Sáýletti Astana jahandyq deńgeıdegi mańyzdy sheshimder qabyldanatyn kelisim ordasyna aınaldy - Májilis depýtaty V.Kııanskıı
qarqyndy damýyna, aıryqsha energetıkasyna jáne ishki úılesimdiligine erekshe tańǵalady. Elordanyń qazirgi kelbeti men halyqaralyq dıalog qalyptastyrýdaǵy geosaıası mańyzy jaıynda QazAqparat tilshisi Qazaqstan Respýblıkasy Parlamenti Májilisiniń depýtaty Vıktor Kııanskıımen suhbattasqan edi.
- Vıktor Vladımırovıch, Astanaǵa alǵash taban tiregen jan qalanyń erekshe keskin-kelbetine tamsana da tańdana qaraıdy. Elordada sizge keremet sezim syılaıtyn ǵımarat bar ma?
- Bıyl Parlamenttiń ózge de depýtattarymen birge - Astana kúnine qatysý baqytyna ıe bolǵanyma qýanyshtymyn. Bul kúni elimizdiń túkpir-túkpirinde birneshe mańyzdy nysan iske qosyldy. Esil ózeniniń sol jaq jaǵalaýynda asa sáýletti ári ǵajaıyp ǵımarat - «Han shatyr» kesheni boı kóterdi. Meniń paıymdaýymsha, ashylýyna kóptegen memleketterdiń basshylary men resmı qonaqtar qatysqan "Han shatyr" alǵashqy kúnnen-aq mańyzdy geosaıası kezdesý ordasyna aınaldy. Eger zer sala qarasańyz, osy "Han shatyrdyń" ornalasýynyń astarynda tereń mán-maǵyna jatyr. Báıterekpen jáne Aqordamen jeliles, úndes, tamyrlas oryn tepken. Munyń ózi bizdiń memleketimizdiń ustanymy men qaǵıdattaryn aıqyndaıdy. Báıterek túrli ulttar men ulystar bas qosqan alyp shańyraq pen birligi jarasqan úlken otbasynyń sımvoly bolsa, Aq orda - eń aldymen halyqtyń maqsat-múddesin kózdegen bılik, al "Han shatyr" - álem elderiniń birligi, bir arnaǵa toǵysqan kózqaras pen ortaq mindettiń belgisi.
- Astana kelbeti memlekettik saıasattyń ustanymyn ańǵartady degen pikirmen kelisesiz be?
- Astana - HHІ ǵasyrdyń qalasy. Dúnıe júziniń eshbir elinde úshinshi myńjyldyqta jańadan irgetasy qalanǵan jas astana joq. Ózindik kelbetimen álemge ashyq ekendigin jáne jańalyqqa qushtarlyǵyn pash etip turǵandaı. Elbasy Nursultan Nazarbaev «Beıbitshilik pen kelisim pıramıdasyn» Aqordamen japsarlas, qatarlas ornalastyrý arqyly tutas memlekettiń ultaralyq tatýlyq pen konfessııaaralyq kelisimge degen iltıpat-qurmetin tanytty. Qazir keıbir syrtqy kúshter bir kezderdegideı kapıtalıstik nemese sotsıalıstik qarym-qatynastyń kereǵarlyǵyn qaýzap, memleketter arasynda ıdeologııalyq talas-tartys týdyrýdy kózdep otyrǵan joq, odan da qaýiptirek dinı fanatızmge, konfessııaaralyq arazdyqqa, ultaralyq qaqtyǵysqa basymdyq berip otyr. Búgingi tańda álemde týyndap jatqan daý-janjaldyń deni ıdeologııalyq sıpatta emes. Osyndaı kúrdeli kezeńde Elbasymyz salıqaly ári syndarly saıasat ustandy. Jalpy, Nursultan Ábishuly - óziniń tereń bilimi men mol tájirıbesiniń arqasynda álemde oryn alýy múmkin kúrdeli qubylystardy dál boljap qana qoımaı, memlekettiń ishki jáne syrtqy saıasatyn sol qubylystarǵa oraı sheber qııýlastyra biletin kóregen basshy.
Ultaralyq jáne konfessııaaralyq qarym-qatynas máselesin esten shyǵarýǵa nemese keıinge shegere turýǵa bolmaıdy. Bul - únemi jiti kóńil bólýdi, jatpaı-turmaı eńbektenýdi qajet etetin másele. Kezinde Qazaqstandy halyqtar dostyǵynyń zerthanasy dep atady. Biz qazir halyqtar zerthanasy emespiz, biz qazir aıaǵynan nyq turyp, keleshekke batyl qadam basqan jáne óz is-áreketimen ózgelerge úlgi bolyp otyrǵan damýshy memleketpiz. Ózgeler bizdi ózimen teń kóredi, pikirimizben sanasady. Eýropa tórinde EQYU-ǵa tóraǵalyq etýimizdiń ózi biraz jaıtty ańǵartady emes pe?!
- Astananyń tórinde álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylary seziniń, Shanhaı yntymaqtastyq uıymynyń, Eýrazııalyq ekonomıkalyq qaýymdastyqtyń, aımaqtyq, jahandyq qaýipsizdikti nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan ózge de halyqaralyq forýmdardyń uıymdastyrylýy jáne bıylǵy jyl sońynda EQYU sammıtin ótkizý jóninde túpkilikti sheshimniń qabyldanýy onyń eýrazııalyq ıdeıasyna baılanysty damý fılosofııasyn aıqyndaǵany ma?
- Dál solaı. Ádette mundaı saıasatty beıtarap memleketter ustanady. Áıtse de, Qazaqstan bul rette belsendilik tanytyp keledi. Bir ǵana mysal, Qazaqstan Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe Qytaı, Reseı, Qyrǵyzstan, Ózbekstan jáne t.b. memleketterdiń qatarynda áskerı-strategııalyq qaýipsizdikti damytý men senimdilik sharalaryn nyǵaıtýǵa, lańkestikke jáne ekstremızmge, zańsyz kóshi-qonǵa, esirtki tasymalyna, transshekaralyq qylmystarǵa tosqaýyl qoıýǵa, sondaı-aq saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyqty óristetýge qatysty mańyzdy máselelerdi sheshýge atsalysýda. ShYU-ǵa múshe memleketter Eýrazııa keńistiginiń 60 paıyzyn quraıdy, ıaǵnı munyń ózi jer sharyn mekendegen turǵyndardyń tórtten biri osy uıymnyń múshesi bolyp otyr degendi bildiredi. Oǵan qosa biz ujymdyq qaýipsizdik sharty uıymyna (ODKB) da múshemiz. Mine, halyqaralyq arenada úlken bedelge ıe uıymdarǵa múshe bolýymyzdyń ózi - memleketimizdiń belsendiligi men ashyqtyǵynyń mysaly. Buryn beıtarap sanalyp kelgen saıasat qazir kóp vektorly sıpatqa ıe boldy. Kóp vektorly saıasatty ustaný arqyly biz memlekettiń syrtqy jáne ishki qaýipsizdigin qamtamasyz etýmen qatar, turaqty damýdan da ajyramaımyz. Belsendi saıasat pen saýatty qurylǵan ekonomıka bizdi súrindirmeıdi, kerisinshe órge súıreıdi. Prezıdentimiz N.Nazarbaev san-salaly joldar men nusqalardyń ishinen árqashanda beıbitshilikti, tynyshtyqty tańdaıdy. Táýelsizdiktiń alǵashqy jyldarynan beri qalyptasqan ustanymy osy. Sonaý 1994 jyly Eýrazııalyq odaq qurýdy usynǵan kezde onyń bolashaǵyna sengender kóp bolmady, tipti ıntegratsııa uǵymynyń ózi ár elde ártúrli qabyldandy. Biraq sanaýly ýaqyttan soń bul baǵyttyń durystyǵyna kóz jetkizdik. Mysaly, jýyrda qurylǵan Kedendik odaq Eýrazııalyq odaqtyń alǵashqy satysy ispetti. Toqyraý jyldaryndaǵy qıynshylyqqa qaramastan, Elbasy qazaqstandyq jastardy «Bolashaq» baǵdarlamasymen shetelge oqýǵa jiberý týraly bastama kóterdi. Ashyqtyq pen áriptestik baǵyt ustandy. Qazaq jastarynyń ózgelerden ilim-bilim úırenip, túrli salalarda tájirıbe alýyna jaǵdaı týǵyzdy. Halyqaralyq uıymdar aıasynda áskerı salada baılanys ornattyq. Mine, osy qadamdardyń barlyǵy da Qazaqstannyń álemdik saıasat sahnasynda ózindik ornyn alýyna oń áser etti. 16 mıllıonnan asa halyq meken etse de, qazir Qazaqstan sanmen emes, joǵary sapa deńgeıimen dúnıe júzine tanylyp otyr.
- Kelesi onjyldyqtaǵy Astanany qalaı elestetesiz?
- Keler onjyldyqta Astanamyzdyń álemniń ınnovatsııalanǵan qalalarynyń birine aınalǵanyn qalaımyn. Elordamyzdaǵy Nazarbaev ýnıversıtetiniń elimizdiń ınnovatsııalyq damýynyń sheshýshi elementine aınalaryna senim mol. Atalmysh bilim ordasy qazirdiń ózinde syrtqy kelbeti jaǵynan da, ishki mán-mazmuny turǵysynan da halyqaralyq standarttardyń eń joǵary talaptaryna jaýap beredi.
