jazalaý sharalaryn kúsheıtýge, sondaı-aq jekelegen jaǵdaılarda jaýaptylyqty jumsartýǵa nemese alyp tastaýǵa baǵyttalǵan ákimshilik-delıktilik zańnama jetildiriledi.
Tutastaı alǵanda, Zańda ÁQBtK-niń 246 babyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý, sondaı-aq 247 quramǵa túzetýler engizý kózdeledi, onyń ishinde:
- 45 quram boıynsha ákimshilik quqyq buzýshylyqtardyń (aıyppul sanktsııalarynyń) qoldanystaǵy quramdaryn qatańdatý nemese kúsheıtý kózdeledi (mysaly, jasyl ekpelerdi kútip-ustaý jáne qorǵaý qaǵıdalaryn buzý (386-bap); jıyrma bir jasqa tolmaǵan adamdarǵa temekini jáne temeki buıymdaryn, onyń ishinde qyzdyrylatyn temekisi bar buıymdardy, qorqorǵa arnalǵan temekini, qorqor qospasyn, temeki qyzdyrýǵa arnalǵan júıelerdi satý (423-1-bap); ortaq paıdalanylatyn oryndardy lastaý
(434-2-bap).
– 20 quram boıynsha ákimshilik jaýaptylyqty (aıyppul sanktsııalaryn) jeńildetý belgilenedi (466-bap. Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdy tulǵalardy memlekettik tirkeý jáne fılıaldar men ókildikterdi eseptik tirkeý týraly zańnamasyn buzý, Qazaqstan Respýblıkasynyń ósimdikter karantıni salasyndaǵy zańnamasyn buzý (400-bap), kólik quraldaryn toqtatý nemese toqtap turý qaǵıdalaryn buzý (597-bap).
Sondaı-aq zańda zańsyz paıda tabý, sý qory, prokýrorlyq «súzgi» boıynsha túzetýler qamtylady.
Prezıdenttiń «Ekonomıkany yryqtandyrý jónindegi sharalar týraly» 2024 jylǵy 8 mamyrdaǵy № 542 Jarlyǵyn iske asyrý úshin prokýrorlyq súzgi boıynsha túzetýlerge bastamashylyq jasaldy. Atap aıtqanda, túzetýler memlekettik jáne jergilikti atqarýshy organdardyń ınvestorlarǵa qatysty ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly ister qozǵaý týraly sheshimderdi prokýrorlarmen kelisýin kózdeıdi.
Munymen qosa, 2025 jylǵy 1 shildeden bastap qylmystyq, azamattyq jáne ákimshilik ister boıynsha jańa kassatsııalyq sottar jumysyn bastaıdy. Osyǵan baılanysty zańda kassatsııalyq sotqa júginý men onda qaıta qaraýdyń biryńǵaı qaǵıdalaryna baǵyttalǵan túzetýler qamtyldy.
- Ákimshilik jaýaptylyqqa tartylatyn adamnyń quqyqtary men múddelerin qorǵaýdy qamtamasyz etý maqsatynda Zańda advokattarmen qatar ákimshilik jaýaptylyqqa tartylǵan adamnyń múddelerin bildirý úshin zań konsýltantyna quqyq berý jónindegi túzetý kózdeledi. Budan basqa, Zań sheńberinde zań konsýltanttary ákimshilik jaýaptylyqqa jatatyn sýbektiler tizbesine engiziletin túzetýler bar, - dep atalyp Senat málimetinde.