Prezıdent synynan keıin Alakólde qandaı ózgeris bar
SEMEI. KAZINFORM — Abaı oblysyndaǵy Alakól jaǵalaýyna aǵylatyn halyq bıyl qandaı ózgeristerdi baıqady? Tazalyq, qaýipsizdik máseleleri retteldi me? Kazinform tilshisi bul saýaldardyń jaýabyn bilip kórdi.

Qoqys jáshikteri kóbeıgen
Týrısterge menmundalap turǵan Alakól jaǵasynda jyl saıyn 1 mln-nan astam adam keledi. Alaıda osy jyldyń shilde aıynda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev halyqtan kelip túsken kóptegen shaǵymǵa baılanysty Alakól mańyndaǵy áıgili týrıstik aımaqtyń demalýshylardy qarsy alýǵa daıyndyǵy tómen ekenine Úkimettiń nazaryn aýdarǵan bolatyn.
— Atap aıtqanda, qajetti týrıstik ınfraqurylym, qyzmet kórsetý men qaýipsizdik laıyqty deńgeıde qamtamasyz etilmegen. Úkimetke qysqa merzim ishinde eldegi barlyq týrıstik baǵyttyń jaǵdaıyn retke keltirip, olqylyq jibergen laýazymdy tulǵalardy jaýapkershilikke tartýdy tapsyrdy, — dep jazdy 10 shildede Prezıdenttiń baspasóz hatshysy Rýslan Jeldibaı.

Arada bir aıdaı ýaqyt ótkende Kazinform tilshisi Alakólge arnaıylap baryp qaıtty. Jaǵdaıdy kózben kórip, sondaǵy demalýshylardy sózge tartty. Óskemendik Baıan Aıtqojaeva Alakólge 2 jylda bir keletinin aıtty.
— Otbasymyzben tuzdy sýǵa shomylǵandy, aıaq-qoldyń qaqsaǵanyn basý úshin balshyqqa jatqandy, keshki samalda arbatta serýendegendi jaqsy kóremiz. Internet arqyly demalys bazalarynyń birin tańdaımyz. Baǵalary ártúrli. Árıne, qymbatyn alsań, jatar ornyńnyń jaǵdaıy jaqsyraq, tamaǵy dámdirek bolady. Biz orta baǵasyn tańdaımyz. Buryn ár buryshta tútindi burqyratyp káýap daıyndap jatatyn. Bıyl ondaılar joq.
Tazalyq ta rettelip qalypty. Biraq keı jerlerde qoqys jatqanyn baıqadyq. Polıtsııa qyzmetkerleri kúndiz az júredi, al keshkisin kóbeıip ketedi. Bir jaǵynan qylmys ta negizinen túnde bolady ǵoı. Tentek sýǵa toıyp alyp, arbatta táltirektep júrgenderdi saqshylar dereý alyp ketedi. Ondaıdy óz kózimmen birneshe ret kórdim, — deıdi ol.
Almatydan kelgen Aısulý esimdi áıel bıyl qoqys jáshikteriniń sany artqanyn baıqaǵanyn jetkizdi.
— Rasymende arbat ishindegi tazalyq jaqsarǵan. Taǵy bir baıqaǵanym, jaǵalaýda kúnge qyzdyrynyp jatqan halyqqa arqasyna sómke ilip, qolyna dorba ustaǵan saýdagerler kelip túrli taǵamdardy satady ǵoı. Olar burynǵyǵa qaraǵanda mádenıetti, iltıpatty bolyp ketipti. «Demalysyńyz jaqsy ótsin!» degen sııaqty jyly sózdi bári aıtady. Buryn olaı bolmaıtyn. Soǵan qaraǵanda kásipkerler men saýdagerlerge túsindirý jumystary júrgizilgenge uqsaıdy.
Biraq ájethana sany áli de az. Balamdy aparaıyn dep biraz sendelip kettim. Bireýine barsaq esigi jabyq eken. 15 mınýttaı tosyp tursaq ta eshkim kelip ashpady. Basqasyn izdep, áıteýir degende taptyq. Ájethanalar arasy tym alshaq. Sondyqtan sanyn kóbeıtse dep tileımiz, — deıdi demalýshy.
Qansha demalys bazasy bar?
Alakól jaǵalaýynda 200-den astam demalys bazasy bar. Onda bir adamdy ortasha ornalastyrý quny táýligine shamamen 20 000 teńge. Oblys ákimdiginiń habarlaýynsha, baǵanyń tym qymbattyǵyna qatysty halyq tarapynan shaǵym tirkelmegen.
Prezıdent synynan keıin Alakól jaǵalaýynda birneshe jumystar atqarylǵan. Atap aıtqanda, 6 modýldik dárethana ornatylyp, 10 qosymsha kıim aýystyratyn kabına qoıyldy.

— 25 qoqys jáshigi, 50 orta jáne 50 úlken kólemdegi qoqys konteıneri ornatylyp, arbat boıynda shatyrlar qoıylyp, syrlaý jumystary aıaqtaldy. Qosymsha 4 qaıyq pırsy men qutqarý munarasy salynyp, bir fotozonanyń qurylysy máresine jetti.
Qaýipsizdik sharalaryn kúsheıtý maqsatynda qosymsha 34 beınebaqylaý kamerasy iske qosyldy. Qazir jaǵalaýda barlyǵy 124 kamera jumys istep tur. Kól jaǵasynda 45 polıtsııa qyzmetkeri qyzmet atqarady, — dep jaýap berdi Abaı oblystyq týrızm basqarmasynyń basshysy Marat Qabaqov Kazinform tilshisiniń saýalhatyna.
Óńirde jyl saıyn dástúrli túrde eki mańyzdy is-shara ótkiziledi. Atap aıtqanda, «Wings of Alakol» festıvali jáne jazǵy mýzykalyq «Alakol Fest» festıvali. Týrıstik ınfraqurylymdy damytýǵa baǵyttalǵan jobalardy iske asyrý aıasynda jaǵajaı aımaǵyn keńeıtý de josparlanyp otyr.
Chektiń berilmeýi — zańǵa qaıshy
2024 jyly Alakólde týrıstik qyzmet kórsetetin kásipkerlerden túsken salyq túsimderiniń kólemi 179,1 mln teńge. Osy rette, aıta ketpeske bolmaıtyn mańyzdy másele bar. Demalýshylar arasynda áleýmettik jelide baza ıeleri men saýda-sattyq jasaıtyn kásipkerlerdiń túbirtek bermeıtindigi jaıly shaǵymdanatyndar jıi bolady. Marat Qabaqovtan bul máseleniń qalaı rettelip jatqandyǵyn da suradyq.

— Fıskaldyq chekterdiń berilmeýi — Qazaqstan Respýblıkasynyń salyq zańnamasyn buzý. Qoldanystaǵy normatıvtik quqyqtyq aktilerge sáıkes ondaıǵa ákimshilik jaýapkershilik qarastyrylǵan. Buzýshylyqtardyń aldyn alý maqsatynda memlekettik kirister organdary kásipkerlerge túsindirý jumystaryn júrgizedi. Onyń ishinde baqylaý-kassa mashınalaryn qoldaný tártibi, mobıldi POS-ty paıdalaný týraly aqparat pen keńes beriledi. Eger demalýshylar tarapynan osyǵan qatysty shaǵymdar túsken jaǵdaıda, aýmaqtyq memlekettik kirister departamenti tekserý júrgizip, buzýshylyqtar anyqtalǵan kezde kásipkerlerge ákimshilik shara qoldanylady, — dedi basqarma basshysy.
Memleket basshysynyń týrıstik jerlerdi retke keltirýge qatysty bergen tapsyrmasynan soń Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstrliginiń Alakólde naqty qandaı jumystardy qolǵa alǵanyn bilip kórdik.
— Mınıstrlik ókilderi 13-16 shilde aralyǵynda arnaıy jumys tobynyń quramynda Abaı oblysy Alakól kýrorttyq demalys aımaǵyna issaparmen bardy. Óńir ákimdigi Alakól kóliniń jaǵalaýyn damytý aıasynda bıyl jergilikti bıýdjetten 658 mln teńge bólgen.
Onyń ishinde Arbatty jóndeýge — 108,9 mln teńge, jańa qoǵamdyq keńistik qurýǵa — 171,6 mln teńge, jaǵalaýdy abattandyrýǵa — 107,5 mln teńge, jaǵalaý kóshelerin ortasha jóndeýge — 229,5 mln teńge, pırsterdi ornatýǵa — 41,6 mln teńge, 2025 jylǵy shomylý maýsymynda Alakól jaǵalaýyn sanıtarlyq tazalaýǵa jáne kútip-ustaýǵa — 53,5 mln teńge. Búgingi tańda Arbatty jóndeý jumystary aıaqtalǵan, al qalǵan is-sharalar boıynsha jumystar merdigerlermen jalǵasyp jatyr, — deıdi vıtse-mınıstr Jomart Álıev.

Sondaı-aq qutqarý stantsııasynyń jáne Qabanbaı aýylyndaǵy órt sóndirý deposynyń qurylysy bastalǵan. Osy jyly «Qazaq oil» janarmaı quıý stantsııasy ashylyp, janarmaı tapshylyǵy máselesi sheshildi.
— Jumys tobymen demalys aımaqtaryn qaraý barysynda mınıstrliktiń quzyretine kiretin ekologııalyq zańbuzýshylyqtar tirkelgen joq. Sonymen qatar 25 shildede Abaı oblystyq Ekologııa departamentiniń qyzmetkerleri Qazaqstannyń «Baıtaq» jasyldar partııasy tóraǵasynyń ótinishi negizinde jáne 2025 jylǵa arnalǵan Alakól jaǵalaýynda is-sharalar ótkizý kestesine sáıkes demalys ornyna bardy.
Kózben sholý barysynda kólden 12 shaqyrym qashyqtyqta ornalasqan jer ýchaskesinde qatty turmystyq qaldyqtardyń (QTQ) jınaqtalǵany jáne jer betine ruqsat etilmegen tógindilerdiń aǵyzylǵany anyqtaldy. Sol kúni departament mamandary kól jaǵalaýynda qyzmet júrgizip jatqan kásipkerlermen kezdesip, olarǵa QR Ekologııalyq kodeksiniń QTQ-ny jınaýǵa tyıym salynǵandyǵy, sarqyndy sýlardy tógýge jol berilmeıtini týraly normalary túsindirildi. Jaǵalaý aýmaǵynyń odan ári lastanýyn boldyrmaý maqsatynda júrgizilgen is-sharalardyń nátıjesinde 29 shildede Abaı oblysy ákiminiń orynbasary jáne Maqanshy aýdany ákiminiń atyna bul zańbuzýshylyqtardy joıý boıynsha qajetti sharalar qabyldaý týraly hat joldandy, — deıdi Jomart Álıev.
Eske salsaq, osyǵan deıin jaz shyqqaly beri Alakól jaǵasynda 120-dan astam bala joǵalǵany habarlanǵan.