QR-kod, birdeı kólem, salmaǵyn jeńildetý — mektep oqýlyqtary qalaı ózgerdi
ASTANA. KAZINFORM – Sońǵy 5 jylda oqýlyqtardy dúrkin-dúrkin ózgertý kesirinen el ekonomıkasyna 16 mlrd teńge shyǵyn kelgen. Bundaı derekti jyl basynda Joǵary aýdıtorlyq palata keltirgen edi. Jalpy mektep oqýlyqtary ne úshin jıi ózgeredi? Bıyl qaı synyptardyń oqýlyǵy jańardy? Taqyrypty Kazinform agenttigi tilshisi tarqatady.
Astana turǵyny Indıra Qýanysheva balalary zildeı aýyr sómke arqalap mektepke baryp júrgen kúnderdi basynan ótkergenin aıtady. Oqýlyqtardyń salmaǵy aýyr ári kólemi ártúrli bolǵan. Biri juqa da úlken bolsa, ekinshisi qalyń ári shaǵyndaý bolypty. Sondyqtan olardy bir qatarǵa jınaý da yńǵaısyzdyq týdyrǵan. Al sómkeniń salmaǵy tıisti mejeden aýyr bolýy — balalardyń dene bitiminiń durys qalyptasýyna, boıynyń ósýine keri áser etetin faktor. Budan bólek ol kitaptardyń mazmuny men mátinniń sapasy da syn kótermeıtin kezder bolǵanyn eske aldy.
— Keıbir kitaptarda mátin sózbe-sóz aýdarylǵandyqtan, ony túsiný de qıynǵa soǵyp jatty. Al jaratylystaný pánderinen beriletin tapsyrmalar beıne bir joǵary synyptyń tapsyrmalaryndaı kúrdeli bolatyn, - deıdi Indıra Qýanysheva.
Oqýlyqtar nege ózgertiledi
Mektep oqýlyqtarynyń ýaqyt óte kele jetildirilip turatyny túsinikti jaıt. Olar keıde normatıvtik aktilerdiń ózgerýine baılanysty da jańarady, sondaı-aq ár 5 jyl saıyn ishki mazmuny josparly túrde ózgeredi.
Birinshi jaǵdaıda oqýlyqtardy memlekettik jalpyǵa mindetti bilim standarty (MJMBS), úlgilik oqý jospary (ÚOJ) jáne baǵdarlamasyna (ÚOB) saı qylyp Y.Altynsarın atyndaǵy Ulttyq bilim akademııasy ázirleıdi. Atalǵan qujattarǵa tolyqtyrý men ózgerister engizilgen jaǵdaıda, oqýlyqtar da soǵan saı ózgeredi.
– Mysaly ÚOJ-ge ózgerister engizilgendikten 4-synyp oqýlyqtary da qaıta basylyp shyqty. Eger buryn qazaq synyptarynda orys tili páni 1-synyptan oqytylsa, engizilgen ózgeristerden keıin bul pán 2-synyptan bastap oqytylady, – dedi QR Oqý-aǵartý mınıstrliginiń Bilim mazmunyn saraptaý respýblıkalyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń dırektory Nazıra Abdrahmanova.
Sonymen qatar ár bes jyl saıyn oqýlyqtarǵa túzetý engiziledi. QR Oqý-aǵartý mınıstrliginiń erejelerine sáıkes mektep oqýlyqtary men oqý-ádistemelik keshenderi tolyqtyrylyp, qaıta basylyp otyrady.
– Bul sharalar oqýlyqtardaǵy derekterdi, statıstıkany jáne aqparatty turaqty túrde jańartyp otyrýǵa, sondaı-aq oqytý ádisterin jetildirý úshin qajet, – dep túsindirdi sarapshy.
Bıylǵy oqý jylynda alty synyptyń oqýshylary jańartylǵan baǵdarlama boıynsha bilim alady. Budan bólek, kórý qabileti buzylǵan balalarǵa arnalǵan baǵdarlama da jańartyldy.
Máselen, 4-synyptyń qazaq mektepterindegi orys tili páni oqýlyǵy, aǵylshyn, frantsýz, nemis tilderi, tsıfrlyq saýattylyq, eńbekke baýlý, beıneleý óneri jáne jaratylystaný pánderiniń oqýlyqtary jańardy.
– Kózi nashar kóretin balalarǵa arnalǵan 1, 4, 7 jáne 10-synyp oqýlyqtary qaıta ázirlendi. Sondaı-aq 7-synyptar úshin 13 pán boıynsha jáne 8, 10, 11-synyptarǵa arnalǵan jekelegen oqýlyqtar jańardy. Atap aıtqanda, 8-synypqa qazaq jáne orys tilderindegi «Qazaqstan tarıhy» jáne «Qazaqstan geografııasy», 10–11-synyptarǵa alǵashqy áskerı jáne tehnologııalyq daıyndyq oqýlyqtary, al 11-synyptarǵa quqyq negizderi boıynsha oqýlyqtar daıyndaldy, – dedi Nazıra Abdrahmanova.
Bilim mazmunyn saraptaý respýblıkalyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń dereginshe, jańa oqýlyqtarǵa QR-kodtardyń engizilýine baılanysty betteriniń sany azaıyp, salmaǵy jeńildeı túsken. Mysaly, 2017 jyly shyqqan 7-synyptyń geografııa páni oqýlyǵy eki kitaptan tursa, qazir ol bir kitapqa toptastyrylǵan.
– Oqýlyqtarǵa fýnktsıonaldyq saýattylyqqa arnalǵan tapsyrmalar qosyldy. Qazaqstan oblystarynyń qazirgi ákimshilik bólinisterin eskere otyryp, kartalar jańartyldy, sondaı-aq halyq sanynyń sońǵy statıstıkasy sekildi derekter ózgertildi. Budan bólek, oqýlyqtarǵa ınteraktıvti materıaldar, mysaly beınerolıkter engizildi. Olardy ondaǵy QR-kod arqyly kórýge bolady, – deıdi ortalyq mamandary.
Y.Altynsarın atyndaǵy Ulttyq bilim akademııasynyń 2025–2026 oqý jylyna arnalǵan nusqaýlyq-ádistemelik hatynda «Adal azamat» baǵdarlamasynyń qundylyqtaryn kiriktirý, jasandy ıntellektini paıdalaný jáne fýnktsıonaldyq saýattylyqty damytý usynyldy. Ondaǵy mamandardardyń pikirinshe, oqýlyqtar men sabaqtar tek bilim berip qana qoımaı, adaldyqty, jaýapkershilikti jáne eńbeksúıgishtikti sińirýi, sonymen qatar logıka, synı oılaý, medıasaýattylyq pen tájirıbelik zertteý daǵdylaryn damytýy tıis.
QR Oqý-aǵartý mınıstrligi 2020 jyly oqýlyqtar men oqý-ádistemelik keshenderdiń biryńǵaı formatta ázirleý bastamasyn bekitken. Endi 1-den 11-synypqa deıingi oqýlyqtar – meıli ol oqýlyq bolsyn, hrestomatııa nemese jınaq bolsyn, birdeı kólemde shyǵarylady.
– Oqý materıaldaryna qoıylatyn gıgıenalyq normalar da bekitilgen: boıaý, jelim, qaǵaz jáne sómkeniń salmaǵy arnaıy talaptarǵa sáıkes bolýy kerek. Osy normatıvterge sáıkes, 1–4-synyp oqýlyqtarynyń salmaǵy 300 gramnan, 5–6-synyptar 400 gramnan, 7–9-synyptar 500 gramnan, al 10–11-synyptar 600 gramnan aspaýy tıis. Bul talaptar mindetti túrde saqtalýy qajet, – dedi Nazıra Abdrahmanova.
Mektep oqýlyqtarynyń taǵdyryn kim sheshedi
Nazıra Abdrahmanovanyń aıtýynsha, Bilim mazmunyn saraptaý ortalyǵy qoǵam tarapynan túsken barlyq syn-pikirlerdi oqýlyqtardy qaıta basyp shyǵarý barysynda eskeredi.
– Barlyq syn-pikirdiń shamamen 75%-y naqtylanbady. Negizinen bul bastaýysh synyp oqýshylarynyń ata-analarynyń sýbektıvti pikirleri boldy. Qalǵan 25%-y orys tilinen qazaq tiline jáne kerisinshe aýdarmalarǵa qatysty boldy. Sonymen qatar faktologııalyq qateler de kezdesti, olardy biz oqýlyqtardy qaıta shyǵarý kezinde túzettik, – dedi ol.
Oqýlyqtardy túzetýge sarapshylar komıssııasynan bólek, muǵalimder men ata-analar da saýalnama arqyly qatysa alady.
– Ótken jyly men 3-synypqa arnalǵan beıneleý óneri jáne eńbekke baýlý oqýlyqtaryna qatysty saýalnamaǵa qatystym. Muǵalimder oqýshylarǵa qyzyqty bolatyndaı qandaı kórneki materıaldardy qoldanǵan durys ekenin usyndy, – dedi Astana qalasyndaǵy №97 mektep-gımnazııanyń bastaýysh synyp muǵalimi Aıgúl Sádýaqasova.
Mektepterde oqytýdyń ashyqtyǵy men sapasyn qamtamasyz etý úshin túrli baspalardyń balama oqýlyqtary usynylady. Degenmen MJMBS, ÚOJ jáne ÚOB standarttary biryńǵaı bolyp qala beredi. Solardyń negizinde oqýlyqtar ártúrli baspalarda daıyndalady. Baǵdarlama men jospar ortaq, biraq avtorlar taqyryptardy ártúrli beredi: bireýi tapsyrmalardy kóbirek berse, endi biri ıllıýstratsııalardy kóbirek qosady.
– Bul – avtorlyq jumys. Bizdiń ortalyqqa bir pán boıynsha tórt-bes balama oqýlyq túsedi. Olardyń ishinde bireýi, ekeýi, keıde birnesheýi maquldanýy múmkin. Bastysy — oqýlyqtyń talapqa saı bolýy. Alǵashqy kezeńde keıbir oqýlyqtar tekserýden ótedi, basqalary iriktelip, alynyp tastalady. Sońynda oqýlyqty qaıta tolyqtyrýǵa jiberý nemese qoldanysqa jibermeý týraly sheshim qabyldanady, – dep túsindirdi sarapshy.
Qazir oqýlyqtardy shyǵaratyn shamamen 20 jeke baspahana bar, al ótken jyldan bastap sabaqty qaı oqýlyqpen berýdi tikeleı pedagogter sheshetin bolǵan. Olar ETANDAU.GOV.KZ platformasy arqyly ózderine unaǵan oqýlyqqa daýys beredi. Osydan keıin oqýlyqtardy jergilikti bilim bólimderi satyp alyp, mektepterge jetkizedi. 2024 jyly bul tańdaý tásilin shamamen 60 myń pedagog paıdalandy.