Prezıdent BUU-nyń bolashaǵyna qatysty baǵyt-baǵdardy jarııalaıdy - turaqty ókil Omarov
ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstannyń Birikken Ulttar Uıymy janyndaǵy Turaqty ókili Qaırat Omarov Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisine bergen suhbatynda BUU Bas Assambleıasynyń 80-shi sessııasy men Qazaqstan Prezıdentiniń Nıý-Iorkke jumys sapary aıasynda josparlanǵan is-sharalarǵa qatysty egjeı-tegjeıli baıandap berdi.
— BUU Bas Assambleıasynyń mereıtoılyq sammıtiniń kún tártibi aýqymdy ekeni belgili. Oǵan 100-den astam memleket basshysy, múddeli taraptar men álemdik kóshbasshylar qatysady. Bul kezdesýdiń ereksheligi nede? BUU Bas Assambleıasynyń 80-shi mereıtoılyq sessııasynan ne kútýge bolady?
- Bas Assambleıanyń 80-shi sessııasy - mańyzdy kezeń. BUU-nyń seksen jyldyq mereıtoıy halyqaralyq qatynastardyń zamanaýı júıesi Ekinshi dúnıejúzilik soǵystan alǵan sabaqtardan týyndaǵanyn eske salady. Búginde álem taǵy da jeke dara sheshilmeıtin daǵdarystarmen betpe-bet kelip otyr.
Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev 8 qyrkúıektegi Joldaýynda atap ótkendeı: «Birikken Ulttar Uıymyna áli kúnge deıin esh balama joq. Qazaqstan ony kókeıkesti halyqaralyq máseleniń bárin ádil sheshý jolyndaǵy negizgi kelissóz alańy bolyp qala berýge tıis dep sanaıdy».
Mereıtoılyq sessııanyń ereksheligine toqtalsaq, kóshbasshylar resmı sóz sóıleý úshin emes, sheshim tabý úshin jınalady. Halyqaralyq qoǵamdastyq geosaıası bólshektenýmen, shıelenisterdiń kúsheıýimen, tsıfrlyq jáne bıologııalyq salalardaǵy qaýiptermen, halyqaralyq quqyqqa senim daǵdarysymen betpe-bet kelip otyr.
Bul kezdesýden jurtshylyq Jarǵynyń ámbebaptylyǵyn qýattaýdy jáne naqty qadamdar belgileýdi kútip otyr, ıaǵnı Ornyqty damý maqsattary boıynsha jumysty jedeldetý men beıbitshilik pen qaýipsizdik tetikterin nyǵaıtý eskerilgen. Qazaqstan naqty maqsatpen qatysady. Bul turǵyda kópjaqty júıeniń jańarýyna úles qosyp, barlyq úlkendi-kishili memleketterdiń múddelerine shynaıy qyzmet etýine járdemdesý qarastyrylǵan.
— Sammıtte uıymnyń jumysy qorytyndylanady. Osy oraıda qandaı jaǵymdy aspektilerdi atap ótýge bolady? Qazaqstan jaǵy BUU qyzmetin qalaı baǵalaıdy?
- Barlyq qıyndyqqa qaramastan, BUU memleketterdiń dıalogqa túsýi jáne sheshimderdi tabýy úshin taptyrmas alań bolyp qala beredi. Uıymnyń jumysy úsh tuǵyrǵa negizdelgen: beıbitshilik pen qaýipsizdik, damý jáne adam quqyqtary. Biz onyń jumysyn deklaratsııamen emes, adamdardyń ómirine áser etetin naqty nátıjelermen baǵalaımyz.
BUU ondaǵan bitimgershilik operatsııalaryn júrgizdi, gýmanıtarlyq kómek arqyly mıllıondaǵan adamdardyń ómirin saqtap qaldy jáne jahandyq damý kún tártibin belgiledi.
Qazaqstan da tıisti qadamdardy jasap keledi. Bas Assambleıanyń qararynda maquldanǵan Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń bastamasy – Almatyda BUU-nyń Ornyqty damý maqsattarynyń óńirlik ortalyǵynyń ashylýy mańyzdy qadam boldy.
Qaýipsizdik salasynda Qazaqstan bitimgershilikke qosqan úlesin arttyrdy. Biz Golan jotalaryna alǵash ret ulttyq kontıngentti jiberip, onyń rotatsııasyn ózimiz qamtamasyz ettik.
Búginde 160 áskerı qyzmetker BUU aıasynda qyzmet etip júr, al Ortalyq Azııadaǵy jalǵyz sertıfıkattalǵan ortalyq – KAZCENT ortalyǵy zamanaýı baǵyttar boıynsha daıarlap jatyr, sonyń ishinde kıbertózimdilik pen ushqyshsyz ushý júıelerimen jumys isteýde bitimgershilik kúshterdi oqytady.
Qarýsyzdaný jáne qarýdy taratpaý buljymas basymdyq bolyp qala beredi. ıAdrolyq arsenaldan óz erkimen bas tartqan Qazaqstan senim men halyqaralyq rejımderdi nyǵaıta túsetin bastamalardy ilgeriletip keledi.
Halyqaralyq ıadrolyq synaqtarǵa qarsy is-qımyl kúni, Qazaqstannyń bıologııalyq qaýipsizdik jónindegi halyqaralyq agenttik qurý týraly bastamasy jáne ıadrolyq synaqtardan zardap shekkenderge kómek kórsetý men qorshaǵan ortany qalpyna keltirý úshin maqsatty qor qurý týraly usynys - Semeı polıgonynyń saldarymen tikeleı baılanysty. Bul turǵyda ortasha derjavalar da jahandyq aýqymda sheshimder usyna alatyny aıqyn kórinip tur.
Klımatqa qatysty máseleler erekshe orynda. 2026 jyly Qazaqstan BUU-men birge Óńirlik ekologııalyq sammıt ótkizedi. Bizdiń bastamamyz boıynsha Bas Assambleıa 2026 jyldy Ornyqty damý úshin eriktilerdiń halyqaralyq jyly dep jarııalady. Bul óz kezeginde mıllıondaǵan adamdardy ekologııa men klımattan bastap áleýmettik qorǵaýǵa deıingi praktıkalyq jobalarǵa tartýǵa múmkindik beredi.
Óńirlik ólshem árqashan bizdiń nazarymyzda boldy. Biz Ortalyq Azııanyń ortaq múddelerin, beıbitshilik pen yntymaqtastyq ıdeıalaryn ilgeriletip kelemiz. Óńirde Beıbitshilik, qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq aımaǵyn qurý týraly usynys, sondaı-aq qoldanystaǵy tetikter — Araldy qutqarý halyqaralyq qory men Ortalyq Azııanyń ıadrolyq qarýdan azat aımaǵy osy kózqarasty kórsetedi.
Jahandyq deńgeıde Qazaqstan seriktesterimen birge halyqaralyq gýmanıtarlyq quqyq boıynsha saıası qoldaýdy kúsheıtip jatyr.
Jalpy, bul jumysymyzdyń bir bóligi ǵana. Birikken Ulttar Uıymyna múshe bolǵan otyz jyl ishinde Qazaqstan ózin halyqaralyq qatynastardyń jetilgen jáne jaýapty qatysýshysy retinde kórsete bildi jáne kópjaqtylyqqa beıildiligin rastady.
Biz úshin bitimgershilik mıssııalar men gýmanıtarlyq bastamalardan bastap, klımat pen aımaqtyq jobalarǵa deıin aıtylǵan sózderden keıin naqty áreketterge kirisý mańyzdy. Biz BUU jumysyn osy praktıkalyq jáne jaýapty rýhta baǵalaımyz.
— Kezdesýde BUU-nyń HHІ ǵasyrdaǵy róli qaıta qarastyrylady dep aıtylyp jatyr. Sizdiń oıyńyzsha, ony tıimdirek etý úshin qandaı reformalar qajet?
- Bul turǵyda júıelik jańarý qajettiligi týraly aıtylyp jatyr. Qazaqstan reformalar BUU-ny álsiretpeı, nyǵaıta túsýi kerek ekenine senimdi. Basty nazarda - Qaýipsizdik Keńesi tur, sebebi onyń quramy XXI ǵasyrdaǵy geosaıası jaǵdaıdy aıqyndaı almaı otyr. Damýshy elderdi qospasa jáne orta derjavalar belsendi túrde qatyspasa, onyń sheshimderine senim azaıady.
Kerisinshe, Bas Assambleıanyń róli artyp keledi. Qazaqstan onyń ınstıtýtsıonaldy nyǵaıýyn mańyzdy dep sanaıdy. Bas hatshynyń búkil júıeniń tıimdiligin, jaýapkershiligin jáne nátıjeligin arttyrýǵa baǵyttalǵan bastamasyn qoldaımyz.
Sonymen qatar, reformalar jańa syn-qaterdi de eskerýi tıis. Bul rette, tsıfrlyq tehnologııalar, bıoqaýipsizdik, klımattyń ózgerýi jáne jasandy ıntellektige qatysty máseleler nazarda bolýy kerek. Atalǵan qadamdarǵa ekpin qoısa, BUU HHІ ǵasyrda óziniń biregeıligi men tıimdiligin saqtaıdy.
— Tamyz aıynyń basynda Qazaqstan Úkimeti men BUU arasynda Ortalyq Azııa men Aýǵanstanǵa arnalǵan ornyqty damý maqsattary jónindegi óńirlik ortalyǵyn qurý týraly kelisimgeqol qoıyldy. Bul bastama jóninde jáne onyń alǵashqy naqty qadamdary týraly tolyǵyraq aıtyp ótseńiz...
- Ortalyqty qurý - Bas Assambleıanyń konsensýs qararymen maquldanǵan Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń strategııalyq bastamasy. Bul qadam Qazaqstannyń Ortalyq Azııa men Aýǵanstan elderine tikeleı paıda ákeletin naqty tetikter arqyly BUU áleýetin nyǵaıtýǵa beıildiligin kórsetedi.
Ortalyq memleketter strategııalardy úılestire alatyn jáne resýrstardy biriktiretin alańǵa aınalady, sondaı-aq halyqaralyq qoldaý óńirdiń basym mindetterine baǵyttalady.
Onyń mandatyna BUU agenttikteri men baǵdarlamalarynyń qyzmetin úılestirý, ınfraqurylymdy damytý, ulttyq quzyretterdi nyǵaıtý jáne turaqty ekonomıkalyq baılanystardy qoldaý kiredi. Basymdyqtar naqty aıqyndalǵan: sý, energetıka jáne klımat; turaqty qalalar jáne ýrbanızatsııa; tsıfrlyq sheshimder; bilim berý men áleýmettik qyzmetter; turaqty qarjylandyrý.
Ósip kele jatqan suranys pen shekteýli resýrstar jaǵdaıynda úılestirý erekshe mańyzdy. Qazaqstan bul úshin tıisti bazany qurdy, ıaǵnı Almatydaǵy UN Plaza ǵımaratynda BUU-nyń 18 bólimshesi bir shańyraq astynda jumys istep jatyr.
Mundaı format Birikken Ulttar Uıymynyń ustanymyn nyǵaıtady, júıeniń úılesimdiligin arttyrady jáne naqty nátıje beredi. Bul ekojúıeni BUU-nyń Tsıfrlyq sheshimder ortalyǵy men Astana memlekettik qyzmet haby ınnovatsııalar men tájirıbe almasýǵa arnalǵan platformalar arqyly nyǵaıtady.
Osylaısha, bul qadamdar óńirdiń 2030 kún tártibiniń maqsattaryna jyldamyraq jyljýǵa kómektesetin tetikterdi qurýǵa baǵyttalǵan.
— Qazaqstan Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev BUU Bas Assambleıasynyń otyrysyna qatysatyny aıtyldy. Qazaqstan álemdik qaýymdastyq nazaryn qandaı máselelerge aýdarady?
— Memleket basshysy 80-shi sessııanyń jalpy pikirsaıystarynyń ashylýynda alǵashqylardyń biri bolyp sóz sóıleıdi.
Prezıdenttiń úndeýinde elimizdiń negizgi basymdyqtary atalyp ótiledi. Bul turǵyda halyqaralyq beıbitshilik pen qaýipsizdikti nyǵaıtý, ıadrolyq qarýsyzdaný jáne taratpaý, ornyqty damýdyń jahandyq kún tártibin ilgeriletý, klımat pen sý qaýipsizdigi, tsıfrlyq transformatsııa jáne ınklıýzıvti qoǵam qurý týraly baıandalady.
Sonymen qatar, Prezıdent BUU-nyń bolashaǵyna qatysty tutas kózqarasyn usynyp, Qazaqstannyń naqty sheshimderdi usyna alatyn jaýapty orta derjava retindegi rólin atap kórsetedi.
Minberden egjeı-tegjeıli málimdemeler jasalady. Osynyń bári senimdi nyǵaıtý jáne halyqaralyq yntymaqtastyqty damytý jóninde maǵynaly úndeý bolady.
Budan buryn habarlanǵandaı, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 21-23 qyrkúıek kúnderi Nıý-Iork qalasyna jumys saparymen barady.
Aıta keteıik, BUU Bas assambleıasynyń mereıtoılyq sammıtinde qandaı is-sharalar ótetinin jazǵan edik.