Rýhy nurly tulǵa
Rəmizder saıası təýelsizdik pen memlekettik egemendiktiń biregeı̆ belgileri: kótergen týy men eltańbasy, aspanda əýelegen ənurany. Bul rəmizder arqyly eldiń ómir-salty, bolmys ereksheligi, armany kórinedi, olar əlemmen baı̆lanys muratyn negizdeı̆di.
QR Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy N. Nazarbaevtyń alǵashqy baspasóz hatshysy, belgili qoǵam qaıratkeri, kórnekti rámiztanýshy, tanymal qalamger Erbol Shaı̆merdenulynyń esimi tarıhı kezeńniń kýəgeri retinde ǵana emes, tarıhty óz qolymen jasaýǵa qatysqan qaı̆ratkerler qatarynda məńgi qalady. Qazaqstan rəmizderin qabyldaý kezinde tereń zertteýshilik eńbekpen aı̆nalysyp, osy salaǵa qatysty jıyrma shaqty eńbek jazdy. Təýelsiz elimizdiń tuńǵysh rəmiztanýshysy bolyp tanyldy.
Erbol Shaı̆merdenuly «Qazaqstan Respýblıkasynyń təýelsizdik rəmizderi» atty (2008) kitabynda: «Eshqashan esten shyǵarýǵa bolmaı̆tyn bir aqıqat bar. Ol - memlekettik rəmizderdiń tek kórkem obraz ǵana emes, təýelsiz memleket qurý ıdeıasynyń jarshysy ekendigi. Olar osynaý izgi sezimdi adamdardyń jan dúnıesine sińirip, aqyl-oı̆yna darytýǵa qyzmet etedi», dep jazǵan bolatyn.
Elimizdegi qoǵammen baılanystyń negizin qalaýshylardyń biri, aqyn, zertteýshi, pýblıtsıst Erbol Shaı̆merdenov shyǵarmashylyq eńbekterimen halqymyzdyń rýhanı murasyn baı̆ytýǵa úles qosty. Olardyń ishinde: «Astana» (1999), «Qazaqstan Respýblıkasynyń təýelsizdik rəmizderi» (2000), «Adamdar taǵdyry» (1989), «Túrki elderiniń memlekettik rəmizderi» (1997), «Meniń Qazaqstanym» (1998) jəne basqa týyndylary bar. Eńbekteri birneshe shet el tiline aýdaryldy. Al ol jazǵan «Arman qala - Astana», «Tógedi jańbyr», «Asyl jar», «Kólsaı̆» óleńderi ən bolyp shyrqalýda.
Erbol Shaı̆merdenulynyń eńbegin qoǵam óte joǵary baǵalaıdy. Pýblıtsıstiń kitaptary memlekettik mekemeler, mektep oqýshylary, joǵary oqý oryndary stýdentteriniń óte qajetti oqý quralyna aı̆naldy. Al, 25 mamyr kúni ózi oqyǵan Ál - Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıtetiniń jýrnalıstıka fakýltetinde Erbol Shaı̆merdenuly atyndaǵy aýdıtorııa saltanatty túrde ashylady.
Osy oraıda Erbol Shaı̆merdenulyn jaqsy biletin aqylman aǵalary, áriptes-zamandastarynyń estelikterin nazarlaryńyzǵa usynamyz.
Ábdijámil Nurpeıisov, Qazaqstannyń halyq jazýshysy:
«Erbol talǵamy bıik, tolǵamy tereń fılosof synshy edi. Onyń qolynan shyqqan syn maqalalaryn ylǵı nazarymda ustap, zeıin qoıyp muqııat oqıtyn turaqty oqýshysy edim. «Qan men terdiń» jańa redaktsııasyna alǵysóz jazýǵa Erboldy ózim izdep taptym. Tereńnen qoparyp, baryń men joǵyńdy kóz aldyńa jaıyp salatyn zerdeli synǵa ne jetsin!».
Ábish Kekilbaev, Qazaqstannyń halyq jazýshysy:
«Erbol Shaı̆merdenuly til saıasatyn ornyqtyrýǵa erekshe eńbek sińirdi. 1998 - 2000 jyldarǵa arnalǵan tilder qyzmeti men damýynyń memlekettik baǵdarlamasyn júzege asyrdy. 2001 - 2010 jyldarǵa arnalǵan uzaq merzimdi jańa memlekettik baǵdarlamanyń jasaqtalýyna tikeleı basshylyq etti. Otyz bir tomdyq Termınologııa sózdigin ázirlep, baspaǵa usynýǵa bas-kózdik etýmen qosa, avtor retinde tikeleı at salysty».
Oralbaı Ábdikárimov, Memleket jáne qoǵam qaıratkeri:
«Qaı jumysty tapsyrsa da Erbol Shaı̆merdenuly oǵan óte uqyptylyqpen kirisip, jaýapkershilikpen qaraıtyn. Onyń tarıhı tulǵalar týraly tanymy óte tereń edi. «Mádenı mura» baǵdarlamasyn ázirleý jáne júzege asyrý barysynda búkil qara jumysty atqarýshylardyń biri de biregeıi osy azamatymyz boldy. Erbol Shaı̆merdenuly elge syıly, bilgir de isker azamat. Kimmen aralassa da ózin sonymen tei ustap, kishipeıildik tanytatyn».
Gerold Belger, jazýshy:
«Erboldaı er minezdi azamattar sırek. Ekeýimiz shyǵarmashylyq aınalasynda úzbeı habarlasyp, oı - pikirlerimizben bólisip otyratynbyz. Jıyrma jas kishiligine qaramastan onyń ár iske jaýapkershiligi qaıran qaldyratyn. Erboldyń týyndylaryna óz tarapymnan qózqarasymdy aýyzsha da, jazbasha da aıttym. «Taǵdyr - haq, tabıǵat - bir, talant - anyq»
degen retsenzııamnyń taqyryby da onyń kim ekenin anyq aıshyqtap tur».
Kenjeǵalı Saǵadıev, Memleket jáne qoǵam qaıratkeri, akademık:
«Erbol Shaı̆merdenuly tereń oıshyl azamat. Álemdik fılosoftardy qazaqsha sóıletti. Osy eńbekterinen Erboldy bizder oı men sózdiń has sheberi retinde tanydyq. Qazaq sóziniń nebir jaýharlaryn jınap, jeke basylym shyǵardy. Buny biz qazaq mádenıeti men kórkem sóz tarıhyna Erbol qosqan derbes, úlken qundylyǵy bar úlesi deımiz».
Asanáli Áshimov, Qazaqstannyń Eńbek Eri, Halyq artısi:
«Erbol Shaı̆merdenuly qazaq óneriniń maıtalmandary Qojamqulov, Aımanov, Jantórın, Noǵaıbaev, Moldabekov sekildi tarlandarynan bastap, Sháripova, Orazbaev, Tasybekova, Boranbaevqa deıingi teatr qaıratkerleriniń shyǵarmashylyǵyn jetik biletin. Olardyń oınaǵan rólderin, ádemi dıalogtaryn jatqa aıtatyn. Men somdaǵan Bekejannyń kınodaǵy is-áreketin tap basyp saralaıtyn. Meniń jadymda Erbol osyndaı bıik óreli azamat bolyp qaldy».
Karl Baıpaqov, Ulttyq Ǵylym Akademııasynyń akademıgi:
«Erbol Shaı̆merdenuly UNESCO ótkizgen sharalarǵa belsendi atsalysty. Shet elderge Qazaqstan delegatsııalaryn basqaryp bardy. Parıjdegi UNESCO-nyń shtab-páterinde ótken 1Qazaqstanyń mádenı murasy1 Memlekettik baǵdaramasynyń tusaýkeserinde jınalǵan jurtyshylyq aldynda sóılep, mándi de maǵynaly baıandamalar jasady. Elin súıgen, halqynyń mádenıeti men dástúrin erekshe qurmettegen rýhy nurly tulǵa meniń dosym Ereke bolatyn».
Mahat Sadyq, Qazaqstanyń eńbek sińirgen qaıratkeri:
«Erbol Shaı̆merdenulynyń «Qazaq aforıstıkasy: baǵzydan búginge deıin» eńbegi qazirgi zaman talap etken tamasha entsıklopedııa. Ekiniń biri Facebook pen Twitter jankúıerine aınalǵan kezde áleýmettik júıedegi myńdaǵan dostaryna aıtar parasatty sózderi osy 34 baspa tabaqtan turatyn, 536 bettik kitaptan tabary sózsiz. 2009 jyly Erbol aǵamyz Til komıtetin basqardy. Men ol kezde Shyǵys Qazaqstan oblysynda qyzmettemin. Til komıtetiniń respýblıkalyq jıynyn elimizdiń eń qıyryndaǵy Rıdder qalasynda ótkizýge usynys jasadym. Maǵan kórshi Altaıdaǵy reseılikterdi de qonaqqa shaqyr dep, kil oryssha sóıleıtin Rıdderde úsh kún boıy tek qazaqsha saıraıtyn 48 ulttyń júzden astam azamatynyń basyn qosty. Memlekettik múdde turǵysynan bul basqosýdyń mańyzy erekshe boldy. Shyǵysta qazaq tili men ulttyq salt - dástúrdiń qalypty turmystyq qajettilik ekendigi ornyqty».
Búrkit Aıaǵan, Memleket tarıhy ınstıtýtynyń dırektory, professor:
«Erbol Shaı̆merdenuly əlemdik fılosofııalyq oı̆shyl klassıkter: F. Nıtsshe, L. Vovenarg, A. Kamıý, H. Ortega-ı-Gasset, K. Popper, J. Derrıda, M. Haı̆degger jəne basqalarǵa aýdarma jasaýy, sol sııaqty qazaq tilinen orys tiline aýdarma jasaý arqyly oqyrmandarynyń rızashylyǵyna bólendi, óziniń ǵylymı oı̆-óresin halqyna tanyta aldy. Erbol Shaı̆merdenulynyń esimi óz taǵdyryn el múddesimen eselegen, týyndylarymen elimizdiń búgini men erteńin nurlandyrǵan dara tulǵa retinde jadymyzda ərdaı̆ym saqtalady».
Maqalamyzdy Erbol Shaı̆merdenulymen birgen oqyǵan kýrstasy, belgili jýrnalıst Erjuman Smaıyldyń esteligimen túıindeıik.
«Utqyr ıdeıalardy qoldan kelgenshe taratyp, jaqsy oılardy aınala tóńiregine jamyrata júretin bolmysyna qaraı Erbol aqyn, óz sózimen aıtqanda júregimen ot tasyp júretin. Onyń óz qatarymyzda kóshbasshy bolýy, kimmen de baılanysta bolǵanda ózin moıyndata alýy, kóptiń qylaýsyz qurmetine bólenýi sondyqtan da bolsa kerek. Ol júreginde tasyp júrgen otymen kópti óz sońynan erte bildi, mańaıyndaǵy jurtty sol otymen jylyta aldy, ózi júretin de, ózgeler ilesetin de joldy sol otymen jarqyrata jaryq qyldy. Ózine sóz bereıik:
O, zamandas!
Renjime,
Toqtashy,
Bilemin ǵoı...
Júrgenińdi júregińmen ot tasyp.
Ulylyǵyn biraq bizdiń ǵasyrdyń
Maqtar bolsa-
Tarıh ózi maqtasyn».
