Parovozdy birinshi bolyp tizgindegen qazaq qyzy
TARAZ. KAZINFORM — Bıyl Qazaqstan temirjolynyń qurylǵanyna — 120 jyl. Tarıhy sonaý 1904 jyldan bastalatyn shoıyn joldyń qurylysy, onda eńbek etken temirjolshylar týrasynda zerttegende burynǵy Lýgovoı, qazirgi Túrksib stantsııasynda Zabıra Júsipova esimdi parovozshy qazaq qyzy bolǵany jaıly derekterdi kezdestirdik.
Jambyl oblysy Rysqulov aýdany Lýgovoı aýylynda (Túrksib stantsııasy) qazaq qyzdary arasynan shyqqan tuńǵysh parovoz mashınısi Zabıra Júsipova atyndaǵy kóshe bar.
Sol kóshede búginde esimi tarıhta qalǵan parovoz mashınısiniń uly Joldas turady.
Býdaqtaǵan qoıý tútinin sońynan shubyrtyp, ysqyryp kelip stantsııaǵa toqtaǵan otarbaǵa bir jaǵy qyzyǵa, bir jaǵy úreılenip qaraıtyn aýyl jurty birte-birte temirjolshy mamandyǵyn ıgere bastaıdy.
Biraq jol jumysshysy, belgi berýshi, parovozda ot jaǵýshy sekildi jumystardy atqaryp, tehnıkaǵa dendeı qoımaǵan kezde alyp otarbany tizgindegen qarshadaı qyzdy kórgende «menmin» degen jigitterdiń ózi aýzyn ashyp, kózin jumyp qalady eken…
Sonaý 1922 jyly 15 mamyrda dúnıege kelgen qazaqtyń parovozshy qyzynyń azan shaqyryp qoıǵan esimi — Jábıra. Sondyqtan kóp jerde Zábıra da, Jábıra da atalady.
Ol 4-5 jasynda ata-anasynan qatar aıyrylyp, balalar úıinde tárbıelenedi. 1938 jyly burynǵy Frýnze, qazirgi Bishkek qalasyndaǵy temirjolshylar daıarlaıtyn ýchılışege oqýǵa túsedi.
Bir jyldan soń Qyrǵyzstandaǵy Pishpek stantsııasynyń parovoz deposyna slesar bolyp jumysqa ornalasady.
Jumysyna tııanaqty Zábıra Júsipova 1939 jyldyń qarasha aıynda-aq mashınıstiń kómekshisi bolyp saparǵa shyǵady.
Batyl da jigerli qyzdyń talabyn baıqaǵan depo basshylyǵy oǵan úlken senim artsa kerek. Pishpek — Lýgovoı baǵytyndaǵy alǵashqy saparyna júreksinbeı shyqqan Zábıra mashınıstiń de kóńilinen shyǵyp, bolashaqta myqty mashınıst bolady dep boljaǵan eken.
Ol temirjolshy formasyn kıip, mashınıst kómekshisi bolyp shyqqanda nebári 18 jasta edi.
1939 jyldyń sońyna qaraı qazirgi Túrksib stantsııasyna paravoz mashınısi bolyp aýysady. Eńbek kitapshasy 1939 jyly 11 qańtarda ashylǵan.
— Anam Jábıra mashınıst kómekshisi bolyp júrgende ákem Dáýlet sol parovozda ot jaǵýshy eken. Keıin soǵys jyldarynda ol da mashınıst bolǵan. Ekeýiniń tanystyǵy jol ústinde bastalypty. 1940 jyly shańyraq kóterip, 1942 jyly úlken aǵam ómirge keldi. Qazir qarashańyraqta otyrǵan ekinshi aǵam — Joldas, — deıdi Zábıra Júsipovanyń qyzy Amankúl Dáýletqyzy.
Osylaısha, Zábıra temirjolshylar áýletine kelin bolyp túsedi. Dáýlet Rystyevtiń 3 baýyry da temirjolda eńbek etipti, Beısequl aǵasy nusqaýshy qyzmetin atqarǵan.
Al atalary Rysty Túrksib temirjolynyń qurylysyna qatysqan eken.
Amankúl Rystyevanyń aıtýynsha, ata-anasy soǵys jyldary kún demeı, tún demeı qatar eńbek etipti.
Anasy bosana salyp úsh kúnnen soń belin býyp jumysqa shyǵyp ketedi. Ekeýi de zeınetke shyqqansha eńbek etken.
«Aǵam ekeýimiz ata-anamyzdyń jolyn jalǵadyq. Ol 40 jyl osy salada revızor bolsa, men Táttide stantsııa kezekshisi bolyp jumys istedim. Qazir ekeýmiz de zeınettemiz. Tizgindi úshinshi býynǵa berdik. Búginde anamyzdyń nemereleri, Joldastyń balalary Aıdos pen Jandos temirjolshy», — deıdi ol.
Tuńǵysh parovozshy qazaq qyzynyń eren eńbegi ony abyroıǵa bóledi. Áıel mashınıster arasynda alǵashqy bolyp «Lenın» ordenimen marapattalyp, Qyrǵyz SSR Joǵary Keńesiniń gramotasyn alǵan.
1971 jyly 24 aqpanda Joǵary keńeske depýtat bolyp saılanyp, Qazaqstan kompartııasynyń HІІ sezine delegat retinde qatysqan.
Ul-qyzy saqtaǵan sýrettiń syrtynda «Jábıra apamyz HІІ sezge shaqyrylǵanda 20-qatar, 72-orynda otyrǵan» dep jazylypty.
Jambyl lokomotıv paıdalaný deposynyń mýzeıinde jeprlesteriniń maqtanyshyna aınalǵan parovoz mashınısi Zabıra Júsipovaǵa arnalǵan arnaıy burysh bar.
