Reseıden kóship kelgen Alena Svırıdenko Marqakólde qazaq tilinen sabaq berip júr
ÓSKEMEN. KAZINFORM – Reseıde týǵan Alena Svırıdenko bala kúninde Qazaqstannyń Shyǵysyndaǵy tabıǵaty kórkem Marqakól aýdanyna aıaldap, sol jaqta qazaq tilin jetik meńgergen. Qazir ózi aýdan ortalyǵyndaǵy mektepte qazaq balalaryna memlekettik tildi úıretip júr. Osy rette Kazinform tilshisi ony áńgimege tartyp kórdi.
— Áńgimemizdi qazaq tilin qalaı úırengenińizden bastasaq…
— Ákem — Qazaqstannyń týmasy. Keıin Reseıge kóship sol jaqta otbasyn quryp, balaly-shaǵaly bolǵan. Men Reseıde dúnıege keldim. Alaıda ata-anam onda kóp turaqtamaı, Qazaqstanǵa bet aldy. Alǵashynda Kókpekti aýdanyna qarasty aýylda turdyq. Keıin 2008 jyly Marqakól aýdanyndaǵy Qaroı aýylyna kóship keldik.
Ol jerde tek qazaq synyby ǵana bolǵandyqtan men 4-shi synypty qazaqsha jalǵastyrdym. Sol kezde sabaq bergen Kúlzııa Tóleýova apaıyma alǵysym sheksiz! Meni qoldap, sabaq barysyn túsinýime kóp kómektesti. Odan bólek, aýlada balalarmen oınap, sózdik qorym keńeıe bastady. Ortanyń áseri basymyraq eken. Qazaqy orta maǵan tek tildi emes, eldiń mádenıetin de úıretti.
— Jumys ótilińiz qalaı bastaldy?
— Mektepti bitirgennen keıin Almatydaǵy Súleımen Demırel ýnıversıtetine qabyldandym. Joǵary oqý ornynda jaqsy ortaǵa kezigip, bilimge degen qyzyǵýshylyǵym arta tústi. Biz fılolog bolǵandyqtan aptasyna keminde 3 kitap oqýymyz kerek boldy. Árıne, basynda qınaldym. Shyǵarmalardy qabyldaýym aýyrǵa soqty. Biraq bári ýaqyt enshisinde eken. Kúnder, aptalar óte kele bul júktemege de etim úırenip qaldy.
Ýnıversıtet bitirgennen soń «Dıplommen aýylǵa» baǵdarlamasy arqyly Marqakól aýylyndaǵy mektepke qazaq tili men ádebıeti pániniń muǵalimi bolyp jumysqa turdym. Áli kúnge deıin osy bilim ordasynda jumys isteımin. Ujym meni jyly qabyldap, qoıan-qoltyq aralasyp kettik.
Ustazdyq jol ońaı emes. Alǵashynda qınalǵan kezimde bári jyly sózderin aıamaı, qoldap, shabyttandyryp otyratyn. Eńbek jolymda jetken jetistigim anam men mektep dırektorynyń qoldaýy dep bilemin. Anama jan syrymdy aqtaryp, bir jeńildep alatynmyn. Ujymdy aırandaı uıytyp otyrǵan dırektorymyz — Jarqyn Ýrkýmbaev. Óte bilimdi, jan-jaqty adam. Muǵalimderdi qoldap, mártebemizdi arttyryp júredi.
— Qazaqsha kitapty kóp oqyǵanyńyzdy aıtyp qaldyńyz. Eń alǵash oqyǵan kitabyńyz qandaı?
— Alǵashqy oqyǵan týyndym — Muhtar Áýezovtyń «Jetim» degen áńgimesi. Birinshi ret oqyǵannan bastap jazýshynyń shyǵarmashylyǵy baýrap aldy. Qazirgi kúnge deıin oqyp, sóz oralymyna tań qalamyn. Tiliniń baılyǵy arqyly qazaq ádebıetinde oıyp turyp oryn alǵany belgili. Abaıdaı dara tulǵanyń ómirin órnektep, bolashaqqa mura etti.
Eseısek te, ishteı bala bolyp qalamyz ba, áıteýir qııal-ǵajaıyp áńgimelerdi oqysam bir demalyp qalamyn. Qazaqsha tárjimalanǵan sheteldiń áńgimelerin oqyǵandy da unatamyn. Jalpy, horror janry (qorqynyshty áńgimeler — avt.) unaıdy. Ókinishke qaraı, osy janrda qalam terbeıtin jazýshy az. Keleshekte ózimniń jazý qabiletimdi synap, osy janrda jazyp kórgim keledi. Jumys pen úıdiń arasynda qolym tımeı jatsa da, jazýshylyqtan úmitimdi úzbedim. Múmkin, aldaǵy ýaqytta áńgimem jaryq kórip qalar.
— Tehnologııa damyǵan myna zamanda balalardy kitap oqýǵa qalaı qyzyqtyrý kerek dep oılaısyz?
— Balaǵa kitapty qarshadaı kúninen kórsetip, oqyp berip, ádet qalyptastyrý kerek dep oılaımyn. Bala aıtqandy emes, kórgenin qaıtalatynyn bilemiz. Qazirgi kitaptardyń sýreti óte qanyq, balany qyzyqtyra alady. Ózim qoldanatyn «eki mınýt erejesi» bar. Onyń máni — ádetterdi barynsha jeńildetý. Mysaly, «kúnde uıyqtar aldynda kitap oqımyn» deýdiń ornyna «kúnde uıyqtar aldynda kitaptyń bir paraǵyn oqımyn» dep ózgertseńiz, tapsyrmańyz jeńildep, jaqsy ádet qalyptasa bastaıdy. Osy ádisti balany úı tirligine úıretý barysynda da qoldanýǵa bolady.
— Qazaq tilin keńinen nasıhattaý úshin ne isteý kerek?
— Qazirgi tańda qazaq tiliniń mártebesine erekshe kóńil bólinip, qazaqsha kontent te kún sanap artyp keledi. Memlekettik tildegi mýltfılmniń de sapasy artyp, kórermeni edáýir kóbeıdi. Qazaq tiliniń qanat jaıýy úshin eriktiler de qazaq tilin úıretýmen aınalysyp júr. Osy qarqyndy báseńdetip almaý kerek.
— Qazaq tilin bilý sizge qandaı múmkindikter syılady?
— Qazaqstanda turǵandyqtan qazaq tilin bilgenimiz jón. Memlekettik tildi bilý arqyly tól ádebıetti túpnusqada oqı aldym. Til bilgendikten kez kelgen jerge erkin sińisip ketemin. Qurbylarym, ujymym qazaq tildi orta. Qazaq tiliniń baılyǵy, ár alýandyǵy janyma jaqyn. Sondyqtan tilge alǵysym sheksiz. Qazaq tilinsiz ómirimniń máni ketedi.
— Tildi úırene almaı júrgenderge qandaı keńes aıtar edińiz?
— Búginde elde qazaqsha úırený úshin barlyq jaǵdaı jasalǵan. Tegin sóılesý klýbtary, bilikti ustazdar da janymyzda. Eń bastysy sóılesetin orta, kúndelikti tájirıbe qajet. Til úırengisi kelgenderge apalarmen «qurby» bolyp alyńyz der edim. Jastar bilmeıtin til oralymdaryn solar biledi. Sol arqyly sózdik qoryńyz keńeıip, maqal-mátelderdi de bir kisideı meńgerip alasyz.
— Otbasyńyz jaıly aıta ketseńiz…
— Jan-jarym — qazaq azamaty. Basqa ultqa turmysqa shyǵýyma ata-anam qarsy bolǵan joq, kerisinshe qoldady. Sóıtip qazaq otbasyna kelin boldym. Ol kezde eldegi karantın áserinen toı jasamadyq. Týystar arasynda toıdyń yrymy jasaldy. Ózim kópbalaly otbasynda týyp-óskendikten úlken otbasy bolǵandy jaqsy kóremin. Qazir úsh balamyz bar.
Eske salsaq, osyǵan deıin Disney stýdııasynyń kezekti týyndysy qazaq tilinde sóıleıtini habarlanǵan.