Reıs keshikse, áýe kompanııasynan qandaı ótemaqy talap etýge bolady
Otandyq áýekompanııalar baǵyty
Azamattyq avıatsııa komıtetiniń málimetinshe, qazirgi tańda elimizde ishki áýe reısterin 57 marshrýt boıynsha 5 otandyq áýe kompanııa oryndaıdy. Olar aptasyna 687 reıs jasaıdy. Halyqaralyq ushýlarǵa kelsek, aptasyna 115 baǵyt boıynsha 28 elge 518 reıs jasalady. Bul - Túrkııa, BAÁ, Ózbekstan, Grýzııa, Tájikstan, Reseı, Qyrǵyzstan, Belarýs, Germanııa, Egıpet, Ońtústik Koreıa, Nıderlandy, Polsha, Armenııa, Ulybrıtanııa, Maldıv, Taıland, Ázirbaıjan, Katar, Kýveıt, Mońǵolııa, Úndistan, Iran, Chehııa, Grekııa, Italııa, Qytaı jáne Saýd Arabııasy (2022 jylǵy qyrkúıekten) oryndalady.
Finprom sarapshylarynyń dereginshe, bıyl qańtar-shilde aılary aralyǵynda áýe kóligimen tasymaldanǵan jolaýshylar sany 5,8 mln adamdy qurady, bul bir jyl burynǵy osy kezeńmen salystyrǵanda 12,8%-ǵa artyq. Shilde aıynda 1,2 mln adam tasymaldanǵan. Bul maýsym aıymen salystyrǵanda 7,3%-ǵa artyq. Sondaı-aq áýe kompanııalarynyń kiristeri 276,8 mlrd teńgeni quraǵan. Bir jyl buryn osy kezeńde bul kórsetkish 189,2 mlrd teńge bolǵan. Kiristerdiń negizgi bóligi, ıaǵnı 270,6 mlrd teńge barlyq baǵyttarda jolaýshylardy tasymaldaý esebinen alynǵan. Al 6,2 mlrd teńge júk pen bagaj tasymaldaýdan túsken. Ekıpajymen birge kólik quraldaryn jalǵa berýden túsken tabys 3 mlrd teńgeni quraǵan. Sonymen qatar jolaýshylarǵa arnalǵan áýekompanııalar qyzmetteriniń baǵasy bir jylda 27%-ǵa ósken. Alaıda byltyr árbir besinshi reıs ýaqytynda ushpaǵan.
Áýekompanııalar nelikten keshigedi?
11 mamyrda ótken Májilistiń plenarlyq otyrysynda depýtat Elnur Beısenbaev elimizdegi áýe reıster jaıly sóz qozǵady. Depýtattyń aıtýynsha, 2020 jyly árbir 8-reıs jáne 2021 jyly árbir 5-reıs keshigip ushqan. Osy máseleniń mańyzdy ekenin atap ótip, depýtat saýalyn joldaǵan bolatyn. 2020 jyldyń qorytyndysy boıynsha, 51 myńǵa jýyq reıstiń 6735-i keshikken. QR Indýstrııa jáne ınfraqurylymdyq damý mınıstrliginiń málimetinshe, 2021 jyly 67 828 reıs ushqan. Onyń 13 702-i keshikken. 2021 jyly keshikken 13 702 reıstiń 7870-i borttyń keshigip kelý sebebinen bolǵan.
Al aýa raıynyń qolaısyzdyǵyna baılanysty keshikken reıstiń sany - 880. 2021 jyly «Scat» áýe kompanııasynda ushqan 11 785 reıstiń 2805-i, ıaǵnı árbir 4-shi (4,2) reıs keshikken. Al «Qazaq air» áýe kompanııasy oryndaǵan 9277 reıstiń 2502-i nemese árbir 4-shi (3,7) reıs keshigip ushqan.Al «Air Astana» men «Fly Arystan» kompanııalarynyń da árbir 5-reısi keshigip ushqan.
Álem elderinde reıs keshikken jaǵdaıda qandaı kómek kórsetiledi?
Eýropada arnaıy konventsııa qarastyrylǵan. Eger reıs keshiktirilgen jaǵdaıda jolaýshynyń quqyǵy Eýroodaqtyń zańdaryna saı júzege asyrylady. Bul rette Monreal Konventsııasy Eýropanyń barlyq elderinde qoldanylady. ıAǵnı, bul zań Eýropadan ushatyn barlyq reıske, sol sııaqty olardy EO-da tirkelgen avıakompanııalar oryndasa, Eýropaǵa ushatyn reısterge de qoldanylady. Monreal Konventsııasy boıynsha avıakompanııa reıstiń keshigýi, bagajdyń zaqymdanýy nemese joǵalýy saldarynan jolaýshyǵa keltirilgen zııannyń ornyn toltyrady. Shyǵyn mólsheri jeke esepteledi. Onyń ishine taksı shyǵyndary men negizgi qajettilikter de kirýi múmkin. Rastaý úshin barlyq túbirtekter men chekterdi tirkeý qajet. Bul normalar ártúrli ótemaqy túrlerin qarastyrady jáne olardy bir ýaqytta talap etýge bolady. Biraq moraldyq zııan ótelmeıdi. Eýropada jolaýshynyń reısi keshiktirilse, oǵan avıakompanııa ótemaqy retinde 250 eýrodan bastap, 600 eýroǵa deıingi somany tóleýge mindetteledi. Ótemaqy quny reıstiń ushý shaqyrymyna baılanysty esepteledi.
AQSh-ta reıs avıakompanııanyń kinásinen keshiktirilgen nemese toqtatylǵan kezde jolaýshy avıakompanııanyń áýejaıda kórsetetin qyzmetin tegin paıdalanýǵa quqyly. Qyzmetterdiń merzimi men kólemi, ádette tasymaldaý shartynda belgilenedi. Keshigý ýaqyty 4 saǵattan asqan jaǵdaıda, kompanııa qonaq úı men kólikti qamtamasyz etedi. Sondaı-aq jolaýshy ushaq keshikken jaǵdaıda qosymsha aqysyz, eger avıakompanııa usynsa, basqa reıspen ushýyna nemese ushýdan bas tartyp, bılettiń paıdalanylmaǵan bóliginiń jáne qosymsha qyzmetterdiń (salondaǵy oryndar, bagaj jáne t.b.) tolyq qunyn qaıtara alady.
Qazaqstanda reıs keshiktirilse, jolaýshyǵa qandaı qyzmetter kórsetilýi tıis?
Qazaqstanda avıakompanııalardyń reısteri keshikken nemese toqtaǵan jaǵdaıda ne bolatyny «Qazaqstan Respýblıkasynyń áýe keńistigin paıdalaný jáne avıatsııa qyzmeti týraly» Zańnyń 86-babynda kórsetilgen. ıAǵnı tasymaldaýshynyń kinásinen reıs oryndalmaǵan nemese kidirgen kezde jolaýshylarǵa tómendegideı jaǵdaılar jasalýy tıis.
Joǵarydaǵy sýrette kórsetilgen qyzmetter jolaýshylarǵa qosymsha aqy alynbaı kórsetiledi. Tasymaldaýshynyń kinásinen reıs oryndalmaǵan nemese on saǵattan astam merzimge keshigetin kezde, jolaýshynyń qalaýy boıynsha, tasymaldaýshy:
1) osy baptyń 1-tarmaǵyna sáıkes qyzmetter kórsete otyryp, jolaýshyny bılette kórsetilgen baratyn jerine jaqyn arada ushatyn reıspen tasymaldaýdy qamtamasyz etýge;
2) jolaýshyǵa bılettiń tolyq qunyn qaıtarýǵa mindetti.
Osy baptyń 1 jáne 2-tarmaqtarynda kózdelgen talaptardy buzýǵa jol bergen tasymaldaýshylar Qazaqstan Respýblıkasynyń Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksine sáıkes jaýapty bolady.
Aıta keteıik, Azamattyq avıatsııa komıteti otandyq Air Astana men FlyArystan kompanııalaryna jolaýshylar tarapynan kóptep shaǵymdar túskenin aıtyp, osy baǵytta tekserister júrgizilgenin málimdedi. Nátıjesinde, bıyl shildeden beri qazaqstandyq áýe kompanııalarǵa 8 000 AEK (24 504 000 teńge) kóleminde 8 ret aıyppul salynyp, ákimshilik jaýapqa tartyldy.
