Prezıdenttiń adam quqyqtaryna qatysty jarlyǵy qalaı júzege asyrylyp jatyr

ASTANA. KAZINFORM – 2023 jylǵy 8 qarashada, ıaǵnı Adam quqyqtarynyń jalpyǵa birdeı deklaratsııasynyń qabyldanǵanyna 75 jyl tolýyna oraı, Memleket basshysy Adam quqyqtary men zań ústemdigi salasyndaǵy III Jarlyqqa, sondaı-aq ony júzege asyrýdyń is-qımyl josparyna qol qoıdy, dep habarlaıdy Aqordanyń baspasóz qyzmeti.

Bul qadam Qazaqstannyń ózine júktelgen halyqaralyq mindettemelerin oryndaýǵa jáne ony eldiń ulttyq zańnamasymen úılestirýge qatysty jumystardy júıeli túrde atqarýǵa nıetti ekenin aıǵaqtady.

Іs-qımyl josparynda mynadaı basty baǵyttarǵa erekshe nazar aýdaryldy:

• Áleýmettik osal toptardyń, áıelderdiń, balalardyń jáne múmkindigi shekteýli jandardyń quqyqtary men múmkindikterin keńeıtý;
• Turmystyq zorlyq-zombylyqqa qatysty qylmystyq jaýapkershilikti kúsheıtý;
• Eńbek quqyqtary jáne birlestikter bostandyǵy: eńbek quqyqtaryn nyǵaıtý jáne azamattardyń birlestik qurý erkindigin qamtamasyz etý jáne basqa da sharalar.

Halyqaralyq seriktestermen, onyń ishinde BUU jáne EQYU-men yntymaqtastyq QR Prezıdentiniń Jarlyǵyn tabysty iske asyrýǵa yqpal etti, sondaı-aq adam quqyqtaryn qorǵaý salasyndaǵy úzdik álemdik tájirıbeni engizýge múmkindik berdi.

Qazaqstanda Memleket basshysynyń bastamasymen jan-jaqty saıası reforma júrgizildi. Konstıtýtsııaǵa túzetýler engizilip, adam quqyqtaryn qorǵaıtyn ınstıtýttar kúsheıtildi. Halyqtyń turmys sapasyn arttyrýǵa, sondaı-aq sybaılas jemqorlyqqa jáne teńsizdikke qarsy kúreske qatysty júıeli sharalar qabyldandy. Memlekettik basqarýdyń saıası jáne ekonomıkalyq júıeleri tolyq jańǵyrtyldy.

Adam quqyqtaryn qorǵaý jáne eldi odan ári demokratııalandyrý jolynda birqatar júıeli reforma júrgizildi. Atap aıtqanda:

• Qazaqstan buǵan deıin ratıfıkatsııalaǵan Azamattyq jáne saıası quqyqtar týraly halyqaralyq paktiniń Ekinshi fakýltatıvtik hattamasyn oryndaý aıasynda ólim jazasyna tyıym salyndy.

• Adam quqyqtaryn qorǵaý tetikteri kúsheıdi: Parıj qaǵıdattaryna sáıkes Adam quqyqtary jónindegi ombýdsmen ınstıtýtynyń táýelsizdigi qamtamasyz etildi. QR Konstıtýtsııalyq Soty qaıta quryldy. Oǵan ádildik izdegen azamattar tikeleı júgine alady.

• Áleýmettik qorǵaý sharalary jaqsardy: Áleýmettik kodeks qabyldandy; Halyqtyń áleýmettik jaǵynan osal sanattarynyń quqyqtary jónindegi ýákil taǵaıyndaldy.

• Balalar men múmkindigi shekteýli jandardyń quqyqtary nyǵaıtyldy: balalar men múgedekterdiń quqyqtary týraly BUU-nyń eki fakýltatıvtik hattamasy ratıfıkatsııalandy.

• Turmystyq zorlyq-zombylyq qylmys sanatyna jatqyzyldy: turmystyq zorlyq-zombylyq úshin qylmystyq jaýapkershilik kúsheıtildi; turmystyq zorlyq-zombylyqqa ushyraǵan adamdardy keshendi psıhologııalyq ońaltý sharalary qolǵa alyndy; QR Іshki ister mınıstrligi janynan ishki ister organdaryndaǵy áıel qyzmetkerlerden quralǵan turmystyq zorlyq-zombylyqqa qarsy kúres jónindegi basqarma ashyldy.

• Genderlik máseleler jónindegi shtattan tys keńesshiler laýazymy paıda boldy. Qazaqstannyń barlyq óńirinde azamattyq, saraptamalyq jáne bıznes qoǵamdastyqtyń tıisti ókilderi taǵaıyndaldy.

• Genderlik teńdikke qatysty eki ulttyq jospar qabyldandy: Birinshi josparda BUU-nyń úzdik tájirıbesin engize otyryp, erler men áıelderdiń quqyqtyq teńdigin ilgeriletý sharalary kúsheıtildi. Ekinshi jospar BUU Qaýipsizdik Keńesiniń «Beıbitshilik, áıelder jáne qaýipsizdik» atty 1325-shi rezolıýtsııasyn oryndaýǵa jáne Bas prokýratýranyń, Іshki ister, Tótenshe jaǵdaılar, Qorǵanys mınıstrlikteriniń, sondaı-aq bitimgershilik mıssııalary men kelissóz júrgizetin toptardyń jumysyndaǵy áıelderdiń rólin arttyrýǵa baǵyttalǵan.
• Balalardyń quqyqtaryn qorǵaý: bala quqyqtary jónindegi óńirlik ýákilderdiń mártebesi bekitildi.
• Adam saýdasyna qarsy kúres: adam saýdasyna, sonyń ishinde adamdy urlaýǵa, zańsyz bas bostandyǵynan aıyrýǵa, jezókshelikke májbúrleýge jáne kámelettik jasqa tolmaǵandar saýdasyna qarsy quqyqtyq sharalar kúsheıtildi.

• Azaptaýǵa qarsy kúres sharalary kúsheıtildi: azaptaý men qatygezdik uǵymdarynyń ara jigi ajyratylyp, psıhologııalyq jáne sot-medıtsınalyq saraptamalardyń ulttyq rásimderi Ystanbul hattamasynyń erejelerine sáıkestendirildi.

• Sottalǵandardyń áleýmettik reıntegratsııasyn qoldaý: qylmystyq jazasyn ótep shyqqan adamdardy jumysqa alǵan shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaý sharalary qabyldandy.

• Bosqyndardy quqyqtyq qorǵaý: BUU BJKB usynymdaryna sáıkes, Eńbek jáne halyqty áleýmettik qorǵaý mınıstrligi, Іshki ister mınıstrligi jáne Ulttyq qaýipsizdik komıteti arasynda bosqyn mártebesin berýge qatysty úshjaqty ózara yqpaldastyq tetikteri engizildi.

• Eńbek qaýipsizdigi standarttary: jumys ornyndaǵy óndiristik jaraqattardyń aldyn alý úshin Halyqaralyq eńbek uıymynyń standarttary engizilip, eńbek qaýipsizdigi kúsheıtildi.

Osylaısha, Memleket basshysynyń adam quqyqtary jáne zań ústemdigi salasyna qatysty Jarlyǵyn júzege asyrý jumystary elimizdiń BUU basty qaǵıdattaryn qatań ustanatyndyǵyn, sondaı-aq zań men tártip ústemdigi qaǵıdattaryna negizdelgen demokratııalyq qoǵam qurý jolynan esh aınymaıtynyn kórsetti.

Eske salsaq, budan buryn Memleket basshysy turǵyn úı saıasatyn reformalaýǵa qatysty zańǵa qol qoıǵany týraly jazǵan edik.