Pavel Aımaýytov: ózimdi Júsipbektiń urpaǵy sanaımyn
PAVLODAR. KAZINFORM - Buqar jyraý atyndaǵy ádebıet jáne óner mýzeıine Júsipbek Aımaýytulynyń úlken uly Bektur Aımaýytovtan qalǵan jádigerler tapsyryldy. Ulynyń tuıaǵy keńes ókimetiniń solaqaı saıasatynan ómir boıy Azııa elderine shyǵarylmaı, «halyq jaýynyń balasy» degen jalamen 10 jylyn Reseı túrmelerinde ótkizgen.
Túsiniktirek bolýy úshin aıtyp óteıik, Júsipbek Aımaýytuly otbasyn eki márte qurǵan. Alǵashqy jary Vera Volkovadan Bektur, Janaq esimdi uldary jáne ekinshi nekesi Evgenııa Sermuhamedovadan Márýa (Mýza) degen qyzy dúnıege kelgen. Aımaýytov urpaqtarynyń barlyǵy qýǵyn kórgen. Ásirese 1916 jyly týǵan úlken uly Bektur kóp qasiret shekti. Ol kezinde Orynbordaǵy mektepte Muhamedjan Tynyshbaevtyń uly Eskendirmen, Mirjaqyp Dýlatovtyń qyzy Gúlnármen birge oqyǵan. Al 1937 «halyq jaýynyń balasy» degen jalamen ustalyp, Aqteńizdegi túrmede 10 jyl jazasyn ótegen. Abaqtydan shyqqan soń, pasportyna «musylman elderine shyǵýǵa tyıym salynǵan» degen jazýy bar shtamp qoıyldy. Keıin Reseıdiń Kemer oblysynyń Prokopev qalasyna baryp, jergilikti shahtada uzaq jyl elektrık bolyp eńbek etti. Sol jerde otbasyn quryp, bir ul, bir qyz kórgen. Ulynyń tuıaǵy 1994 jyly Qazaqstanǵa oralyp, 2008 jyly 92 jasynda Almatyda dúnıe saldy.
Jýyqta Bekturdyń qyzy Rımmadan týǵan Pavel Aımaýytov Júsipbek atasynyń týǵan jerin arnaıy izdep Baıanaýylǵa taban tirepti. Pavel qazaqtardan ózin Pazyl dep ataýdy suraıdy. Bekturdyń tárbıesinde ósken jigerli azamat qazaq halqynyń juraǵatymyn deıdi.
- Men Reseıdegi Kýzbasta týǵanmyn, qazir Kemer oblysynda turamyn. Osymen Pavlodar jerine, sonyń ishine Baıanaýylǵa ekinshi márte saparladym. Alǵash bala kezimde Bektur atammen kelgen edim. Arada 28 jyl ótkende, bıylǵy jazda sátin salyp, taǵy taban tiredim. Dándibaı atyrabyndaǵy ata-babalarymnyń zıratynda bolǵanymda jan-dúnıemdi bir tylsym kúsh janap ótkendeı boldy. Qazaqtyń sary dalasyn saǵynatynymdy túsindim, atalarymnyń rýhy meni bul jaqqa únemi tartyp turatyndaı. Ekinshi saparymnan soń atama tıesili bolǵan biraz zattaryn Pavlodardyń tórine ákelip ilip qoıýdy jón dep sheshtim. Arǵy naǵashy atam Júsipbek 1988 jyly aqtalsa, Bektur atamyz araǵa biraz jyl salyp burynǵy jabylǵan jalalardan tolyq qutyldy. Bektur atamnyń tárbıesinde óskenimdi nesin jasyraıyn?! Alaıda ol kisi ótken ómiri, balalyq shaǵy, ákesi jaıly múlde tis jarmaıtyn. Tek 90-jyldardyń ortasynda bizdi Qazaqstannan kelgen ǵalymdar, sonyń ishinde pavlodarlyq Aıman Zeınýlına bar, izdep tapqan soń ǵana aqıqatqa kóz jetkize bastadyq. Atam týǵan eline kelip kóz jumdy. Men onyń sońǵy demi qazaq jerinde úzilýi sońǵy armany bolar dep oılaımyn. Sebebi ómir boıǵy zaryǵa kútken saǵynyshy – Baıanaýyldy, Qazaqstandy bir kórý bolǵanyn biz eseıe kele bildik qoı, - dep tebirendi Pavel.
Aımaýytulynyń juraǵaty Buqar jyraý atyndaǵy mýzeıge Bekturdyń tólqujatynyń kóshirmesin, eńbek jetistikteri úshin alǵan gramotasy men medalin tabys etti. Sondaı-aq Qyzyltaýdaǵy «Mádenı kindik» tarıhı bilim berý-tárbıe kesheniniń ornynan ózi taýyp alǵan esiktiń jez tutqasyn amanattady.
- Kóne zamannyń mánerimen jasalǵan tutqany atam Júsipbek talaı márte ustaǵany anyq, bul jádigerdi tabýǵa Jaratqan ózi járdemdesken bolar, - dedi ol.
Pavel J. Aımaýytulynyń murasyn odan ári zerdeleýge úlesin qosýǵa nıetti. Aıtýynsha, eń úlken mıssııasy – Máskeýdiń Vagankov zıratyndaǵy tulǵanyń jerlengen jerin tabý. Odan soń shyǵarmashylyǵyn orys tiline aýdartyp, orys tildi qaýymǵa tanymal etý. Sondaı-aq Pavlodardaǵy J. Aımaýytuly atyndaǵy qazaq teatry ornalasqan qazirgi Lomov kóshesin «Júsipbekuly kóshesi» dep ózgertý týraly oblys basshylyǵyna usynyspen shyǵamyn degen nıetin de jasyrmady.
Toraıǵyrov ýnıversıtetiniń ǵalymy Aıman Zeınýlına Júsipbek esiminiń qaıta oralýyna akademık Serik Qırabaev ólsheýsiz eńbek etkenin aıtady.
- Júsekeńniń esimi 1989 jyly alǵash ret estile bastady. Bul istiń basy-qasynda akademık Serik Qırabaev aǵamyz bir ózi júrdi. Tulǵanyń ómiri, otbasy týraly Qazaqstanda eshbir aqparat bolmady. Keıin Ulttyq qaýipsizdik komıtetindegi qujattaryn qaraǵanymyzda eki ret úılengenin, eki nekeden 2 ul, 1 qyz bolǵanyn bildik. 1994 jyly Serik aǵamen birge Qyrǵyzstanǵa sapar shegip, ekinshi uly Janaqtyń (Evgenıı) úıine bardyq. Ol kisi ábden qorqyp qalǵan bolýy kerek, alǵashqyda qabyldamady. Araǵa 3-4 aı salyp, qaıta baryp, janynda biraz ýaqyt bolyp ákesi jaıynda kóp estelikter alyp qaıtqan edik. Al úlken uly Bekturdyń ǵumyry tipti ózgeshe. Ol kisini izdep 1992 jyly Reseıdiń Kemer oblysyna barǵanymyz esimde. Úshinshi balasy – qyzy Mýza Aqtóbede turdy. Ol kisiden de kóp málimet estip bildik, - deıdi ǵalym.
Іs-sharada baıanaýyldyq ólketanýshy Ramazan Nurǵalıev Oımaýyt áýletinen taraǵan urpaqtar jaıynda áńgime órbitip, el ishinde saqtalǵan ańyzdardyń tıegin aǵytty. Oımaýyttar áýletiniń kez kelgeni ismer, qoldarynan óner tamǵan jandar bolǵan desedi. Áýlıeli Qyzyltaýda tórt birdeı meshit-medrese jumys istep, talaı qazaq balasy saýatyn ashqan. Sol qatardan ataqty satırık Qadyr Taıshyqovpen birge Júsekeń de ósip shyqqan.
Al «Qyr balasy» qoǵamdyq qorynyń Pavlodar oblysyndaǵy ókili Abzal Rymbek Pavelge Alash arysynyń tolyq aýdarmalary jınaqtalǵan «Dámeli» kitabyn syıǵa tartty. Kitaptyń qurastyrýshysy - Q. Áýbákir.
Buqar jyraý mýzeıiniń basshysy Erbol Qaıyrov J. Aımaýytulynyń 135 jyldyǵyna oraı óńirde birqatar ıgi sharýanyń basy qaırylǵanyn atap ótti. Buǵan deıin Aımaýytov negizin salǵan Mádenı kindik aýyly jaıynda jazǵan edik. Jýyqta Baıanaýyldaǵy «Mádenı kindik» tarıhı mekenine belgi tas qoıyldy.
