Sarapshy: Qazaqstan-Qytaı baılanysy geosaıası landshaftty ózgertip jatyr
ASTANA. KAZINFORM – Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Qytaı Halyq Respýblıkasyna sapary aıasynda QHR Tóraǵasy Sı Tszınpınmen kelissóz júrgizip, ekijaqty qatynastardy odan ári damytý baǵyttaryn belgiledi. Shyǵys Qytaı pedagogıkalyq ýnıversıtetiniń Reseı jáne Eýrazııalyq zertteýler ınstıtýty dırektorynyń orynbasary, Qazaqstandy zertteý ortalyǵynyń basshysy Van Haııan osy kezdesýdiń qorytyndysy týraly óz pikirin ortaǵa saldy.
Qazaqstan-Qytaı ekijaqty qatynastary
Van Haııannyń aıtýynsha, Qazaqstan-Qytaı dostyǵy memleketter arasyndaǵy strategııalyq áriptestiktiń úlgisine aınalyp otyr. Eki memlekettiń kóshbasshylary Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy qarym-qatynastyń Uly Jibek joly dáýirinen bastaý alatynyn atap ótti. Eki el arasynda 1 700 shaqyrymnan astam shekara jatyr.
– Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy yntymaqtastyq eki halyqtyń damýyna aıtarlyqtaı múmkindikter ashady. Jahandyq ekonomıkanyń baıaýlaýyna jáne geosaıası táýekelderdiń ósýine qaramastan, saýda-ekonomıkalyq ózara is-qımyl nyǵaıýda. 2024 jyly QR men QHR arasyndaǵy taýar aınalymynyń kólemi 44 mlrd dollardan asyp, jańa rekord ornatty. 2005 jyldan bastap qytaılyq kompanııalardyń Qazaqstanǵa salǵan jıyntyq ınvestıtsııasy 27 mlrd dollardan asty. Bul rette búginde elde 6 myńǵa jýyq qytaılyq kásiporyn jumys isteıdi, - deıdi sarapshy.
Qazaqstan Prezıdenti Qytaıdyń syrtqy saýdany, tehnologııalyq turǵydan súıemeldeý júıesin jańǵyrtyp, Qazaqstannyń ındýstrııalyq jańarýyn qoldaýda basty ról atqaryp otyrǵanyn joǵary baǵalady. Al Qytaı tóraǵasy Sı Tszınpın Qazaqstan men Qytaı – «jańǵyrý jolyndaǵy saparlas serikter ekenin atap ótti.
Van Haııannyń pikirinshe, gýmanıtarlyq saladaǵy ózara is-qımyldy keńeıtý eki eldiń halyqtaryna jańa ıgilikter ákeledi. Kezdesý barysynda kóshbasshylar energetıka, ǵylym jáne tehnıka, bilim berý, sport, qorshaǵan ortany qorǵaý strategııalaryn ushtastyrý salasyndaǵy yntymaqtastyq týraly 20-dan astam ekijaqty qujattarǵa qol qoıyldy.
Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymy aıasynda
Van Haııannyń aıtýynsha, birinshiden, Qazaqstan men Qytaı ShYU aıasynda tyǵyz yntymaqtastyq ornatyp otyr.
Ekinshiden, Qytaı alǵa tartqan ShYU-nyń basym baǵyttary Qazaqstannyń strategııalyq múddelerine tolyq sáıkes keledi. Qytaıdyń tóraǵalyǵy kezinde uıym qaýipsizdik salasyndaǵy aımaqtyq yntymaqtastyqty kúsheıtti, ekonomıkalyq ıntegratsııany tereńdetip, gýmanıtarlyq baılanystardy keńeıtti. Prezıdent Q.K.Toqaev bul basymdyqtar Qazaqstannyń óńirlik kózqarasyna sáıkes keletinin atap ótti. Eki eldiń strategııalary men úılesimdi áreketi qazirgi syn-qaterlerge tıimdi tótep berýge múmkindik ashady.
Úshinshiden, ózara qurmet pen ortaq damýǵa negizdelgen ShYU ıdeıasy búginde erekshe ózekti.
«Bir beldeý, bir jol» bastamasy aıasynda
Qazaqstan men Qytaıdyń taǵdyry «Bir beldeý, bir jol» bastamasynyń arqasynda tyǵyz baılanysty ekenin aıtady. Van Haııan. Ejelden beri eki el uly Jibek jolynyń boıy arqyly baılanysta boldy. Al 2013 jyly Astanada Qytaı basshysy Sı Tszınpın alǵash ret «Bir beldeý, bir jol» bastamasyn usynyp, eki eldiń jalpy damýy men órkendeýine jańa serpin berdi.
Onyń aıtýynsha, Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy ózara baılanys jobalary geoekonomıkalyq jáne geosaıası landshaftty ózgertip jatyr. Lıanıýngandaǵy logıstıkalyq baza, Aqtaýdaǵy konteıner haby, Dostyq–Moıynty jańa temirjol jelisi, Sıandaǵy birlesken saýda-logıstıkalyq ortalyq, Transkaspıı halyqaralyq kólik dálizi (orta dáliz) sonyń dáleli. Munyń bári Qazaqstannyń tranzıttik áleýetin birneshe ese arttyryp, Eýrazııanyń negizgi kólik toraby retindegi rólin nyǵaıtýǵa jáne búkil kontınenttiń damý konfıgýratsııasyn ózgertýge múmkindik berdi.
Qazaqstan men Qytaı ShYU men «Bir beldeý, bir jol» bastamalaryn birlesip ilgeriletýge nıetti ekenin aıtady sarapshy. Buǵan energetıka, aýyl sharýashylyǵy, qaıta óńdeý ónerkásibi, qorshaǵan ortany qorǵaý salalaryndaǵy ózara is-qımyldy nyǵaıtý, jasandy ıntellekt, tsıfrlyq ekonomıka, jańartylatyn energetıka, «jasyl» tehnologııa sııaqty jańa baǵyttardy damytý da kiredi.
Aıta keteıik, Tıantszındegi ShYU sammıtinde 20 qujatqa qol qoıyldy.