Prezıdentke unaǵan rejısser sheneýnikterdiń qyryna ilikti - BAQ-qa sholý
***
«Álemdegi ozyq ıntegratsııalyq qurylym bolyp tabylatyn Eýropa odaǵynyń bolashaǵy burynǵydan da bulyńǵyrlana túsken sııaqty. Eýroodaqtyń negizi bolyp sanalatyn eýroaımaqtyń kúni sanaýly ekenin sarapshylar sońǵy jyldary kún tártibine jıi shyǵaryp júr. Ótken jyldyń sońynda bul másele tipti shıelenisip ketti. Eýroaımaqtyń erteńi senimsiz bola bastaǵanyn tipti Eýrokomıssııanyń ózi moıyndady. Ótken jyldyń sońynda jarııalanǵan Eýrokomıssııanyń boljamdarynda 2013 jyly Grekııa, Ispanııa, Italııa, Kıpr, Portýgalııa jáne Slovenııa memleketteri retsessııaǵa ushyraıtyndyǵy, soltústik jáne ońtústik Eýropa elderi arasyndaǵy qarama-qaıshylyq burynǵydan da tereńdeı túsetindigi atap kórsetildi. Eýrokomıssııa boljamynda eýroaımaqtaǵy jumyssyzdyq 2012 jylǵy 11,3 paıyzdyń ornyna 11,8 paıyzǵa deıin ósetindigi de aıtylǵan», - dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti «Eýroaımaq bolashaǵy taǵy bulyńǵyrlandy» degen maqalada.
Jýrnalıstiń jazýynsha, kári qurlyq elderiniń ekonomıkasyn turalatqan qaryz daǵdarysy bıylǵy jyly odan ári qalyńdaı túsedi. Eýrokomıssııa boljamy boıynsha, eýroaımaqtyń memlekettik qaryzy búgingi ІJÓ-niń 88,8 paıyzynyń ornyna 2014 jyly ІJÓ-niń 94,3 paıyzyna deıin kóteriletin bolady. Bul keleńsiz kórsetkish boıynsha Grekııa kósh bastaıdy. Onyń qaryzy 2012 jylǵy ІJÓ-niń 176,7 paıyzynyń ornyna 2013-2014 jyldary ІJÓ-niń 188 paıyzyn quraıdy. Ekinshi oryn Italııanyń úlesine tıedi. Bul eldiń memlekettik qaryzy 2012 jyly ІJÓ-niń 126,5 paıyzyn quraǵan. 2013 jyly Portýgalııa jáne Irlandııanyń memlekettik qaryzdary da ІJÓ deńgeıinen asyp-jyǵylady.
Gazettiń «Tarıh tolqynynda» degen betinde Sibirdi Reseı patshalyǵynyń jaýlap alý tarıhy egjeı-tegjeıli jazylǵan. Maqala «Silkingen Sibir, Bulqynǵan Dala» degen taqyryppen berilip otyr.
«Sibirdi mekendegen, túrli ataǵa bólingen eldiń Kóshim hanǵa tutas baǵynbaýy, knıazdikterge bólinip, árqaısysy derbes saıasat ustanýy Ermakty jeńisten jeńiske jetkizedi. Mamyr aıynda Tura ózenin uzynnan jaılaǵan Qoshqar, Báribar, Maıtambas ıelikterin talap, tonaıdy. Maýsymda Qaıyńdy, Qaraýyl, Babasan atyrabynda jortyp, Qarashyń qalashyǵyn baǵyndyrady. Qyrkúıekte Ertiske ótip, Atyq qalasyna jaıǵasady. Qazan aıynda Kóshimmen jáne onyń jıeni Mámetqulmen Shývash múıisinde betpe-bet shaıqasyp, qııankesti urysta ústem bolady.
1581 jyldyń jeltoqsanynan bastap búkil Sibir men Ertis, Tobyl, Esil boıyn úreı jaılap aldy. Ermak qaraqshylarynyń kúshtiligi men qatygezdigi jaıly daqpyrt ulan dalany kezip ketti. Kóshimniń qashqynǵa aınalǵany týraly sýyq sóz de eldi odan ári dúrliktirdi. Dál osyndaı taıǵanaq jaǵdaıdaǵy jurttyń birine-biri jalǵasqan jeńisterden soń ábden jeligip alǵan qaraqshylarǵa qarsy turar qaýqary qalmaǵandaı edi», - dep jazady zertteý maqalanyń avtory Aldan Smaıyl.
Osydan keıin Ermaktyń ózi jaýlap alǵan óńirlerdi qan-qaqsatyp, jasaǵan ozbyrlyqtaryn tizbekteı kele: «Ermaktyń osy soıqandary týraly tarıhı derekterdi qarap otyryp, oǵan jeńistiń ońaı kelgenine qaıran qalasyń. Sol tusta Sibirdi mekendegen eldiń osynshalyq qaýqarsyzdyǵy qajytady. Kazak qaraqshylary soǵysyp emes, ulan ólkede emin-erkin qydyryp júrgendeı. Sirá osy ǵasyr Sibir men odan tysqary aýmaqtaǵy túrkitildes jurttyń arasyndaǵy baılanys barynsha álsirep, eldik nyshan solǵyn tartqan sorly ǵasyr bolǵandaı. Anyǵynda bul kezeń Reseı otarlaýynyń bastalǵan tusy bolatyn. Bizdiń tarıhymyzdyń tas dıirmeni keri aınalǵan shaq edi», - degen oı túıedi avtor.
Maqalanyń jalǵasy gazettiń kelesi sanynda jaryq kóredi.
***
«Aıqyn» gazetiniń búgingi sanynda «Prezıdentke unaǵan rejısser sheneýnikterdiń qyryna ilikti» degen taqyryppen problemalyq maqala berilip otyr. Máseleniń mánisi, Shymkenttegi J. Shanın atyndaǵy qazaq drama teatrynyń kórkemdik jetekshisi, QR Halyq artısi, QR eńbek sińirgen qaıratkeri Erǵalı Orazymbetovti shymkenttik sheneýnikter jumysynan shyǵaryp tastaǵan. Osyǵan narazy bolǵan atalmysh teatrdyń bir top ártisteri «Aıqyn» gazetiniń redaktsııasyna kelip shaǵymdanypty.
«Osylaısha, sońǵy úsh teatr festıvalinde «Eń úzdik rejısser» degen ataqqa ıe bolǵan Erǵalı Orazymbetov jumyssyzdardyń qataryna qosyldy», - dep jazady gazet.
Osy jaıtty estigen Asanáli Áshimov bastaǵan elimizdiń bir top mádenıet qaıratkerleri oblys ákimi Asqar Myrzahmetovke hat joldap, bul jaǵdaıdyń ádiletsizdik ekenin aıtqan. «Halyq artısi» degen ataqty E. Orazymbetovke biz bergen joqpyz, ony Prezıdent bergen. Onyń esimi búkil elimizdiń teatr qaıratkerleri arasynda qurmetpen atalady», - deıdi olar.
Atalmysh basylymda «Semeı polıgonynyń astyndaǵy qubyjyq» degen taqyryppen maqala berilipti. «...ótken ǵasyrdyń 90-jyldarynyń sońyna qaraı Semeı polıgonyn ǵarysh serigi arqyly túsirgen sýrette syry jumbaq belgiler tabylǵan. Ǵalymdar tańǵalǵanyn jasyra almasa kerek. Óıtkeni sýrette polıgon astynda belgisiz asa iri jándiktiń qozǵalyp júrgeni baıqalǵan. Bul ne? Kókten túsirilgen júzdegen sýretterdi salystyra otyryp, ǵalymdar qozǵalystaǵy belgisiz dúnıeniń alyp aıdaharǵa keletinin ańǵardy. Ǵalymdardy qyzyqtyrǵany - uzyndyǵy birneshe shaqyrymǵa jetetin alyp jándiktiń birese ońǵa, birese solǵa jıi qozǵalyp turýy. Biraq álemde ondaı iri aıdahardyń bolýy múmkin be?», - dep jazady gazet.
