Pýtın men Tramp tildesti: Qazaqstanǵa yqpaly qandaı bolmaq

ASTANA. KAZINFORM – AQSh pen Reseı basshylary Ýkraına máselesine qatysty telefon arqyly tildeskennen keıin jarııalanǵan resmı málimdemeler azdaǵan bolsyn senim uıalatady. Osyǵan oraı Kazinform tilshisi saıasattanýshylar Ádil Seıfýllın men Azamat Baıǵalıevten kelissózdiń basty aspektileri jáne onyń saldary jaıly surap bilgen edi.

Vashıngton men Máskeý rıtorıkasyndaǵy aıyrmashylyq

Ádil Seıfýllın Kreml men Aq úı kelissózdiń túrli aspektine basymdyq jasaǵandyǵy nazar aýdartady. Reseılik tarap soǵysty toqtatý, tutqyndar almasý, tipti birlesken sarapshylyq top qurý máselelerin qosa alǵandaǵy talqylaýdyń mán-jaıyn tolyǵyraq jarııa etti. Al sol ýaqytta Vashıngton qysqa ǵana málimdeme jasap, onda soǵys is-qımylyn toqtatýǵa basymdyq berdi. Buǵan qosa, Qara teńiz ben Taıaý Shyǵysty da baılanystyrdy.

- Bul eki jaıttan syr beredi. Máskeý janjaldy retteýge daıyn ekendigin basa bildirip, jaǵdaıdy «tolyqqandy kelissóz» protsesi sııaqty kórsetýge umtyldy. Al AQSh kerisinshe strategııalyq belgisizdik saqtap otyr jáne de Eýropa men Ýkraınany qosa alǵanda ózge de oıynshylarmen qatar kelissóz júrgizip jatqan sııaqty, - dep atap ótedi sarapshy.

Tramp strategııasy: taldyrma dıplomatııa

Saıasattanýshynyń paıymdaýynsha, AQSh prezıdentiniń qylyǵy qatań pragmatızmdi baıqatady.

- Bul tásil «shynaıy» dıplomatııanyń logıkasyna sáıkes keledi. Onda AQSh ıdeologııalyq sheńber aıasynda emes, óz múddesine súıene otyryp áreket etedi, - deıdi sarapshy.

Onyń pikirinshe, Tramptyń qatań málimdemeleri jáne keıinnen Ýkraınaǵa áskerı kómekti toqtata turýdyń birneshe maqsaty bolýy múmkin:

• Kıevtiń reaktsııasyn jáne Ýkraınanyń Vashıngton sharttarymen kelisimge kelý múmkindigin tekserý
• Amerıkalyq saılaýshylarǵa Tramptyń AQSh-qa aýyrtpalyqty azaıta otyryp, áskerı qaqtyǵysty aıaqtaı alatynyn kórsetý
• Máskeýdiń amerıkalyq sharttarmen bitimge kelýge kelisýi úshin Reseıge qysym jasaý.

Reseılik ustanym: Batysty «jumsartýǵa» baǵyttalǵan oıyn

Sarapshynyń paıymdaýynsha, Pýtın AQSh ákimshiliginiń aýysýyn kelissóz pozıtsııasyn jaqsartýǵa paıdalanyp otyr.

- Ol 30 kúnge bitimge kelý ıdeıasyn qoldady. Biraq birden sharttaryn alǵa tartty: atysty toqtatýdy baqylaý, Ýkraınada áskerge jumyldyrýdy toqtatý, Ýkraına qarýly kúshterin qaıta qarýlandyrýǵa tyıym salý. Bul talaptar is júzinde Ýkraına úshin qıyn jaǵdaı týǵyzady: Kıev olarǵa kelisken jaǵdaıda odan ári soǵys is-qımylyn júrgizý múmkindiginen aıyrylady. Demek, kónýge týra keledi, - dep atap ótedi Ádil Seıfýllın.

Qazaqstan faktory jáne Ortalyq Azııaǵa yqpal

Sarapshynyń aıtýynsha, Qazaqstan úshin bul janjaldyń damýy synı turǵyda mańyzdy. Óıtkeni:

• Ýkraınadaǵy uzaqqa sozylatyn turaqsyzdyq energııa tasymaldaýshylar men saýda-sattyqtyń álemdik naryǵyna kedergi keltiredi, bul óńir ekonomıkasyna áser etedi
• Amerıkalyq-reseılik qarym-qatynastaǵy kez kelgen ilgerileýshilik Eýrazııadaǵy kúsh teńgerimine tikeleı yqpal etedi
• Eger AQSh rasymen de Ýkraınaǵa qoldaýyn álsiretse, onda bul Reseıdiń postkeńestik keńistiktegi pozıtsııasyn kúsheıtedi. Bul Astanadan barynsha jumsaq dıplomatııalyq oıyndy talap etedi.

- Pýtın men Tramptyń sóılesýi AQSh pen Reseıdiń kózqarastaryndaǵy aıyrmashylyqty ǵana emes, sonymen qatar amerıkalyq strategııanyń ózgerýi múmkin ekenin de kórsetti. Kreml ózine qolaıly sharttary bar «beıbit bastamalardy» usyna otyryp, Tramptyń pragmatızminde oınaýǵa tyrysady. Sonymen qatar, AQSh tipti rıtorıkany jumsartqannyń ózinde oraǵytýǵa alań qaldyrady. Olardyń túpki maqsaty, bálkim, Vashıngtonǵa óńirge baqylaýyn joǵaltpaı, óziniń qatysýyn tómendetýge múmkindik beretin sharttarmen qaqtyǵysty retteý bolyp qala bermek, - dedi Ádil Seıfýllın.

Qazaqstan úshin bul úderis syn-tegeýrinder men múmkindikter beredi: bir jaǵynan Reseıdiń álsireý yqtımaldyǵy bar, ekinshi jaǵynan - Eýrazııadaǵy geosaıası teńgerimdi ózgerte alatyn AQSh-Reseı qatynasynyń jańa formaty.

Buǵan deıin Qasym-Jomart Toqaev Vladımır Pýtın men Donald Tramptyń Ýkraına boıynsha telefon arqyly kelissóziniń qorytyndysyn quptaıtyndyǵyn bildirgen edi. Prezıdent eki eldiń kóshbasshylary naqty ýaǵdalastyqtar negizinde Eýrazııa keńistigindegi qaýipsizdikti qamtamasyz etý úshin asa mańyzdy uzaqmerzimdi beıbitshilikke qol jetkizýge nıetti ekenderin kórsetti dep sanaıdy.

Sharttarǵa saýdalasý uzaqqa sozylady

Saıasattanýshy, halyqaralyq qatynastar jónindegi sarapshy Azamat Baıǵalıevtiń paıymdaýynsha, Ýkraınada beıbitshilikke qol jetkizý úshin dıalog faktisi onyń formatyna qaraǵanda mańyzdy. Sondyqtan kez kelgen kommýnıkatsııany, tipti bir jarym saǵatqa sozylatyn kommýnıkatsııalardy tek qana quptaýǵa bolady.

- Kelissózder aldynda maıdanda jáne medıada alańdatarlyq oqıǵalar boldy. Kýrsk oblysynda qaqtyǵystar kúsheıe tústi, Reseı men Ýkraına áskerleri bir-birine áýeden shabýyl jasady. Aq úı bolsa eki jaqqa da buryn-sońdy bolmaǵan sanktsııalar men shekteýlermen qoqan-loqy jasady. Barlyq qatysýshy aldaǵy kelissózder aldynda neǵurlym tıimdi pozıtsııalardy alýǵa tyrysqany anyq, - dedi saıasattanýshy.

Sarapshy bul telefon qońyraýy nátıjesinen qandaı da bir túbegeıli ózgeristerdi kútý ańǵaldyq ekendigine senimdi: júzdegen myń qurbany bar qaqtyǵys jáne negizgi dúnıetanymdyq kelispeýshilikter qońyraý arqyly sheshilmeıdi.

- Qaqtyǵystyń barlyq múddeli tarapy áli de beıbitshilikke qatysty sheshim qabyldaýdyń salystyrmaly túrde alǵanda erte kezeńinde tur. Sharttar, aýmaqtar, ótemaqylar, sanktsııalar, qarý-jaraq, AES úlgisindegi strategııalyq ınfraqurylymdyq nysandar úshin uzaq saýdalasý bolady. Másele aldaǵy beıbitshilik sharttaryn eki eldiń azamattary birdeı oń qabyldaýy kerektiginde bolyp tur. Al buǵan Máskeý men Kıevtiń qatań rıtorıkasyn eskerer bolsaq, qol jetkizý óte qıyn, - deıdi sarapshy.

Azamat Baıǵalıev qazirgi kelissózderdiń naqty jetistigi retinde tutqyndarmen almasýdy, energetıkalyq nysandar boıynsha atysty toqtatýdy, sondaı-aq áskerı qaqtyǵysty toqtatý boıynsha arnaıy kelissózder tobyn qurýdy atap ótti.

- Sonymen qatar aldaǵy ýaqytta onsyz da belsendi bolmaǵan Qara teńizdegi soǵys qımyldaryn toqtatýǵa bolady. Jahandyq deńgeıde Reseı men AQSh-tyń Ýkraınadaǵy qaqtyǵysty toqtatýǵa degen umtylys deklaratsııasy bar. Tramp pen Zelenskııdiń Aq úıdegi sońǵy sátsiz kelissózderin eske túsire otyryp, Kremlmen dıalogtiń jalpy oń sıpatyn da jaqsy jańalyq dep sanaýǵa bolady. Alaıda, janjaldy retteý protsesi erte satysynda tur jáne Vashıngtonnyń sıqyrly taıaqshasy ısharasymen birden sheshile qoımaıdy. Túptep kelgende beıbitshilik Reseı men Ýkraına bir ústel basynda tikeleı kelissózge otyrǵanda ǵana qamtamasyz etiledi, - dedi Azamat Baıǵalıev.