Sát Toqpaqbaev 85 jasta
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Halyq qaharmany, kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeri, general-polkovnık, ulttyq qaýipsizdik jáne qorǵanys salalarynyń ardageri Sát Besimbaıuly Toqpaqbaev 85 jasqa toldy.
Sát Besimbaıuly 1939 jyly 17 qyrkúıekte Almaty oblysy Іle aýdanynyń QazTsIK aýylynda dúnıege kelgen. Qazaq memlekettik ýnıversıtetiniń zań fakýltetin zańger mamandyǵy boıynsha, KSRO MQK №302 Mınsk mektebin, 1971 jyly KSRO SІM Joǵary dıplomatııalyq mektebin támamdaǵan. Elimizdiń Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy, Prezıdent Kúzet qyzmetiniń bastyǵy, Respýblıkalyq gvardııanynyń qolbasshysy, Qorǵanys mınıstri sııaqty laýazymdy qyzmetterdi atqarǵan. Parlament Májilisi 4-shaqyrylymynyń depýtaty, Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń múshesi retinde elimizdiń zań shyǵarý isine de eleýli úles qosty. «Dańq», «Barys», І dárejeli «Barys» ordenderimen; kóptegen medalmen marapattalyp, 2 jyl qatarynan naqtyraq aıtqanda. 2000-2001 jyldary «Jyldyń áskerı adamy» nomınatsııasy boıynsha Jyl adamy atandy.
Kúni keshe ǵana Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń qolynan elimizdegi eń joǵary Halyq qaharmany ataǵyn alǵan Sát Besimbaıulynyń ómir jolyna kóz júgirte kele týǵan kúninen qatysty qyzyqty derekke tap boldyq. Ony keıipkerdiń ózi «Janym sadaǵa» dep atalatyn ǵumyrnamalyq kitabynda keńinen jazady.
«Men sol 1939 jyldyń 6 qyrkúıeginde Almaty oblysy Іle aýdanynynyń KazTsık degen kolhozynda dúnıege keldim. KazTsık – Kazahskıı tsentralnyı ıspolnıtelnyı komıtet degen uǵymdy bildiredi. QazSSR-niń ortalyq atqarý komıteti – qysqasha KazTsık dep atalatyn ol kezderi. Bul aýyl Almatydan 20-30 shaqyrym jerde ornalasqan. Shúıkedeı ǵana egin salǵan, mal baqqan sharýaqor aýyl. Shyndyǵynda ómirge kelgen kúnim 6 qyrkúıek, al qujattarda 17 qyrkúıek dep kórsetilgen. Ol - qate, árıne. Sebebi, onynshy synypta oqyp júrgen kezimde jeke kýálik alaıyn dep alǵash berilgen týý týraly kýáligimdi izdestirip edim, taba almadym. Joǵaltyp alyppyn. Іle aýdanynyń ortalyǵyna baryp, ZAGS organdarynan surasam, maǵan olar 17 qyrkúıekte týǵansyń dep jazyp berdi. «Bul qalaı, men altysynda týyp edim ǵoı?» - dep surasam, azdap ishimdikke qyzyp alǵan kisi: «Áı, sen bilesiń be, men bilem be? Qujatyńdy al da jónel», - dep qolyma qate qujatty ustatyp jiberdi. Ol jerde álgi masań qyzmetkermen daýlasyp bereke tappasymdy túsindim de qate toltyrylǵan qujatty qolyma ustaǵan kúıi aýylyma kettim. Aıta ketetin bir jaıt – ýnıversıtette oqyp júrgen kezimde týý týraly kýálik qajet bolyp izdep tappaǵannan keıin taǵy bardym. Bul joly barǵanymda keńsede múlde basqa kisi otyr. Maǵan ZAGS-tiń qujatyn tekserip, 6 qyrkúıekte týǵansyz dep qolyma kýálik berdi. Al tirkeý 17 qyrkúıekte bolǵan eken. Osylaısha týý týraly kýáligim boıynsha 6 qyrkúıekte dúnıege kelgem, al basqa qujattardyń barlyǵynda 17 qyrkúıekte týǵan dep jazylǵan», - dep eske alady Sát Toqpaqbaev.
Qalaı degende de, qujat boıynsha búgin - Táýelsiz qazaq eliniń eń kórnekti memleket jáne qoǵam qaıratkeriniń 85 jyldyq mereıtoıy. Keshe «Aqorda» rezıdentsııasynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Sát Toqpaqbaevqa Halyq qaharmany ataǵyn berip, aıryqsha erekshelik belgisi – Altyn juldyz ben «Otan» ordenderin saltanatty túrde tabys etti.
Jıynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev arnaıy sóz sóılep, Sát Toqpaqbaevty qalyń jurtshylyq qurmetteıtinin, onyń eńbek joly el ómirimen tyǵyz baılanysty bolǵanyn aıtty.
«Siz qasterli Otanymyzǵa adal qyzmet ettińiz. Endi ǵana táýelsizdik alyp, derbes memleket bolǵan jyldary asa jaýapty mindetterdi atqarýǵa bilek sybana kirisip kettińiz. Elimizdiń tynyshtyǵy men tutastyǵyn saqtaý úshin orasan zor úles qostyńyz. Shyn máninde, muny naǵyz erlik dep baǵalaýǵa bolady. Qazir de qoǵamǵa paıdaly isterdi atqaryp júrgenińizdi biz jaqsy bilemiz. Elimizdiń laıyqty azamatysyz», – dedi Memleket basshysy.
Óz kezeginde Sát Toqpaqbaev memleketimizdiń qaýipsizdigi jáne elimizdiń tynyshtyǵy jolyndaǵy eńbegin baǵalaǵany úshin Qasym-Jomart Toqaevqa alǵys aıtty.
«Ádiletti Qazaqstan qurý isindegi zor eńbegińizdi jáne súıikti Otanymyzdy halyqqa jaıly elge aınaldyrý maqsatynda júzege asyryp jatqan saıasatyńyzdy tolyǵymen qoldaımyn. Táýelsizdigimizdiń baıandy bolýy jolynda Sizben árdaıym birgemin! Elimizdiń ishi daýdan, syrty jaýdan aman bolsyn! Otanymyzda tynyshtyq, birlik, aýyzbirshilik árdaıym saltanat qursyn», – dedi Halyq qaharmany.
Sát Besimbaıuly 1993-1995 jyldary UQK tóraǵasy bolǵanynda Keńes odaǵy kezinde, 1929-1930, 1935-1936, 1937, 1938, odan keıingi jyldarǵa ulasqan stalındik zulmattyń qandy qylyshyna ushyrap, oqqa baılanyp opat bolyp ketken aıaýly azamattarymyzdy arhıv derekterin izdeý jumysyna úlken úles qosty. Sol jyldary akademık Manash Qabashuly Qozybaevty, Jovtısti, taǵy basqa «Memorıal» qoǵamynyń múshelerin Ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń arhıvine Memleket basshysynyń ruqsatymen kirgizdi. Nátıjesinde 1996 jyly «Azaly kitap» dep atalatyn jınaqtyń birinshi tomy jaryq kórdi.
Sát Toqpaqbaev 1986 jyly Jeltoqsan oqıǵasy oryn alǵan kezde qaýipsizdik qyzmetinde jumys istegen-di. 2020 jyldyń maýsym aıynda agenttigimizdiń taspasynda jaryq kórgen suhbatynda ol sol bir qıyn-qystaý kezeńniń bizge beımálim tustaryn da aıtyp bergen bolatyn.
«1986 jylǵy jeltoqsan jáne 1987 jylǵy qańtar aılarynda Almaty qalasy jáne Almaty oblystyq basqarmasyna 1 myńnan astam sıgnal kelip tústi. Osynyń bárin qalt jibermeı qadalyp otyryp, tekserip shyqtyq. Árbirinde kórsetilgen derekti muqııat tekserip, aq-qarasyna kóz jetkizip, aqıqatyn ashý kezinde birde-bir kisiniń obalyna qalǵan jaıymyz joq. Meniń tarapymnan esh adamnyń ústinen qylmystyq is qozǵalmady. Bir jylda osyndaı 1056 sıgnaldy tekserippiz. Barlyǵyna da ultshyldyq joq degen qorytyndy shyǵardym. Ultshyl bolý úshin bir adamǵa zııan keltiretindeı áreket jasalýy kerek. Ultshyl bolý úshin bir adamǵa zııan keltiretindeı áreket jasalýy kerek. Sony anyqtaımyz, ómirbaıanyn túgel bastan-aıaq qarap shyǵamyz. Túsindire keteıin, máselen bir adamdy ultshyl dep aıyptaý úshin onyń basqa ultqa, ne sol ulttyń ókilderine qarsy istegen qylmysy anyqtalýy kerek. Eń aldymen halyqqa zııany bar búlik shyǵaratyn kisi me, sony tekserip qaraımyn. Bárin dáleldep bolǵan soń shuǵyl shara tergeýshileri qorytyndy jazady. Sol qorytyndylardy men bekitetinmin. Sol jyldary qalalyq jáne oblystyq Memlekettik qaýipsizdik komıtetiniń basqarmasy Baızaqov kóshesinde boldy. Al Memlekettik qaýipsizdik komıteti Dzerjınskıı kóshesinde ornalasqan edi. Artynan estidim, jaýapty oryndar men máskeýlik áriptester birigip, Respýblıkalyq Memlekettik qaýipsizdik komıtetiniń ǵımaratyna meniń qolym tıgen myńnan asa sıgnaldardyń qujattaryn aparyp, qaıta qarap, saraptap tekseripti. Alaıda zańǵa qaıshy ilip alar eshteńe tappaǵan. Shamam jetkenshe tek ádildik jolynda jumys istedim. Taza júrdim. Joǵarydaǵy tekserister ony dáleldedi», - degen edi Sát Besimbaıuly.
