Semeı ıadrolyq polıgonynyń aýmaǵy qaýipti emes- ǵalymdar
Taıaýda Semeı ıadrolyq polıgonynyń aýmaǵynda paıdalanylýǵa beriletin jer kólemi artýy múmkin. Qazaqstandyq ǵalymdar polıgon aýmaǵynyń jartysynan astamy qaýipti emes jáne ekonomıkalyq aınalymǵa qaıtarylýy múmkin degen qorytyndyǵa keldi. Synaq alańynyń qoldanystaǵy shekaralary radıatsııalyq jaǵynan qaýipsiz. Bul 2008 jyldan beri ótkizilip kele jatqan jan-jaqty zertteýmen rastalǵan. Olardyń nátıjeleri Kýrchatov qalasynda ótken «Semeı synaq polıgony: radıatsııalyq mura jáne ǵylymı-tehnıkalyq áleýettiń damý keleshegi» taqyrybyn qamtyǵan VIII halyqaralyq konferentsııada aıtyldy. Aıta keteıik, konferentsııaǵa qazaqstandyq ǵalymdardan ózge Japonııa, Belarýs, Qytaı, Germanııa, Frantsııa, Chehııa, Reseı syndy alpaýyt memleketterdiń jetekshi ǵalymdary keldi.
Synaq alańynyń 10 myń sharshy kılometrine radıoekologııalyq keshendi zertteý júrgizilgen. Bul polıgonnyń jalpy aýmaǵynyń 60 paıyzyn quraıdy. Belgilengen aýmaqta radıatsııalyq jaǵdaıdyń búgingi jáne bolashaqtaǵy jaǵdaıyna boljam júrgizilgen. Sonymen qatar «Opytnoe pole» jáne «Degelen» tájirıbelik alańdarynyń eń lastanǵan ýchaskelerin rekýltıvatsııalaý boıynsha jumystar jasaldy. Júrgizilgen zertteýlerdiń qorytyndysy boıynsha, 10 myń sharshy shaqyrym jerdi sharýashylyq qyzmette qoldanýǵa bolatyny dáleldendi. Taǵy 458,2 sharshy shaqyrym ónerkásipte paıdalanýǵa jaramdy. Otandyq ǵalymdardyń qorytyndylary reseılik áriptester men Atom energııasy jónindegi halyqaralyq agenttiktiń mamandarynyń qorytyndysymen rastalǵan.
«Atom energııasy ınstıtýty men Radıatsııalyq qaýipsizdik jáne ekologııa ınstıtýtynyń mamandary joǵary nátıjelerge jetý jolynda kóp jumys jasady. Nátıjesinde birqatar ister atqaryldy. Ol - atom stantsııasy múmkindikterin zertteý, Semeı synaq polıgonyna Aqtaýdan ıadrolyq janar-jaǵarmaı tasýǵa baılanysty jobany júzege asyrý. 3050 shaqyrym jerden otyn ákelý - Gınnestiń Rekordtar kitabyna engizýge bolatyn erekshe tájirıbe. Sondaı-aq zor jetistik dep sheteldik áriptestermen tyǵyz baılanysymyzdy aıtýǵa bolady. Qazaqstandyq materıaltaný Tokamagy qondyrǵysyn fızıkalyq iske qosý, Semeı synaq polıgonynda jasalatyn zertteýler, onyń nátıjeleri - munyń bári kóp jyldar boıy mańdaı termen kelgen úlken jetistik»,- dedi QR Ulttyq ıadrolyq ortalyǵynyń bas dırektory Erlan Batyrbekov.
Zerttelgen jerlerdi qaıta ońaltý kezeńi kelesi jyly bastalmaq. Radıoaktıvti qaldyqtar shyǵarylatyn arnaıy keshen salynady degen jospar bar. Sonymen birge jyl aıaǵyna sheıin tokamak qondyrǵysy fızıkalyq iske qosylady. Fızıkalyq iske qosý kúrdeli is bolǵandyqtan ázirge daıyndyq jumystary júrip jatyr.
