Prezıdent AES qurylysyna qatysty kelissózderde elimizdiń múddesin eskerý qajet ekenin aıtty
ASTANA. KAZINFORM - Memleket basshysy Ǵylym jáne tehnologııalar jónindegi ulttyq keńestiń otyrysynda taıaýda Qazaqstandaǵy alǵashqy atom elektr stantsııasyn salý boıynsha jumystar bastalǵanyna nazar aýdardy. Bul týraly Aqordanyń baspasóz qyzmeti habarlady.
Jobany halyqaralyq konsortsıým júzege asyrady. Onyń jetekshisi – «Rosatom» kompanııasy.
– Tıisti Agenttik, jalpy, Úkimet osy kompanııamen kelissózder ótkizgen kezde árdaıym elimizdiń múddesin eskerýi qajet, kelisimderdiń barlyǵy ádiletti, teńgerimdi, tıimdi bolýy kerek. Tabıǵı baılyǵymyzdy, ıaǵnı ýrandy talan-tarajǵa salýǵa bolmaıdy. Búgin men muny ǵalymdardyń jáne búkil ǵylym qaýymdastyǵynyń aldynda ádeıi aıtyp otyrmyn. Bul – asa mańyzdy másele. Árıne, biz bir atom elektr stantsııasymen shektelip qalmaımyz. Ekinshi, úshinshi atom stantsııasyn qazirden bastap josparlaı berýimiz kerek. Qytaı Tóraǵasymen kezdesýde biz osy máseleni talqyladyq. Elderimiz beıbit atom baǵytyndaǵy yqpaldastyǵyn kúsheıte beredi. Qytaıdyń ózinde aldaǵy on bes jylda 76 jańa reaktor iske qosylmaq. Shyǵystaǵy kórshimiz – osy saladaǵy jetekshi memlekettiń biri, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent atom energetıkasyn damytýǵa strategııalyq mıneraldy resýrstar kerek ekenin atap ótti.
– Qazaqstanda bul salaǵa qajetti sırek kezdesetin metaldar jetkilikti. Biz – ýran óndirisi boıynsha álemdik kóshbasshy memlekettiń birimiz. Álemdegi ýran qorynyń 40 paıyzy – qazaq jerinde. Osy basymdyǵymyzdy durys paıdalaný qajet. Atom stantsııasy salynǵan soń ýrannyń ekonomıkadaǵy róli túbegeıli ózgeredi. Buryn eksportqa ǵana ketip jatqan bul baılyq endi ishki naryqtyń qajetine jaraıtyn bolady. Bul jumysqa qazirden bastap daıyndalǵan jón, tıisti taldaý júrgizilýge tıis. Ǵalymdarymyz osyny eskerýi kerek. Jalpy, elimizde atom salasynyń ǵylymı negizi burynnan bar. Kezinde áıgili akademık Qanysh Sátbaev KSRO Mınıstrler kabınetine hat jazyp, Qazaqstanda ıadrolyq fızıkany damytý máselesin kótergen. Kóp uzamaı 1957 jyly Almatyda ıAdrolyq fızıka ınstıtýty ashyldy. Mine, sol kezeńnen bastap elimizde álemdik talapqa saı ǵylymı-tehnologııalyq ınfraqurylym qalyptasa bastady. Astana, Almaty jáne Kýrchatov qalalarynda arnaıy qondyrǵylar iske qosyldy, onda otandyq jáne sheteldik ǵalymdar belsendi jumys isteýde. Bertinge deıin Qazaqstan, negizinen, shıkizat eksporttady. Endi biz ıadrolyq otyn tsıklindegi óńdeý úlesin dáıekti túrde arttyramyz. Mysaly, 2021 jyly elimizde jylý bóletin toraptar shyǵaratyn zaýyt ashyldy. Atom elektr stantsııasy bul saladaǵy óndiristik tsıkldi tolyq aıaqtaýǵa múmkindik beredi. Sonyń arqasynda atom energetıkasy syrtqy naryqqa táýelsiz, ulttyq salaǵa aınalmaq. Bul – óte kúrdeli jumys. Sondyqtan ǵalymdarymyzǵa zor jaýapkershilik júkteledi, – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Prezıdent elimizdiń atom ǵylymyndaǵy ózekti máselelerge toqtalyp, birinshi kezekte osy salanyń kadrlyq áleýetin arttyrý qajet ekenin jetkizdi.
– Elimizde bilikti ınjenerler, tehnıkalyq mamandar tapshy. Bul – shyn máninde, óte ózekti másele. Atom salasyndaǵy jaǵdaı da dál osyndaı. Ahýaldy jedel túzeý kerek. Búginde joǵary oqý oryndaryn bitirip jatqan túlekterdiń 90 paıyzy – bakalavrlar. Al ǵylym doktorlarynyń úlesi 1 paıyzǵa da jetpeıdi. Sondyqtan doktorantýraǵa bólinetin grant sanyn kóbeıtý qajet. Ásirese, tehnıkalyq mamandyqtarǵa basymdyq bergen abzal. Meniń tapsyrmam boıynsha «Bolashaq» stıpendııasynyń 70 paıyzǵa jýyǵy tehnıkalyq-ınjenerlik mamandyq ıelerine berile bastady. Byltyr jasandy ıntellekt salasyna jyl saıyn 50-den astam stıpendııa bólý týraly sheshim qabyldadyq. Kelesi jyldan bastap atom mamandaryn daıyndaý úshin jylyna 20 kvota beriledi. Muny tehnokrat ult bolý jolyndaǵy mańyzdy qadam deýge bolady, – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent bes jylda bilim-ǵylym salasyna salynǵan ınvestıtsııa bes ese óskenin aıtty.