«Para bergen de, alǵan da, deldal da sottalady» - BAQ-qa sholý
***
«Keshe Ekonomıkalyq qylmysqa jáne sybaılas jemqorlyqqa qarsy kúres agenttiginiń (qarjy polıtsııasynyń) resmı ókili Murat Jumanbaı habarlaǵandaı, Qarjy polıtsııasy paraqorlyqpen, onyń ishinde para berýmen kúresti kúsheıte túsken kórinedi. Endi paraqorlyq sybaılas jemqorlyqtyń eń qaýipti kórinisteriniń biri bolyp tabylady. Sondyqtan qatań qylmystyq jaýapkershilikke para alatyn sheneýniktermen qatar, para beretin tulǵalar da tartylady. Olar para bergeni úshin eń aýyr jaza retinde 15 jylǵa birden sottalady jáne sybaılastyqpen jınaǵan aram dúnıesi de túgi qalmaı tárkilenedi», - dep jazady «Egemen Qazaqstan» gazeti. Basylymnyń jazýynsha, adamdardyń basqa tulǵalardyń arandatýlaryna erip para berýge kelisken jaǵdaılary jıi kezdesýde. Para berýge aıdap salý faktileri boıynsha 2012 jyly 29 qylmys anyqtaldy, aǵymdaǵy jylǵy 8 aıda - 44. Azǵyrýshylar azamattardy para berýge kóndirý arqyly olardyń aqshalaı qarajatyn ıemdenýdi maqsat etedi. Almaty qalasy ákimdiginiń bólim bastyǵy 2,5 jylǵa sottaldy. Ol E. degen azamatty aldaý arqyly memlekettik turǵyn úı alyp beremin degen jeleýmen ony Almaty ákimshiliginiń laýazymdy tulǵalaryna 754 myń teńge kóleminde para berýge aıdap salǵan. Maqala «Para bergen de, alǵan da, deldal da sottalady» degen taqyryppen berilgen.
«Egemen Qazaqstan» gazetiniń búgingi sanynda Ardaq Bekenovanyń «Tasada turyp tas atqan» degen taqyryptaǵy maqalasynda qazirgi dinı faktorlardyń halyqaralyq qatynastarǵa yqpaly jaıynda sóz qozǵalady. Maqala avtorynyń atap ótýinshe, tarıhta musylman álemin qanǵa bóktirgen «krest joryǵynyń» túpki maqsaty baıý men shuraıly jerlerdi ıelený bolǵany kim-kimge de artyq túsindirýdi qajet etpeıdi. Dindi osylaısha tolyq uǵynbaý, ózge dindi túsinbeýshilik, syrtynan túrli daýryqpa sózderdi ilestire birjaqty ǵana pikir túıý halyqty qashanda qaqtyǵysqa aparyp soqtyratyn faktor bolyp tabylady. Túrli dinderdiń arasyna túsinistik kópiri nyq ornamaı, álemde eshqashan beıbit ómir saltanat qurmaıdy. Sondyqtan qaı dinniń de ýaǵyzy men ustanymy ádiletsizdik pen qaqtyǵysqa qarsy, túrli kelispeýshilikke toqtam salyp, esirtki, urpaq azǵyndyǵy, ekologııalyq apat syndy jahandyq máselelerdi jeńýge qyzmet etýi tıis. Kúni keshege deıin dinı faktorlar bizge halyqaralyq qatynastardy iritýshi emes, retteýshi kúsh bolyp sanalyp keldi. Alaıda, soǵan qaramastan, qoǵamdaǵy túrli ózgerister men saıası-áleýmettik jaǵdaılarǵa baılanysty basqa da túrli qıyndyqtarǵa tap bolýymyz múmkin. «Sonyń bir mysaly retinde aıta ketý kerek, bir kezderi Qazaqstanda túrli mıssıonerler qaptap ketti. Toqsanynshy jyldarǵy tapshylyqtyń saldarynan shetelden engen sondaı mıssıonerlik toptardyń qurbanyna aınalǵan azamattar az emes. Olardyń kóbi ózimizdiń qandastarymyz bolǵany jandy aıazdaı qaryp ótti. Bular baspanasyz, turmysy tómen, áli ońy men solyn ajyrata almaǵan qazaqtyń keıbir ýyzdaı jastaryn joldan taıdyryp, ózderiniń jymysqy áreketterin júzege asyrýǵa tyrysyp baqty. Túrli dinı aǵymdar paıda boldy. Bir shańyraqtyń astynda ómir súrip jatqan otbasynyń tynyshtyǵy buzylyp, áp-sátte oıran-topany shyǵýy úırenshikti oqıǵa sanala bastady. Jergilikti ult ókilderi buryn-sońdy bastan keshpegen sumdyq oqıǵalarǵa kýá boldy. Dindi bólshektep, iritki salýdy maqsat tutqan pıǵyly jat qaskóılerdiń keı rette aramza oılary shynymen júzege asyp ketip jatqandaı da boldy. Ata-baba saltynan aıdyń-kúnniń amanynda bas tartqan qarakózderimizdi qaıta oraltý óte qıyn soǵyp tur»,- dep jazady avtor.
***
Ulttyq banktiń jańa basshylyǵy teńgeniń qazirgi kúıin «turaqty» sanaıdy. Búginde ulttyq valıýtanyń baǵamy 1 dollar úshin 155 teńgege baryp qalǵany belgili. Muny kórip, ekspertter «devalvatsııa endigi boldy» dep dabyl qaǵýda. Áıtkenmen, «Aıqyn» gazetiniń jazýynsha, Ulttyq banktiń jańa tóraǵasy keshe alańdaýǵa negiz joqtyǵyn eki qaıtara aıtty. Bul kúni Qaırat Mámıdiń tóraǵalyǵymen ótken jalpy otyrysta senatorlar Memleket basshysynyń Ulttyq banktiń tóraǵasyn taǵaıyndaýyna kelisim berdi. Sonymen qatar basylymnyń jazýyna qaraǵanda, osy jalpy otyrysta Balqash JES-ine qatysty joba qyzý pikirtalas týǵyzdy. Bul stansa qaldyǵy kóp Ekibastuz kómirimen jumys isteıdi dep josparlanýda, sol sebepti depýtattardy onyń tabıǵatqa yqpaly tolǵandyrady. Senat depýtaty S.Jalmaǵambetova kúl kóp bolatyndyǵyn, jylyna 2 mıllıon kúldi shlak shyǵarylýy múmkindigin aıta kele, «Ekibastuz kómirin» baıytý týraly usynys engizdi. Mysalǵa, Qaraǵandy kómiri kokstalady, sondyqtan onyń sapasy óte joǵary kórinedi. «Qytaıda osy ádis qoldanylady. Al Qytaı - aqshany sanaı alatyn el. Endeshe, nege biz alǵash ret baıytý tehnologııasyn qoldanbaımyz? Sonda kúl az bolar edi», - dedi ol. Tolyǵyraq «Devalvatsııa bolmaıdy» degen taqyryptan bile alasyzdar.
Qazaqstanda fızıologııa men bıofızıkanyń, bıomedıtsınanyń irgetasy qashan qalandy? Otandyq ǵylymdar tarapynan bul oraıda qandaı jumystar istelinip jatyr, al atalǵan ǵylymnyń keleshegi qalaı bolmaq? Bul salanyń basynda kimder tur, osy ýaqytqa deıin qandaı jetistikter men qıynshylyqtar boldy? Otandyq oqý, bilimniń qara shańyraǵy sanalatyn QazUÝ-degi bıofızıka jáne bıomedıtsına kafedrasyna 75 jyl tolyp otyrǵan shaqta aýyz toltyryp aıtar jetistikter bar ma? Bul jóninde bıologııa ǵylymdarynyń doktory, professor, Qazaqstan Ulttyq ǵylym akademııasynyń akademıgi Qabdyrahman Dúısembın «Aıqyn» gazetiniń tilshisimen oı bólisken. Suhbat «Ǵalymdar ǵylymnyń damýyna úlken úles qosyp jatyr» degen taqyryppen berilgen.
***
Qazaqstannyń qarýly kúshteri qatardaǵy jaýyngerlerdi, serjanttar men ofıtserlik quramdy jıyntyqtaýdaǵy óz saıasatyn túbegeıli ózgertýde. Bul jaıynda «Ekspress K» gazetindegi «Est takaıa professııa - Rodıný zaşışat» degen maqalada baıandalǵan. Basylymnyń jazýyna qaraǵanda, endi 2 jyldan keıin kez kelgen sátte óz otanyn qorǵaýǵa daıyn turatyn kelisimshart qyzmetkerlerinen kásibı armııa tolyǵymen jasaqtalatyn bolady. Degenmen áskerı sarapshylardyń atap ótýinshe, armııanyń bir rejimnen kelesisine kóshýi saıası, áleýmettik-ekonomıkalyq ári qarjylyq salalardy qamtıtyn barynsha kúrdeli úderis. Degenmen bul oryndalatyn da jaıt.
***
«Kazahstanskaıa pravda» gazetiniń jazýynsha, keshe Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Almaty qalasynyń ákimi Ahmetjan Esimovti qabyldady. A.Esimov Almatynyń toǵyz aıdaǵy áleýmettik-ekonomıkalyq damýy týraly baıandady. Kezdesý barysynda Qazaqstan Prezıdenti qala ınfraqurylymyn jetildirý jónindegi qyzmetti jalǵastyrý qajettigin atap ótti. «Qala ekologııalyq ahýaldy jaqsartý, qoǵamdyq kólikti gazǵa kóshirý, joldardy jóndeý, kólik jolaıryqtary qurylysy jumystaryn júrgizýde. Sondaı-aq, men Almaty tóńireginde aınalma joldar salýdy tapsyrdym. Munyń bári halyqtyń turmysy men qala ekonomıkasyn jaqsartýǵa septigin tıgizedi. Almaty elimizdiń óńirleri arasynda alda keledi», - dedi Nursultan Nazarbaev.
