Pavlodardaǵy tarıhı nysandardy salǵan kópes Abdýl-Fattah Ramazanov haqynda
PAVLODAR. KAZINFORM – Pavlodarda erterekte Abdýl-Fattah Ramazanov degen kópes ótken. Ol osy qalada 7 meshit salmaq bolady, biraq ómiriniń sońyn revolıýtsııadan keıingi kóptegen kópes sekildi joqshylyqta ótkizedi. Kazinform agenttigi Pavlodardaǵy tarıhı nysannyń birqataryn salýǵa atsalysqan qaıyrymdy jannyń ómiri jaıly derekterdi oqyrman nazaryna usynady.
Abdýl-Fattah Ramazanov tatardyń belgili saýdagerler áýletinen shyqqan. Olar Soltústik Qazaqstan men Batys Sibir aýmaǵynda saýda-sattyqpen aınalysqan.
XIX ǵasyrdyń sońynda kópes Pavlodarǵa kelip, keıin osy jerde qonystanyp qalady. Dál osy qalada ol óz ǵumyryndaǵy tarıhı iz qaldyrǵan ıgi istermen aınalysady.
Fattah Ramazanovtyń bastamasymen Pavlodarda salynǵan alǵashqy mańyzdy ǵımarattardyń biri – qazirgi Buqar jyraý atyndaǵy murajaı. Bul úı kelýshilerdi óziniń erekshe oıý-órnekterimen tańǵaldyrady.
Pavlodarlyq jýrnalıst Salaýat Temirbolatuly biraz jyldan beri saýdagerdiń ómirin zerttep keledi. Onyń aıtýynsha, Ramazanov jaıly san túrli ańyz bar, biraq búginde onyń keıbiri shyndyqqa aınalyp kele jatqandaı.
– Estelikterden biz Ramazanovtyń osy qalada 7 meshit salýdy armandaǵanyn bildik. Bul jaıly aqsaqaldar da aıtatyn. Mysaly, qazirgi Buhar jyraý atyndaǵy murajaı turǵan jerde ol meshit saldyrmaq bolypty, biraq ózi issaparda júrgende jumysshylar irgetasyn teris quıyp tastapty. Mıhrab degen oryn bar, ıaǵnı ımamnyń orny – ol basqa bette bolýy tıis edi, - deıdi Salaýat Temirbolatuly.
Abdýl-Fattah Ramazanov Aq meshittiń de qurylysyna demeýshilik etken. Bul 1905 jyly Pavlodarda salynǵan alǵashqy tas meshitterdiń biri bolǵan.
Sonymen qatar Pavlodarda kópes ózine de úı saldyrǵan. Qazir ol ǵımarat qonaqúı retinde jumys istep tur, biraq nysan jergilikti mańyzy bar tarıh jáne mádenıet eskertkishteriniń tizimine engizilgen. Janynda Maıra Shamsýtdınovanyń murajaıy ornalasqan. Bunyń da salynýyna Ramazanov úles qosqan, ol ǵımaratty ulyna arnap, óz úıiniń qasynan saldyrǵan.
Abdýl-Fattah Ramazanov ekinshi gıldııadaǵy kópes bolyp, kúndelikti tutynýǵa qajetti taýarlar, astyq, bylǵary, mal satýmen aınalysqan. Tarıhshylar onyń qaıyrymdylyqqa kóp kóńil bólgenin, kedeı-kepshiktiń balalaryn oqytýǵa qol ushyn berip kelgenin aıtady. Osyndaı ıgi isteriniń arqasynda Pavlodar tarıhynda óziniń de aty altyn árippen jazyldy.
Revolıýtsııa bastalǵanda sol zamandaǵy kóptegen kópester sekildi Ramazanov ta dán-dáýletinen aıyrylady. Jańa bılik ókilderi kelgenge deıin balalaryn Pavlodardan shyǵaryp úlgeredi. Janyn saýǵalaý úshin bar mal-múlkin de ótkerip beredi. Biraq ózi ystyq uıasyna aınalǵan qaladan ketpeıdi.
– Abdýl-Fattah Pavlodarda jerlengen. Birneshe jyldan keıin Semeıdegi aýrýhanada jubaıy qaıtys bolypty, ekeýi de Pavlodardyń kóne musylman zıratyna qoıylǵan. Kópestiń jerlengen ornyn tabýǵa onyń burynǵy qyzmetshisiniń nemeresi – Súfııa Sattarova kómektesti. Ol ájesimen birge Ramazanov dúnıeden ótken soń ár juma saıyn baryp, quran baǵyshtap júripti, - deıdi jýrnalıst Salaýat Temirbolatuly.
Keńes bıligi ornaǵan soń Ramazanovtyń qarajatymen salynǵan úılerde túrli mekemeler ashylady. Arada qanshama jyl ótkennen keıin ǵana olarǵa tarıhı nysan mártebesi berildi.
Keıbir ǵımarattarǵa bastapqy qyzmeti de qaıtaryldy. Máselen, Aq meshitte 1938 jyly dinı qyzmetke tyıym salynyp, tipti munarasy da qulatylǵan. Tek 1989 jyly ǵana qaıta qalpyna keltirý jumystary bastaldy.
Eske salsaq, buǵan deıin biz Semeıde Fedor Dostoevskıı turǵan úıdiń keıin murajaıǵa aınalǵany jaıly jazǵan edik.