Ratsıondaǵy qanttyń qandaı shekteýlerin saqtaý kerek
Mınıstrlik taratqan málimetke sáıkes, ratsıondaǵy qanttyń mynadaı shekteýlerin saqtaý kerek:
• Qantty sýsyndardy tutynýdy shekteńiz (0,5 lıtrlik bótelkede shamamen 10 shaı qasyq qant bar).
• Shyryndarda qant bar ekenin este saqtaı otyryp, nektary bar shyryndar men shyryndy sýsyndarǵa artyqshylyq berińiz. Kúnine bir-eki stakannan artyq shyryn ishýge bolmaıdy. Eń jaqsy sýsyn – sý.
• Tátti taǵamdardan bas tartyńyz. Olardy, mysaly jemistermen, jıdektermen, jańǵaqtarmen jáne tuqymdarmen aýystyryńyz. Keptirilgen jemister men jıdekterdiń tátti emes túrlerin tańdaǵanyńyz jón, biraq olardy aptasyna barynsha 2-3 portsııadan kóp jeý kerek (bir portsııa 20 gramm nemese shamamen 2 as qasyq).
• Tátti ıogýrttar men súzbe kremderiniń ornyna hosh ıistendirilmegen ıogýrt pen súzbege artyqshylyq berińiz jáne olardy dámine qaraı jıdektermen áshekeıleńiz. Siz dúkennen satyp alynǵan tátti nemese odan da tátti ónim sııaqty bolmas úshin qantty, baldy nemese sıropty qosqanda abaı bolyńyz.
• Táttini quramynda qorektik zattar bar taǵamdarmen aralastyryńyz. Mysaly, torttardy pisirý kezinde tutas bıdaı unyn qoldanyńyz, oǵan suly ulpasyn, jańǵaqtar, tuqymdar, jemister men kókónisterdi qosyńyz (sonymen birge, qosylatyn qanttyń mólsherin azaıtýǵa tyrysyńyz).
• Qaıtpanyń ornyna botqaǵa jıdekter nemese jemister qosqan durys.
Qantty shamadan tys tutyný saldary
Egde jasta qantty shamadan tys tutyný maı almasýynyń buzylýyna yqpal etedi, qandaǵy holesterın men qant kontsentratsııasynyń joǵarylaýyna ákeledi jáne jasýshalardyń jumysy buzylady.
Arterııa qabyrǵasynyń ótkizgishtigin ózgerte otyryp, qandaǵy qant kontsentratsııasynyń joǵarylaýy oǵan lıpıdterdiń túsýine qolaıly jaǵdaı jasaıdy jáne trombotsıtterdiń jabysýyn arttyrady.
14-60 jas tobyndaǵy adamdarda ash qarynǵa glıýkozanyń qalypty deńgeıi – 4,1-5,9 mmol/l, al 60 jastan asqan adamdarda – 4,6-6,4 mmol/l.
Eger qant qalypty bolsa, zertteý úsh jylda bir ret, al artyq salmaǵy bar qaýip tobyndaǵy adamdarǵa jylyna bir ret qaıtalanady. Eger kelesi sımptomdar kenetten paıda bolsa, taldaýdy qaıtalaýǵa asyǵý kerek: shóldeýdiń joǵarylaýy, nesep shyǵarýdyń joǵarylaýy, shyryshty qabattardyń qurǵaýy, qaıtalanatyn zeń ınfektsııalary. Alty aıda bir ret otbasynda qant dıabeti dıagnozy qoıylǵan adamdarǵa qantqa qan tapsyrý kerek.
Uıqy bezi organızmge túsetin qanttyń ydyraýymen kúresýdi toqtatqan kezde, ıaǵnı ol shyǵaratyn ınsýlın qandaǵy glıýkoza deńgeıin qalypqa keltirý úshin jetkiliksiz bolǵan kezde, qant dıabeti damıdy. Bul jaǵdaıda, eger siz kómirsýsyz dıetany ustanbasańyz jáne qandaǵy glıýkoza deńgeıin baqylamasańyz, patsıent dıabettik komaǵa túsip, tipti ólip ketý qaýpi bar.
Artyq qant baýyrda glıkogen túrinde saqtalady, biraq ony saqtaıtyn jer bolmaǵan kezde ol maıǵa aınalady, bul semizdikke ákeledi.
Dıetadaǵy qanttyń kóptigi, onyń qandaǵy deńgeıiniń kúrt ózgerýi neırondardyń durys jumys istemeýine ákeledi, bul jalǵan tábet pen shamadan tys tamaqtanýdy týdyrady.
Lıpıdterdiń almasýy buzylady, qandaǵy holesterın deńgeıi, qan tamyrlarynyń ótkizgishtigi, aterosklerozdyń, júrek-qan tamyrlary aýrýlarynyń damý qaýpi artady.
Qant kaltsııdi organızmnen shyǵarady, súıekterdi, tisterdi, tyrnaqtardy buzady, tipti osteoporozdyń damýyna baılanysty synýlardy týdyrýy múmkin (tyǵyzdyqtyń tómendeýi jáne súıekterdiń synǵyshtyǵynyń joǵarylaýy).
Qantty sińirý úshin, kez kelgen basqa ónim sııaqty V dárýmenderi qajet.
Qanttyń ózinde olar joq bolǵandyqtan, olardy nervterden, bulshyqetterden, baýyrdan jáne basqa múshelerden alady, sonyń saldarynan sozylmaly sharshaý, ashýshańdyq, kórý qabiletiniń nasharlaýy, teriniń kúıi, as qorytýdyń buzylýy oryn alady.