Problemalyq turǵyn úılerdiń máselesi qalaı sheshilip jatyr
«Azbýka jılıanyń» úleskerleri ınvestordy qalaı tartty?
Atyshýly «Azbýka jılıa» kompanııasynyń alaıaqtyǵy jaıynda estimegen adam joq shyǵar. Tórt jyldyń ishinde úleskerlerdiń 40 mlrd. teńgeden astam qarjysy urlandy. Al dırektor Erqanat Taıjannyń ózi Avstrııaǵa qashyp ketken edi. Sodan beri eki jyl da ótti. Kompanııaǵa tıesili múlik - jer ýchaskeleri, qurylys nysandary men tehnıka sot arqyly tárkilenip, turǵyn úı - qurylys kooperatıvterine taratyldy. Alaıda onymen úleskerlerdiń problemasy sheshilgen joq. Sebebi qurylys nysandaryn aıaqtaý úshin qosymsha qarjy qajet. Investorlar da shyǵyny kóp nysandarǵa qyzyqpaıdy. Óıtkeni keıbir turǵyn úılerde jerge qaǵylǵan baǵanadan basqa eshteńe bolmady. Degenmen, baǵanadan basqa eshteńesi bolmaǵan osy ispetti nysandardy da qutqarýǵa bolady eken. Máselen, «Expo Town» turǵyn úı kesheniniń úleskerleri úıdiń ataýyn «Venskıı kvartalǵa» aýystyryp, búginde ınvestordyń kómegimen nysannyń eki blogyn aıaqtaýǵa jaqyndap qaldy. «Byltyr tamyz aıynda sot sheshimine sáıkes, «Expo Town» turǵyn úı-qurylys kooperatıviniń (úleskerler toby - avt.) atyna aýdaryldy. Bastapqyda ol jerde qaǵylǵan baǵanalardan basqa eshteńe bolmady. Búginde birinshi eki bloktyń qurylysy aıaqtalýǵa jaqyn. Shyny kerek, alǵashqyda adamdar ne isterin bilmedi. Alaıda máseleni sheshýdiń jolyn tapty. Olar jobany ózgertti. Birinshi jobada 892 páter bolsa, qazir páterlerdiń sanyn 1395-ke deıin jetkizdi. Sóıtip, taǵy birneshe qabatty qosý arqyly qosymsha qarjyny tartty», - deıdi Astana qalasy prokýratýrasynyń qyzmetkeri Temirlan Ádilxanov.
Onyń aıtýynsha, osy ispetti mysaldar problemalyq turǵyn úıler máselesin sheshýge bolatynyn kórsetip otyr. Sondyqtan ınvestorlar esh qoryqpaı, óz qarjysyn sala alady. Shyny kerek, «Expo Town» turǵyn úıin salý jumystary osylaı sheshiledi dep eshkim oılamaǵan. Olarda tórt qabatty úıler boldy. Qazir besinshi jáne altynshy qabatty qosyp, taǵy 500-den astam jańa páterdi salaıyn dep jatyr. Sonyń arqasynda ınvestor úleskerlerdiń urlanǵan aqshasyn óteı alady.
Astana ákimdigi tyń jobany qolǵa aldy
Árıne, barlyq problemalyq nysandarǵa qosymsha qabat qosyp, onymen barlyq shyǵyndardy óteı almaıtynymyz da belgili. Sebebi alǵashqy jobada birden kópqabatty úıler retinde kórsetilip, aqshasy urlanǵan qurylystar joq emes. Degenmen, problemalyq nysandardy alǵan ınvestorlarǵa jobany óz yńǵaıyna qaraı ózgertýge ruqsat beriledi. Ol qosymsha qabat qosa ma, jer ýchaskesine taǵy bir blok sala ma, bálkim, jerasty parkıngti keńeıtedi, sonyń barlyǵyn jasaýǵa bolady. Eń bastysy, úleskerler aqsha salǵan páterlerdiń aýdany azaımaýy shart. Demek, búginde problemalyq nysandardyń máselesin sheshýge múmkindik bar. Sodan bolar, Astana ákimdigi tyńnan túren salyp, jańa bir bastamany qolǵa alyp jatyr.
Jaqynda «Astanabasjospar» mekemesinde alǵash ret problemalyq turǵyn úılerdiń jármeńkesi uıymdastyryldy. Negizgi maqsat - qurylysy bitpeı jatqan nysandarǵa ınvestorlardy tartý. Jármeńkege 70-ten astam qurylys kompanııasy qatysýǵa nıet bildirdi. Olarǵa «Arabı-2», «Skaı sıtı», «Alǵa samal», «Baıtaý», «Stolıchnyı-2», «Úmit bereke», «Áziret Astana», «Jaılaý sıtı» jáne «Tabys quryltaı» sııaqty toǵyz problemalyq turǵyn úı tanystyryldy. Beınematerıaldar arqyly árbir nysannyń bos alańdary, jer telimderi, jobalardyń nobaılary men texnıkalyq syzba-nusqalary jan-jaqty kórsetildi.
Búginde atalǵan turǵyn úıler boıynsha 2 myńnan astam otbasy óz baspanasyn kútip júr. «Osy sharada kásipkerler problemalyq turǵyn úılerdi tańdap, qurylysyn aıaqtaýǵa atsalysa alady. Sóıtip, úleskerlerdi baspanamen qamtamasyz etedi de, artyq sharshy metrlerden óz paıdasyn kórse bolady. Jergilikti bılik óz tarapynan qujat jaǵynan kómek berýge ázir. Jármeńkege shyǵarylyp otyrǵan nysandarǵa úleskerlik qurylys týraly jańa zańnama qoldanylatyn bolady. Sondyqtan ruqsat qaǵazdarynyń barlyǵy jańa zań boıynsha beriledi», - deıdi Astana qalalyq memlekettik sáýlet-qurylys baqylaý basqarmasy bastyǵynyń orynbasary Dáýlet Rysqulov.
Jańa zańnyń talaptary qandaı?
Ótken jyly qabyldanǵan zańnamaǵa sáıkes, kommertsııalyq turǵyn úıler salasyndaǵy úleskerlerdiń aqshasy jańa sharttar boıynsha tartylýy qajet. Ol aqshany jumsaýdyń naqty úsh tetigi bar. Birinshi tásilge sáıkes, qurylys kompanııasy Turǵyn úı qurylysyna kepildik berý qoryna tıisti jarnany jasap, qordyń kepildigin ala alady. Bul rette, kompanııanyń qurylys salasynda kem degende úsh jyldyq tájirıbesi, sondaı-aq respýblıkalyq mańyzy bar qalalarda 18 myń sharshy metr úı saldy degen kórsetkishi bolýy qajet. Budan bólek, sońǵy eki jylda qarjylyq shyǵyndar tirkelmeýi tıis. Úıdiń qurylysy bitpeı qalǵan jaǵdaıda qor onyń aıaqtalýyna kepildik beretin bolady. Ekinshi tetikke sáıkes, qurylys kompanııasy ekinshi deńgeıli bankten nesıe alyp, úıdiń qańqasyn salyp bitiredi. Osydan keıin jergilikti atqarýshy organdardyń ruqsatymen úleskerlerdiń aqshasyn jumsaı alady. Al úshinshi tásil boıynsha kompanııa turǵyn úıdiń qańqasyn óz aqshasyna sala alady. Sodan baryp úleskerlerdiń aqshasyn ıgerse bolady. Biraq onda da jergilikti bıliktiń ruqsaty qajet. Úleskerler de qurylys barysyn baqylaı alady
Jańa zańda ınjınırıngtik kompanııalardyń qyzmetine erekshe basymdyq berilip otyr. Sebebi dál osy kompanııalar bitpeı jatqan nysandardy anyqtap, aqshany tıimsiz jumsaý áreketterin áshkereleıdi. Qarjyny maqsatsyz paıdalaný áreketteri anyqtalǵan jaǵdaıda ınjınırıngtik kompanııa úsh kúnniń ishinde kepildik berý qory, bank pen jergilikti atqarýshy organdarǵa habar beredi. Eger ol nysan birinshi tetik boıynsha salynsa, onda kepildik qory barlyq mindettemelerdi óz moınyna alyp, qurylystyń aıaqtalýyna kepildik beredi. Al qalǵan eki tásilge sáıkes, ekinshi deńgeıli bankter men ákimdikter tıisti sheshimderdi qabyldaıdy. Budan bólek, qurylys kompanııalary óz saıttarynda salynyp jatqan nysandar týraly barlyq aqparatty jarııalap, fotoesep berip otyrýy shart. Sosyn jańa zań boıynsha qurylys kompanııasy bir ǵana nysanmen aınalysýy tıis. Sonyń arqasynda úleskerlerdiń qarjysyn bir nysannan ekinshi nysanǵa quıyp, aqshany maqsatsyz jumsaý áreketterine jol berilmeýi tıis.
«Qazirgi kezde respýblıka boıynsha úleskerlerdiń qarjysy salynǵan 121 nysan bar. Sonyń ishinde 62 nysannyń qurylysy shildeniń 1-ine deıin aıaqtalýy qajet. Astanada 52 problemalyq turǵyn úı bar. Endi, kezinde úleskerler máselesi úlken problemaǵa aınalǵan joq pa? Sol kezde bıýdjetten 450 mlrd. teńge bólinip, 63 myńnan astam úleskerlerdiń máselesi sheshilgen edi. Bertin kele, taǵy myńdaǵan úleskerlerdiń aqshasy urlandy. Qazir olardyń máselesi birtindep sheshilip jatyr. Menińshe, ondaı jaǵdaılar qaıtalanbaıdy. Oǵan jańa zań jol bermeýi kerek», - deıdi qurylys, turǵyn úı - kommýnaldyq sharýashylyq isteri komıtetiniń tóraǵasy Marhabat Jaıymbetov.
