Pedagog balalarmen birge qýanyp, muńaısa demeý bolýy kerek — Aıan Sábıtov
AQTÓBE. KAZINFORM — Muǵalim sabaq bere júrip ózi de jetiledi. Oqýshy kezde eseptiń bir sheshimi bolmasa, ustaz bolǵanda onyń birneshe joly tabylady. Bul týraly matematıka páni muǵalimi Aıan Sábıtov Kazinform tilshisine bergen suhbatynda aıtty.
— Elimizde bilim berý salasynda kóp reforma boldy. Eń mańyzdysy — Pedagog mártebesi týraly zań. Qarapaıym muǵalimder muny sezindi me? Deıin qalaı boldy, qazir neni baıqadyńyz?
— Iá, el ishinde, bilim berý salasynda oń ózgeris kóp boldy. Buryn muǵalimder merekelik sherý, jıynnan qalmaı, adam sanyn kóbeıtip otyratyn. Ustazdyń quny túsip, qoǵam ishinde jıi talqyǵa túsetin. Al qazir she? Qazir ózgerdi. Biraq túbegeıli ózgerýi úshin áli de ýaqyt kerek. Máselen men mekteppen qatar ýnıversıtette sabaq berdim. Stýdentterdiń aldyna barǵanda bul salaǵa da jańa bir tolqynnyń kelgenin kórdim. Buryn matematıka mamandyǵyn tańdaǵandar qolyna dıplom alǵan soń basqa salany qup kóretin. Arasynda «ózge fakýltetke túse almadym, sondyqtan matematıka páni muǵalimi mamandyǵyn tańdadym» degen oıda júretin zamandastarymyz boldy. Ókinishke qaraı dál sol kezdiń shyndyǵy osy. Olar bolashaǵyn basqa salamen baılanystyrdy. Al qazir ýnıversıtettegi stýdentterdiń qabileti óte joǵary. UBT-da joǵary ball jınaǵan jastar bilim alyp júr. Oǵan «Pedagog mártebesi týraly» Zańnyń óz áseri bar dep esepteımin. Jalaqy ósti, matematıka salasyn tańdaǵan, muǵalim bolǵysy keletinder qatary artty. Osy urpaq mektepke baryp, sabaq bere bastaǵanda deńgeıimiz kóterile túsedi dep oılaımyn.
— Siz mektepte jáne ýnıversıtette qatar sabaq berdińiz. Bilim men ǵylymdy qatar alyp júrgendeı áser qaldyrady…
— Ýnıversıtet matematıka páni muǵalimderin daıarlaıtyn joǵary oqý orny. Oqý orny jyl saıyn jumys berýshilermen kezdesip, jıyn ótkizedi. Sondaı kezdesýlerdiń birinde suranys pen usynystyń qanshalyqty bir-birine saı keletini týraly áńgime qozǵaldy. Qolyna dıplom alǵan jas maman mektepke baryp, birden sabaq bere ala ma? Balalardy túrli olımpıadaǵa qalaı daıarlaý kerek? Jas maman osynyń bárin bilip barsa, ózine de, jumys berýshige de jaqsy. Sebebi qazir balalar tek el ishinde emes, shetelde oqýdy josparlaıdy. Shetelde bilim alý úshin halyqaralyq emtıhandardy tapsyryp, jaqsy nátıje kórsetýi tıis. Jas pedagog mektepke barǵanda ákimshiligi «oqýshyny sheteldik oqý oryndarynyń emtıhanyna daıyndaý kerek» dep talap qoıýy múmkin. Demek pedagog soǵan daıyn bolýy tıis. Al bizdiń stýdentter arasynda oqýshy kezinde bálkim ol emtıhandardy ózderi de tapsyrmady, demek jolyn bilmeıdi. Mektep muǵalimi, ıaǵnı, jumys berýshi tarapynan ýnıversıtette arnaıy kýrs ashý týraly usynys bolyp, ol qoldaý tapty.
— Mundaı tájirıbe neshe jylǵa sozyldy?
— Eki jyl boıy oqyttym.
— Mektep oqýshysy men stýdenttiń arasy…
— Daryndy balalarǵa arnalǵan oblystyq lıtseı men stýdentterdiń deńgeıi eki basqa. Olardy qatar qoıyp, salystyra almaımyz. Arasynda lıtseıde oqyp ketken túlekter de kezdesedi. Bir aıtarym, stýdentter oqýshylardan álsiz bolýy da múmkin keı kezde. Biraq burynǵyǵa qaraǵanda biraz ósim baıqalady, serpilis bar. Biz stýdent bolǵanda mundaı emes edi. Qarapaıym ǵana mysal. Qazir UBT-dan 120 baldan joǵary jınaǵandar ǵana matematıka páni muǵalimi bola alady.
— Taǵy qandaı usynysyńyz bar?
— Muǵalim sabaq beredi, oqýshy sony qabyldaıdy. Bizde bilim alý daǵdysyn da damytý kerek. Mektepte, ýnıversıtette muǵalim, oqytýshy baǵyttaıdy, al ony oqýshy, stýdent ári qaraı damytyp júr me degen suraq týyndaıdy. Qazir JI qoldaný da - jańa baǵyt.
— Óz-ózińizdi qalaı damytasyz?
— Oqýshy kezimde olımpıadaǵa qatysatynmyn, stýdent kezde de dál sondaı jaǵdaı. Qazir de, muǵalim bola júrip balalardy olımpıadaǵa daıyndaımyn. Jas urpaqqa jańa ádistemelerdi, esep shyǵarý tehnıkalaryn úıretemiz, ózimiz de sony oqımyz, úırenemiz. Muǵalim sabaq bere júrip ózi de damıdy. Oqýshylarǵa da osyny aıtamyn. Oqýshy esepti shyǵarǵan kezde bir eseptiń bir sheshimin tabady, sol durys degen oıǵa keledi. Al muǵalim bolsa, oqýshylarǵa tapsyrma beredi. Oqýshylar túrli jolmen esep shyǵarady. Bári durys. Demek óziń esep shyǵarsań bir, sabaq bergen kezde birneshe sheshý jolyn úırenesiń.
— Ózińiz qaı mektepte bilim aldyńyz?
— Pavlodardaǵy Bilim-ınnovatsııa lıtseıinde oqydym. Pedagogıkalyq ýnıversıtette bakalavr, magıstratýrada oqyp, Astana, Almatyda jumys istedim. Aqtóbede sabaq berip júrgenime 6 jyl tolady.
— Shákirtterińiz týraly aıtsańyz…
— Shamamen 100-den astam oqýshyny oblystyq, 36 oqýshyny respýblıkalyq olımpıadaǵa daıyndadym. Al 20-dan astam balany halyqaralyq olımpıadaǵa shyńdadym. 2024-2025 oqý jylynda bes oqýshy halyqaralyq Jáýtikov olımpıadasyna qatysyp, oryn aldy. Bul olımpıada jyl saıyn Almaty nemese Astana qalalarynda ótedi. Oǵan 18 elden oqýshylar qatysady. Týımaada olımpıadasyna qatysqan úsh oqýshy da oryn aldy. Keıin Azııa-Tynyq muhıty jáne «Jibek joly» halyqaralyq olımpıadasy uıymdastyryldy. Onda da tórt oqýshy júldege ıe boldy. Balqan halyqaralyq jasóspirimder olımpıadasyna qatysqan Málik Nurtaı kúmis medal aldy. Shildede Avstralııadaǵy halyqaralyq matematıka olımpıadasyna Keńshilik Erqanat qatysyp, qola medal ıelendi. Ol jazda Prezıdentpen kezdesip, marapatqa ıe boldy. Qazir matematıka olımpıadasyna qatysyp júrgen balalar kóbine ІT salasyn tańdap jatyr. Biraq arasynda matematıka páni muǵalimi bolǵysy keletinder de bar.
— Bir suraq, kóp oqýshy nege matematıka páninen qınalady?
— Meniń oıymsha, bizde talap joǵary. Qazir mektepterde azdap ózgeris bar. Máselen 9 synyptan keıin óz qalaýymen gýmanıtarlyq nemese jaratylystaný baǵytyna burylady. Alaıda gýmanıtarlyq baǵytty tańdap, sol baǵytta mamandyq alýǵa bekingender de matematıkany oqıdy, UBT-da mindetti pánniń biri. Matematıkany tek erekshe qabiletti bala meńgere alady deý durys emes. Eńbekqor býyn da kóp nátıjege qol jetkizedi. Ásirese mektep baǵdarlamasy sol balalarǵa arnap jasalǵan. «Kez kelgen bala matematıkany 12 jasqa deıin ońaı meńgere alady» degen zertteý bar. Problema kóp balada osy 12 jastan keıin bastalady. Tujyrymǵa kelisemin. Ózim osy salada jumys istep júrmin, ári qaraı da bolashaǵymdy baılanystyramyn. Shákirtterim AQSh, Gonkong, Koreıada oqyp júr. Mektep bitirip ketken soń da habarlasyp otyramyz, kelip turady. Ári lıtseıde mentorlyq jaqsy damyǵan. Joǵary synyp oqýshylary tómengi synyp balalaryna úıretedi. Al ýnıversıtette oqyp júrgen jastar demalysqa kelgende joǵary synyp oqýshylaryn olımpıadaǵa daıyndaıdy. Bul meniń pedagog bolýyma yqpal etken edi.
— «Eren eńbegi úshin» medalin Prezıdenttiń qolynan aldyńyz… Jaýapkershilikti sezindińiz be?
— Bul eń birinshi memlekettik nagrada. Sonymen birge «Y.Altynsarın atyndaǵy» tósbelgi ıegerimin. Mınıstrlikten Qurmet gramotasyn da alǵanmyn. Memlekettik nagradanyń jaýapkershiligin keıin túsindim. Kópshilik jyly lebizin bildirip, quttyqtap jatty. Al meniń oıymsha pedagog balalardy baýlyp, úıretip, olarmen birge qýanyp, muńaısa janynda demeý bolýy kerek. Muǵalim úıretken ádis-tásildi meńgerip, esep shyǵara bilse ol bizge de kúsh-qýat beredi. Kirdim, shyqtym, sabaq berdim dep aıtýǵa, oılaýǵa bolmaıdy. Olımpıadaǵa qatysyp, júlde alǵanda qýana bilý mańyzdy. Únemi jeńiske jetý múmkin emes qoı. Bala ózi oılaǵan mejege jete almasa qoldap, kómektesemiz. Sony kóre bilý kerek.
Eske salsaq, keshe Qasym-Jomart Toqaev bilim berý salasyna qosqan eleýli úlesi jáne Qazaqstan Respýblıkasyna sińirgen aıryqsha eńbegi úshin bir top ustazdy memlekettik nagradamen marapattady.
Memleket basshysy óz quttyqtaýynda qazirgideı qubylmaly zamanda sapaly bilimmen qatar, sanaly tárbıeniń mańyzy erekshe ekenin aıtty.