Parlament palatalary Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palatanyń esepterin tyńdaıdy
ASTANA. KAZINFORM – Búgin Parlament palatalarynyń jalpy otyrysy ótedi. Onda májilismender men senatorlar Úkimettiń jáne Joǵary aýdıtorlyq palatanyń 2024 jylǵy respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýy týraly esepterin tyńdaıdy.
Aıta keteıik, 18 maýsymda ótken Májilistiń jalpy otyrysynda depýtattar dál osy máseleni qaraǵan edi. Sol kezde Úkimet atynan esep bergen Qarjy mınıstri Mádı Takıeviń aıtýynsha, ótken jyly jalpy ishki ónimniń naqty ósýi 4,8% boldy.
Bıýdjet túsimderi 98% oryndalyp, shamamen 20 trln teńge tústi. Shyǵystar 23 trln 594 mlrd teńgege atqaryldy. Bıýdjet tapshylyǵy belgilengen shamadan 3 trln 649 mlrd teńgege nemese jalpy ishki ónimge shaqqanda 2,7 paıyz boldy. Inflıatsııa deńgeıi 2023 jylmen salystyrǵanda 9,8 paıyzdan 8,6 paıyzǵa deıin tómendedi.
– Jalpy barlyq áleýmettik mindettemeni Úkimet tolyqtaı oryndady. Onyń ishinde óńirlerdi qoldaýǵa 7,1 trln teńge, áleýmettik salaǵa 8,8 trln teńge qarajat bólindi. Sonymen qatar Úkimet rezervinen, óńirlerdegi aýqymdy máselelerge de bıýdjet qarajaty jumsaldy. Atap aıtsaq, sý tasqynyn joıý, jylý kózderi men jelilerin jańǵyrtý, «aýyldaǵy densaýlyq saqtaýdy jańǵyrtý jónindegi» ulttyq jobany iske asyrýǵa tıisti qarajat bólindi, – dedi Qarjy mınıstri.
Al Joǵary aýdıtorlyq palata tóraǵasy Álıhan Smaıylov qorytyndyǵa sáıkes 2024 jyldyń sáýirinde memlekettik josparlaý júıesi jańartylǵanyn, alaıda ortalyq memlekettik organdar damý josparlaryn oǵan ýaqytyly beıimdeı almaǵanyn aıtty. Nátıjesinde memlekettik organdardyń damý josparynyń 7 negizgi ulttyq ındıkatory men 20 nysanaly ındıkatoryna qol jetkizý múmkin bolmaǵan. Bul rette byltyr bıýdjet shyǵystaryna 13 ret ózgeris engizilgen. Qarjylandyrý josparynan 56 mlrd teńgeni quraıtyn 112 bıýdjettik ınvestıtsııalyq joba alynyp tastalǵan. Ekinshi jartyjyldyqta jalpy somasy 58 mlrd teńgege basqa 96 ınfraqurylymdyq joba engizilgen.
Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palata esebin talqylaý kezinde Qazaqstan halyq partııasy men «Aqjol» partııasynyń, Jalpyulttyq sotsıal-demokratııalyq partııanyń tóraǵalary óz frakııalary Úkimettiń esebin qabyldaýdan bas tartatyndaryn málimdedi. Jalpy otyrysqa qatysqan 91 depýtattyń 72-si jaqtap daýys berse, 17 depýtat qarsy daýys berdi, taǵy 2 depýtat qalys qaldy.
Talqylýdy qorytyndylaǵan Májilis tóraǵasy Erlan Qoshanovtyń aıtýynsha, memlekettik josparlaý júıesine qoıylatyn talap bıýdjetti josparlaý sapasyn jaqsartady ári memlekettik organdardyń strategııalyq basqarý baǵytyn aıqyndaı túsedi.
— Aldyńǵy jyldary biz respýblıkalyq bıýdjetke dıvıdendter tóleýde de teńgerimsizdik baryn baıqadyq. Osy másele de jańartylǵan Bıýdjet kodeksinde rettelgen. Al kvazımemlekettik sektor kompanııalarynyń dıvıdend saıasaty qaıta qaraldy. Jalpy, jańa Bıýdjet kodeksi memlekettik qarjy júıesin tolyǵymen qaıta jańǵyrtyp, Úkimettiń derbes jaýapkershiligin arttyrýǵa tıis. Bıýdjetti atqarýǵa qatysty aıtylǵan búgingi usynystarǵa Úkimet basa mán berýi qajet ekenine taǵy da nazar aýdarǵym keledi. Bul másele árdaıym depýtattardyń baqylaýynda bolady. Jalpy, birlesken jumys úshin barshańyzǵa rızashylyǵymdy bildiremin. Palatalardyń aldaǵy birlesken otyrysynda osy máseleni talqylaýdy jalǵastyramyz, — degen edi Májilis spıkeri.
19 maýsymda Senaty spıkeri Máýlen Áshimbaevtyń tóraǵalyǵymen ótken palata otyrysynda depýtattar Úkimet pen Joǵary aýdıtorlyq palatanyń 2024 jylǵy respýblıkalyq bıýdjettiń atqarylýy týraly esepterin qabyldady. Esepterdi talqylaý barysynda depýtat Arman Óteǵulov aýyl sharýashylyǵyndaǵy sýbsıdııa zańsyzdyqtaryn atady.
— Sýbsıdııaǵa ótinim berip, kútý paraǵyna tirkelgen sharýalarǵa tólenýi tıis qarajat kólemi 373 mlrd teńgeden asty. Bul tek 8 sýbsıdııa túri boıynsha ǵana alynǵan málimet. ıAǵnı, sýbsıdııaǵa bólingen qarajattyń 50 paıyzdan astamy kútý paraǵyndaǵy qaryzdardy jabýǵa jumsalady degen sóz. Osy salaǵa júrgizilgen aýdıt nátıjesine keletin bolsaq, qyzmetin toqtatqan nemese kásipkerlik sýbektisi bolyp tabylmaıtyn 2 500 nysanǵa 5 mlrd teńge negizsiz sýbsıdııa tólengen. Sondaı-aq, aýyl sharýashylyǵy salasyna qatysy joq 2 900 sýbektige 5,4 mlrd teńge kóleminde ekonomıkalyq qyzmet túrleriniń jalpy jikteýishi (OKED) kórsetilmeı sýbsıdııa berilgen, — dedi ol.
Úkimettiń esebin qaraý barysynda respýblıkalyq bıýdjettiń kiristeri 97,2 paıyzǵa atqarylyp, 19,6 trln teńgeni quraǵany aıtyldy. Sonymen qatar aýdıtorlar birqatar kemshilikti anyqtady. Máýlen Áshimbaev atap ótkendeı, eń aldymen, Memleket basshysy júktegen mindetterdi sapaly ári nátıjeli iske asyrý úshin bıýdjetti josparlaýdy jetildirý kerek.
«Birinshiden, turaqty ekonomıkalyq ósýdi qamtamasyz etý úshin bıýdjetti josparlaý sapasyn jetildirý qajet. Bul másele bıýdjettiń shyǵys bóligine de, kiris bóligine de qatysty. Ekinshiden, bıýdjettiń kiristeri men shyǵystary arasyndaǵy teńgerimsizdik kúsheıýde. Byltyrǵy bıýdjetke salyqtar tolyq kólemde túspegeni belgili. Sonyń saldarynan Ulttyq qordan alynatyn transfertterdiń kólemi ósip otyr, úkimettik borysh ta ulǵaıdy. Úshinshiden, bıýdjettiń shyǵys bóligin baqylaýǵa qatysty problemalar áli tolyq sheshilgen joq. Ulttyq jobalardy iske asyrý barysynda sapasyz boljaý, merzimderdi uzartý jáne qarajatty tıimsiz paıdalaný faktileri anyqtaldy. Bul máselelerdi sheshý úshin bıyl jańa Bıýdjet kodeksi qabyldandy. Sondaı-aq kelesi aptada jańa Salyq kodeksin qaraımyz. Osy negizgi qujattar basqa mańyzdy zańdarmen qatar ulttyq ekonomıkanyń serpindi jáne turaqty damýyna yqpal etedi dep senemiz», – dedi Senat tóraǵasy.
Osyǵan deıin Parlamenttiń jańa Salyq kodeksin bekitkeni týraly jazdyq.