Pavlodar mýzeıinde muz dáýirinde tirshilik etken alyp buǵy saqtaýly tur
PAVLODAR. KAZINFORM - Zilge para-par alyp buǵynyń bıiktigi 4-5 metr bolǵan. Al salmaǵy shamamen 700 kılogram tartqan.
Múıiziniń araqashyqtyǵy 4 metrden asatyn, jalpy bıiktigi qosqabatty úımen teń alyp buǵy kórip pe edińiz?
Pavlodardaǵy «Ertis» mýzeıine barsańyz, ejelgi álemdegi jan-janýarlardyń ortasyna engendeı kúı keshesiz.
Ásirese kireberiste qasqaıyp qarsy alatyn alyp buǵynyń tutas qańqasy kórgen adamdy tańǵaldyrady.
— Sútqorekti janýardyń súıekteri 1972 jyly qazirgi Aqqýly aýdanynyń Jambyl aýyly mańynda, Ertis ózeniniń jarynan tabylypty. Ǵalymdardyń aıtýynsha, jer betinen kóne zamanda joıylyp ketken alyp buǵy pleıstotsende (paleolıt pen mezolıt kezeńi) jáne erte golotsende (muz dáýiri) tirshilik etken. Turqynyń bıiktigi — 2,5 metr, al jalpy bıiktigi 4-5 metrden asatyn tirshilik ıesiniń salmaǵy shamamen 600-700 kılogramm bolǵan dep boljanady. Ertede mundaı buǵylar Ertis-Baıan óńiriniń jazyq jerlerin, toǵaı shetin, ózen jaıylmasyndaǵy, sý aıdyndary mańyndaǵy ylǵaldy shalǵyndardy mekendegen bolýy kerek. Sebebi alyp múıizimen orman arasynda tirshilik etý múmkin emes edi, — deıdi mýzeı basshysy Gúljaınat Álıeva.
Qazaqstanda iri múıizdi buǵylar negizinen elimizdiń soltústik óńirlerinen tabylǵan.
Al mundaı buǵynyń tolyq qańqasy álemde 10-nan aspaıdy. Pavlodarda turǵan qańqa tolyq bir janýardyń súıekterinen turady, sonysymen erekshe.
Múıizderiniń salmaǵy shamamen 40 keli bolyp qalady.
Ǵalym Tileýken Eńsebaevtyń «Pavlodar óńiriniń tarıhy týraly ocherkter» kitabynda mundaı alyp buǵylardy ertede «maraldar nemese asyl buǵylar» dep ataǵan delinedi.
Іri tuıaqty janýardyń taram-taram qos múıizi bolǵan. Urǵashylarynyń múıizi tuqyl, qulaqtary uzyn keledi.
Qazba jumystarynyń nátıjesinde alyp buǵylar oblystaǵy Úrlitúp jáne Chernoıarka eldi mekenderiniń mańynan da tabylǵan.
Bul sútqorektilerdiń bizdiń zamanymyzǵa jetken túrleri XVIII ǵasyrda Qazaqstannyń soltústik, ońtústik jáne shyǵys ólkelerin meken etken.
Keıin ony jergilikti ańshylardyń taǵylyǵynan jergilikti tuqymy joıylyp, asyl buǵy tek Altaıdyń, Tarbaǵataı men Jońǵar Alataýynyń taýly ormandarynda saqtalyp qalypty.
