Pavlodarda Qalmuqan Isabaıdyń azap lagerinen salǵan sýretteri saqtalyp tur
PAVLODAR. KAZINFORM - Pavlodarda maıdanger jazýshy, on eki jyl ǵumyryn áskerge arnaǵan Qalmuqan Isabaıdyń fashısterdiń Býhenvald azaptaý lagerinen óz qolymen salǵan sýretteriniń túpnusqasy saqtalyp tur.
Qazaq oqyrmandaryna Ekinshi dúnıejúzilik soǵys taqyrybynda birneshe roman syılaǵan jazýshy Qalmuqan Isabaıdyń týyndylary — ólmes mura. Bıyl áıgili jazýshynyń týǵanyna 100 jyl tolyp otyr.
Qalamger sheber jazýshylyǵymen qosa, myqty sýretshi bolǵanyn da ekiniń biri bile bermes. Germanııamen soǵys jyldary maıdandyq gazetterdiń betin bezendirýge turaqty atsalysyp, túrli karıkatýralardy týdyrǵan. Onyń, ásirese soǵystan keıin Germanııa jerinde qalyp, fashısterdiń azaptaý lagerlerindegi sumdyqtardy óz kózimen kórip, qaǵazǵa túsirgeni de málim. Alaıda ondaı sýretter ol zamanda jarııalaýǵa bolmaıtyn qupııa sanalǵandyqtan, qart maıdangerdiń óz qolymen aq qaǵazǵa túsirgen keskinderi uzaq jyl úıinde saqtalyp kelgen.
— Soǵystan keıingi jyldary Ilmenaý qalasynda biraz ýaqyt komendant bolyp turǵan áıgili jazýshy keńes jaýyngerlerin azapqa salǵan fashıstik lagerlerdi kórgen. Sonyń biri — adam aıtqysyz jaýyzdyq áreketter jasalǵan Býhenvald lageri. Qalmuqan Isabaıuly sol jerdegi mýzeıde bolyp, kóptegen azaptaý mashınalarynyń, keskinderdiń kóshirmelerin, ózi estigen qaraly oqıǵalardyń jelisin sýretke túsirgen. Bul túpnusqa sýretterdi jýyqta óz mýzeıimizdiń qorynan taptyq. Uzaq ýaqyt eleýsiz qalyp qoıǵan eken, — deıdi Pavlodar oblystyq Buqar jyraý atyndaǵy ádebıet jáne óner mýzeıiniń basshysy Erbol Qaıyrov.
Salynǵanyna 80 jylǵa jýyq ýaqyt ótken keskindemelerde lagerdegi tutqyndardy óltirý mashınalary, keńes áskerlerin urý úshin qoldanylǵan soıyl túrleri, ofıtserler men komıssarlardy atý sátteri, Katyn ormanyndaǵy oqıǵa jáne t. b. beınelengen.
Aıtyp óteıik, Býhenvald — qazirgi ýaqytta Germanııadaǵy Veımar shaǵyn qalasyna jaqyn ornalasqan mýzeı kesheni. «Ólim lageri» Germanııa aýmaǵyndaǵy eń iri kontslagerlerdiń biri boldy. Onda soǵys jyldary 50 elden shamamen 280 000 adam tutqynda bolǵan. 56 myńnan astam adam aýrýdan, azaptaýdan, tózgisiz eńbek jaǵdaıynan kóz jumǵan. Bul tozaqta 30-dan astam otandasymyz tutqynda bolǵany týraly derekter tirkelgen.
Eske sala keteıik, Pavlodar qalasyndaǵy Áskerı Dańq mýzeıinde Keńes odaǵynyń batyry Mahmet Qaıyrbaevtyń soǵysta serigi bolǵan zeńbirek saqtalyp tur.