Parlament 5 mıllıonnan astam qazaqstandyqtardyń qalaýyna saı keletin sheshim qabyldady
Áýelide buqaralyq bastama bolyp, sońy «konstıtýtsııalyq bastamaǵa» ulasqan jyl basyndaǵy saıası úderistiń qalaı bastalǵanynan kózi ashyq oqyrman habardar. Sonda da Parlamenttiń búgin qabyldaǵan sheshimine deıingi «referendým máselesiniń» qalaı órbigenine toqtalyp ótsek. 2010 jyldyń 23 jeltoqsanynda Óskemen qalasyndaǵy bastamashyl toptyń quryltaı jıylysy ótip, ondaǵy jıyn zańdy dep tabylǵan soń Ortalyq saılaý komıssııasyna resmı tirkelgen bastamashy top qol jınaýǵa kirisken bolatyn. Ekiarada bir top Parlament depýtattary Konstıtýtsııaǵa ózgerister engizý arqyly referendým ótkizý jóninde usynys jasap, qos palatanyń talqysynan keıin ondaı Úndeý Memleket basshysyna joldanyp edi. Ol ózgeriste QR Tuńǵysh Prezıdenti - Elbasy N. Nazarbaevtyń Prezıdenttik ókilettigin respýblıkalyq referendýmda uzartý múmkindigi qarastyrylǵan-dy. Bul sheshimdi Parlament depýtattary táýelsiz respýblıkanyń irgetasyn qalaýshy jáne egemen Qazaqstandy qalyptastyrýshy Memleket basshysynyń eline sińirgen orasan zor eńbegin eskere otyryp qabyldaǵan bolatyn. 6 qańtarda Prezıdent Konstıtýtsııaǵa engizilgen ózgeristerdi referendýmǵa shyǵarý týraly Parlamenttiń usynysyn qabyldamaý týraly Jarlyqqa qol qoıdy. «Sol kúni meniń qabyldaýymda Senat pen Májilistiń bir top depýtattary boldy. Olar osy máseleni Konstıtýtsııanyń 91-babynyń 1-tarmaǵyna sáıkes qaraý úshin Parlamenttiń birlesken otyrysyn shaqyrý týraly usynys jasady. Sonymen qatar Elbasynyń ókilettigin uzartý jónnidegi bastamashy top referendým ıdeıasyna qoldaý kórsetken 5 mılıonnan astam qazaqstandyqtardyń atynan Parlamenttiń birlesken otyrysynda Elbasynyń ókilettigin respýblıkalyq referendýmda uzartý múmkindigin qarastyratyn Konstıtýtsııaǵa ózgeris engizilýin surap, Parlamentke Úndeý joldady»,- dedi Parlament palatalarynyń búgingi birlesken otyrysynyń ashylýynda Májilis tóraǵasy Oral Muhamedjanov.
ıAǵnı, jurtshylyqtyń erik-jigerin eskere kele, Parlament buǵan deıingi ózi atqarǵan is-qımyldarynyń zańdy jalǵasyn júzege asyrý úshin Ata zańda belgilengen múmkindikterdi tolyq paıdalanýdy kózdedi. Atap aıtqanda, Konstıtýtsııanyń 91-babanyń 1-tarmaǵyna sáıkes, eger Prezıdent Konstıtýtsııaǵa engizilgen ózgeristerdi respýblıkalyq referendýmǵa shyǵarý týraly Parlamenttiń usynysyn qabyldamaı tastasa, onda Parlament palatalarynyń árqaısysynyń keminde 5-ten 4-iniń kópshilik daýsymen Parlament Konstıtýtsııaǵa ózgerister engizý týraly zań qabyldaýǵa quqyly. Al Konstıtýtsııanyń 62-babynyń 6-tarmaǵyna sáıkes QR Konstıtýtsııasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý máselesi boıynsha Parlamenttiń birlesken otyrysynda keminde eki oqylymda ótkizilýi tıis bolatyn.
«Memlekettigimizdi qurýshy ári egemen Qazaqstannyń demokratııalyq, zaıyrly, quqyqtyq damýyna ólsheýsiz úles qosqan QR Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy N. Nazarbaevtyń róli erekshe. Qazaqstan halqynyń ǵana emes, álemdik qaýymdastyqtyń aldynda Elbasynyń bedeli bıik ári baıandy. Prezıdent N. Nazarbaevtyń dana saıasatynyń arqasynda elimizde ultaralyq kelisim men halyqtar dostyǵy myzǵymas kúıde tur, ekonomıkalyq ósim de qamtamasyz etilýde. Jalpy qazaqstandyqtar óz Kóshbasshysyna tolyq senimmen qaraıdy. Óıtkeni, Ol - uzaqmerzimdi josparlardyń túbegeıli atqarylýynyń, memlekettik progresstiń turaqtylyǵynyń, tereń saıası ám ekonomıkalyq reformalardyń kepili. Osyǵan baılanysty, Parlamenttiń bir top depýtattary táýelsiz memleketti qalyptastyrýshy ári qurýshy retinde N. Nazarbaevtyń tarıhı róli men mıssııasyn sezine otyryp, respýblıkalyq referendýmda QR Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasynyń prezıdenttik ókilettigin uzartýdy qarastyratyn QR Konstıtýtsııasynyń 5-baby 42- tarmaǵyna ózgerister engizýdi qabyldaýdy usynady», - deıdi zań jobasy boıynsha baıandaǵan Májilistiń Zańnama jáne sot-quqyqtyq reforma komıtetiniń tóraǵasy Rahmet Muqashev.
Sondaı-aq talqylaý barysynda Konstıtýtsııa ózgeristerine toqtalǵan Senat Tóraǵasynyń orynbasary Muhambet Kópeev, dál búgingi kúni Ata zań múmkindigin paıdalanatyn sát kelgenin aldyǵa tartady. «5 mıllıonnan asa qazaqstandyq qoldaǵan Nursultan Ábishuly Nazarbaevtiń prezıdenttik ókilettigin 2020 jyldyń 6 jeltoqsanyna deıin uzartý jóninde respýblıkalyq referendým ótkizý týraly shyǵysqazaqstandyqtar usynysynyń konstıtýtsııalyq negizin qalyptastyrý búgingi kúnniń talabyna tolyqtaı jaýap beredi. Bul el tarıhyndaǵy erekshe mańyzy zor másele. «Halyq aıtsa, qalt aıtpaıdy» demekshi, «Tuńǵysh Prezıdent», «Elbasy» degen sózder búginde birtutas uǵymǵa aınalyp otyr»,-deıdi Senat Tóraǵasynyń orynbasary.
Al Májilistiń Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy Ámzebek Jolshybekov bastamanyń kópten beri halyq kókeıinde júrgenin aldyǵa tartady. «Ekonomıkamyz jańǵyryp, ártúrli bılik tarmaqtary arasyndaǵy jaýapkershilik saralandy. Qazirgi zamanǵy normatıvti-quqyqtyq bazanyń negizi qalandy. Qarjy, bank júıesinde reformalar júrgizildi. Zeınetaqy reformasy jáne basqa da kóptegen keleli ister júzege asyryldy. Іrgeles memleketterdiń barlyǵymen shekara máselesi túbegeıli sheshildi. Іshki jalpy ónimniń ósý qarqyny barynsha artyp otyr. Osynyń barlyǵy da memleketti tıimdi basqarýdyń nátıjesinde qol jetkizgen jetistikter», - degen depýtat bundaı óreli bıikterdi baǵyndyrýda Elbasynyń eren eńbegi erekshe bolǵandyǵyn aıtady.
Budan bólek, sóz sóıleýshi depýtattar Memleket basshysynyń táýelsizdikten bergi el damýyna qosqan úlesi, óńirlik problemalardy sheshýdegi eren eńbegi men álemdik qaýymdastyq aldyndaǵy bıik bedeli jaıynda da sóz qozǵady. Saılaý quqyna ıe azamattardyń jartysynan astamy qazirdiń ózinde prezıdenttik ókilettilikti uzartýǵa qatysty referendým ótkizýge qoldaý bildirgenine toqtalyp, referendýmnyń zamanalyǵyn kóldeneń tarty. «Referendým halyqtyń oıynyń kórinisin sıpattaıtyn eń bıik ólshem. Ol ádettegi saılaýdan da bıik turatyn uǵym. Sondyqtan halyq muny ózi sheshýi qajet. Al Prezıdent referendým ótkizýdi osy joly quptaıdy degen oıdamyn. Óıtkeni buǵan qatysty máseleniń barlyǵy tolyq sheshimin tapty»,-deıdi senator Ó.Baıgeldı.
Senator Qýanysh Aıtahanov ta jurtshylyq arasynan shyqqan halyqtyń qalaýyna zańdyq negizde jol ashylǵanyn atap ótedi. «Buryn biz «kim edik?» degen másele tóńireginde oılanatyn bolsaq, biz búgingi jetistigimizge sóz joq qýana qaraımyz. Bul Memleket basshysynyń sarabdal saıasatynyń arqasy. Prezıdent qysqa ǵana merzim ishinde eldi aýqatty jaǵdaıǵa jetkizdi. Qazaqta «elý jylda el jańa» degen sóz bar. Al Qazaqstan 20 jyldyń ishinde jańardy. Sondyqtan da Prezıdenttiń ókilettigin referendým arqyly 2020 jylǵa deıin uzartý máselesi zańdy. Buny halyqtyń ózi qalap otyr. Prezıdenttiń ókilettigin uzartýǵa qatysty referendým ótkizý úshin 5 mıllıonnan astam adam daýys berdi. Eger daýys berý jalǵasa beretin bolsa, men daýys berýshiler sanynyń 90 paıyzǵa jetetindigine senimdimin»,-deıdi depýtat.
Onyń pikirinshe, prezıdenttiń ókilettigin uzartýǵa múmkindikti qarastyratyn referendým halyq úshin, eldiń ári qaraı damýy úshin asa qajet. Elimizde aldaǵy onjyldyqtarda atqarylýy tıis úlken serpindi baǵdarlamalar bar. Ony Elbasy ózi bastady, endi ózi aıaqtaǵany durys. «Bul bizdiń táýelsizdigimizdiń baıandy bolýynyń, elimizdegi saıası turaqtylyqtyń nyǵaıa túsýiniń, ekonomıkamyzdyń ári qaraı serpindi damýynyń, halqymyzdyń ál-aýqatynyń arta túsýiniń kepili»,-deıdi Q.Aıtahanov.
Jaryssózden soń, Konstıtýtsııaǵa ózgerister men tolyqtyrý engizýge baǵyttalǵan zań jobasyn jıynǵa qatysyp otyrǵan Senattyń 44 depýtaty men Májilistiń 106 depýtaty biraýyzdan qoldady. «Biz shyn máninde tarıhı zańdy qabyldadyq. Bul búgingi Prezıdentimiz-Elbasy N. Nazarbaevtyń ókilettigin uzartý jónindegi respýblıkalyq referendým ótkizý úshin naqty Konstıtýtsııalyq negiz bolyp tabylmaq. Osylaısha, respýblıkalyq referendýmdy ótkizýdi qoldaǵan 5 mılıonnan astam qazaqstandyqtardyń erek-jigerin iske asyrý úshin barlyq múmkindikter qamtamasyz etiletin bolady»,- dedi birlesken otyrysty qorytyndylaǵan Májilis tóraǵasy O. Muhamedjanov.
Endi Parlament palatalarynyń birlesken otyrysynda qabyldanǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» QR Zańyna Memleket basshysy qol qoıady nemese Prezıdent onda qarastyrylǵan túzetýlerdi jalpyhalyqtyq referendýmǵa joldaıdy. Al referendým merzimin taǵaıyndaý máselesine zań júzinde shekteý qoıylmaǵan.
