Prezıdent búgin Qazaqstan halqyna dástúrli Joldaýyn jarııalaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Parlament palatalarynyń birlesken otyrysy ótip, onda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna kezekti Joldaýyn jarııa etedi.
Bul - Prezıdenttiń 8-shi Joldaýy. Memleket basshysy Joldaýlaryn jyl saıyn qyrkúıek aıynda, Parlamenttiń jańa sessııasynyń ashylý rásiminde jasap keldi. Qańtar oqıǵasy bolǵan 2022 jyly Qasym-Jomart Kemeluly halyqqa 2 Joldaý arnady. Onyń birinshisi – naýryzda, al ekinshisi qyrkúıekte jarııalandy.
Osy eki Joldaýdyń birinshisi elimizdegi tyń saıası reformalarǵa jol ashty. Naqtyraq aıtqanda, Prezıdenttiń tym kóp ókilettigin qysqartý, Parlamenttiń rólin arttyrý, Prezıdenttiń Senattaǵy kvotasyn 15-ten 10 depýtatqa deıin azaıtý, Qazaqstan halqy Assambleıasynyń Májilistegi kvotasyn joıý, Senatqa Májilis qabyldaǵan zańdardy tek maquldaý nemese maquldamaý quqyǵyn berý, Májilistiń depýtattyq korpýsynyń 70 paıyzy proportsıonaldyq, 30 paıyzy majorıtarlyq tásilmen jasaqtaý, majorıtarlyq júıe boıynsha árbir aımaq Parlamenttiń tómengi palatasyna óziniń keminde bir depýtatyn saılaý, Partııalardy tirkeý rásimin edáýir jeńildetý syndy bastamalar usynylyp, keıinnen júzege asyryldy.
Semeı aımaǵynda Abaı oblysy qurylyp, Semeı qalasy jańa oblystyń ortalyǵyna aınaldy. Burynǵy Jezqazǵan oblysynyń aýmaǵynda Ulytaý oblysy qurylyp, Jezqazǵan qalasy qaıtadan oblys ortalyǵy boldy. Almaty oblysy ekige bólinip, óńirde Jetisý jáne Almaty oblystary quryldy. Almaty oblysynyń ortalyǵy Qapshaǵaı bolsa, al Jetisý oblysynyń ortalyǵy Taldyqorǵanda ornalasty.
Bul Joldaýda jergilikti ózin-ózi basqarýdy ortalyqsyzdandyrý, jergilikti ózin-ózi basqarý organdary úshin memlekettik satyp alý tártibin jeńildetý, bıýrokratııa men formalızmdi joıý, daǵdarysqa qarsy kezek kúttirmeıtin sharalardy qabyldaý, memlekettik apparat qyzmetin bıýrokratııadan aryltý, saıası jańǵyrý strategııasyn eskere otyryp, ekonomıka men memlekettik basqarý isindegi jańa qurylymdyq reformalar toptamasyn ázirleý syndy bastamalar da kóterildi.
Memleket basshysynyń sońǵy Joldaýy «Ádiletti Qazaqstan: zań men tártip, ekonomıkalyq ósim, qoǵamdyq optımızm» dep ataldy. Onda aqsha-nesıe saıasaty men fıskaldy saıasattyń arasyndaǵy úılesimsizdikti joıý, ınvestıtsııalyq ahýaldy jáne bıznes júrgizýge qajetti jaǵdaıdy jaqsartý jolynda úzdiksiz jumys isteý, elimizdiń ónerkásip áleýetin tolyq paıdalaný úshin jan-jaqty sharalar qabyldaý, ınfraqurylymǵa qatysty ózekti máselelerdi sheshý, kadrlyq áleýetti birtindep arttyrý, ult saýlyǵyn nyǵaıtý úshin keshendi sharalardy qolǵa alyp, halyqty áleýmettik qoldaý júıesin jańǵyrtý, ekologııalyq ahýaldy jaqsartý, memlekettik basqarý isiniń tıimdiligin barynsha arttyrý, qoǵamda zań men tártip ıdeologııasyn tereń ornyqtyrý máseleleri kóterildi. Joldaýda kóterilgen máselelerdiń bári de Úkimet tarapynan oryndalyp jatyr. Máselen, áleýmettik salada memleket jyl saıyn shamamen 4,5 mln adamdy tólemdermen qamtı otyryp, óziniń mindettemelerin ýaqtyly jáne tolyq kólemde oryndap otyr. Bıylǵy 7 aıda josparlanǵan 6 trln teńgeniń 3,4 trln teńgesi tólendi. Onyń ishinde:
- 2,5 mln zeınetkerdiń 2,5 trln teńge somasynda zeınetaqysy
- jalpy somasy 382 mlrd teńge bolatyn 542 myń azamatqa arnalǵan múgedektigi jónindegi jáne 195 myń otbasyǵa arnalǵan asyraýshysyn joǵaltqanyna baılanysty járdemaqy
- 613 myńnan astam kópbalaly otbasyǵa jáne 243 myń marapattalǵan analarǵa arnalǵan 354,5 mlrd teńge tólemder
- 200 myńnan astam otbasyǵa arnalǵan bala týýyna jáne bala kútimine qatysty beriletin 61,8 mlrd teńge járdemaqy
- 102 mlrd teńge kóleminde ózgedeı de tólemder.
Memleket basshysy alǵa qoıǵan eń basty mindet – qýatty ári ártaraptandyrylǵan ekonomıka qurý. 2025 jyldyń 7 aıynyń qorytyndysy ulttyq damýdyń lokomotıvi sanalatyn ónerkásip sektorynda oń serpin baryn baıqatty. Ónerkásiptik óndiris kólemi 6,9 paıyzǵa nyq ósim kórsetti. Mundaǵy ósim draıverleri – kólemdi 8,5 paıyzǵa ulǵaıǵan taý-ken ónerkásibi jáne ártaraptandyrý úshin erekshe mańyzdy sala, 6,1 paıyzǵa ósken óńdeý sektory.
Mal sharýashylyǵy — eldiń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etetin strategııalyq mańyzdy sala. Sondyqtan da bul salany damytýǵa baǵyttalǵan jańa tetikter engizilip jatyr. Mal sharýashylyǵy agroónerkásip kesheniniń jalpy óniminiń shamamen 40%-yn quraıdy. 2025 jyldyń qańtar–shilde aılarynda óndiris kólemi 3,4%-ǵa ósip, 2 trln teńgege jýyqtady. Et óndirisi 2%-ǵa artyp, 608,8 myń tonnaǵa jetse, sút óndirý kólemi 6,5%-ǵa kóbeıip, 2,25 mln tonna boldy.
Mal men qus sany da turaqty túrde ósip keledi: iri qara mal – 8,7 mln (+0,3%), jylqy – 4,6 mln (+6,7%), túıe – 300 myń (+3,9%), qus – 48 mln (+6,6%). Degenmen, qoı sany 3,7%-ǵa kemip, 21,1 mln boldy.
Eksport baǵytynda da oń nátıjeler bar. 2025 jyldyń alǵashqy bes aıynda sıyr eti eksporty 2,5 esege ósip, 12,3 myń tonnaǵa jetti. Qoı eti eksporty 2,6 esege artyp, 9,2 myń tonna boldy. Alǵash ret 797 tonna shoshqa eti syrtqy naryqqa shyǵaryldy. Bul kórsetkishter qazaqstandyq ónimniń halyqaralyq deńgeıde suranysqa ıe ekenin dáleldeıdi.
Úkimet ónerkásiptik ósýdi yntalandyrý úshin ınvestorlarǵa qolaıly jaǵdaı jasap jatyr. Іri kásiporyndarmen uzaqmerzimdi kelisimsharttar jáne ofteık-kelisimsharttar kólemi 2 esege ósip, 147 mlrd teńgeden asty. 16 arnaıy ekonomıkalyq jáne 55 ındýstrııalyq aımaq túrindegi ınfraqurylym belsendi damyp keledi.
Arnaıy ekonomıkalyq jáne ındýstrııaldy aımaqtar – jańa óndiristerdi júzege asyrýdyń negizgi quraldarynyń biri. Aımaqtar qajetti ınfraqurylymmen qamtamasyz etilgen jáne jobalardy júzege asyrý úshin bızneske beriledi. Óńdeý ónerkásibindegi jańa bastamalardy qoldaý úshin shaǵyn ónerkásiptik aımaqtar qurý quraly iske qosyldy, onda daıyn ónerkásiptik alańdar jeńildikti baǵamen jalǵa beriledi. Mundaı aımaqtar 8 óńirde salynady, 90-ǵa jýyq jobany iske qosyp, 3 myńnan astam jumys ornyn ashý josparlanyp otyr.
IT salasy turaqty túrde ósip keledi. Elimizdegi IT kompanııalar sany 18 myńnan asty, sońǵy úsh jylda ósim - 16 paıyz. 1700-den astam qatysýshyny biriktiretin Astana Hub halyqaralyq tehnoparkiniń damýy mańyzdy draıver boldy. Rezıdentterdiń jıyntyq tabysy 1,2 trln teńgege jetti, eksporttyq kiris 140 mlrd teńgeden asty. Óńirlik ІT habtar ınnovatsııalyq ekojúıeniń negizgi elementine aınaldy. Qazirdiń ózinde Qazaqstanda olardyń 19-y bar. Sonymen qatar Saýd Arabııasy, AQSh, Ulybrıtanııa, Dýbaı jáne Qytaıda sheteldik alańdar ashyldy.
Elimizdiń tsıfrlyq damýynyń taǵy bir basym baǵyty – krıptoındýstrııa. Qazaqstan srypto-friendly retteý negizinde ashyq jáne ınvestıtsııalyq tartymdy ekojúıeni qalyptastyrýǵa kiristi.
Júzege asyrylyp jatqan bastamalardyń qatarynda «Cryptocity» pılottyq aımaǵy, krıptorezerv jobasy, tsıfrlyq aktıvterdegi transshekaralyq esepteýler, sondaı-aq maınıngtik ınvestorlardy tarta otyryp, 70/30 úlespen energııa qýattaryn jańǵyrtý jónindegi baǵdarlama bar. Bul sharalar turaqty ósý men tehnologııalyq damýǵa baǵyttalǵan ashyq ekojúıeni qalyptastyrady.
Aıta keteıik, Joldaýdyń onlaın translıatsııasy Jibek Joly efırinde, sondaı-aq telearnanyń YouTube arnasynda jáne Kazinform agenttigi saıtynda júrgiziledi. Kazinform saıty men telegram arnasy jazbasha translıatsııa da jasaıdy.