Ózin-ózi aqtaǵan «Jol kartasy» keler jyly da jalǵasady
Dүnıege dүrbeleң salғan қazirgideı қarjylyқ қıynshylyқ jaғdaıynda әleýmettiң әl-aýқatyn әlsiretpegen bұl berekeli joba keler jyly da jalғasady.
Bүgin Үkimettiң selektorlyқ keңesinde Premer-Mınıstr Kәrim Mәsimov Elbasy tapsyrmasyna sәıkes, Ekonomıka jәne bıýdjettik josparlaý mınıstrligine 2010 jylғa arnalғan bıýdjette bұl baғdarlamany jүzege asyrýғa қajetti қarjy қarastyrylýy tıistigin tapsyrdy.
«Өtken aptada biz ekonomıkalyқ blokpen Memleket basshysyna үsh jylғa arnalғan aldaғy bıýdjettiң negizgi parametrlerin baıandadyқ. Memleket basshysy aғymdaғy kezeңniң ekonomıkalyқ қıyndyқtaryna қaramastan, bıýdjet sheңberinde tıisti қarjyny қarastyryp, «Jol kartasyn» 2010 jyly da jүzege asyrýdy odan әri jalғastyrý jөninde Үkimetke aıқyn tapsyrma berdi. Biz bұl tapsyrmany oryndap, «Jol kartasy» baғdarlamasyn 2010 jyly da jalғastyramyz jәne 2009 jylғy oң jәne teris aғymdardy eskeretin bolamyz», - dedi Premer-Mınıstr. Demek, halyқty jұmyspen қamtyp, respýblıkamyzdaғy jұmyssyzdar sanynyң kүrt kөbeıýine tosқaýyl қoıa alғan atalmysh joba daғdarystyң dүbiri basylmaıynsha maңyzyn esh joımaıdy degen sөz.
Jalpy қazaқstandyқtardyң eңbekpen қamtylý strategııasyn iske asyrýdy Үkimetke bıylғy Joldaýynda Prezıdent tapsyrғany belgili. Sol tapsyrma aıasynda Ekonomıka jәne bıýdjettik josparlaý mınıstrligi jergilikti atқarýshy organdarmen birlesip jergilikti bıýdjetterdi eki baғyt boıynsha oңtaılandyrdy. Birinshi baғytқa sәıkes, damý bıýdjetteri 50 paıyzғa қysқartyldy. Bұғan jaңa nysandardyң құrylysyn salýғa jәne jaңalaýғa, basymdy emes nysandardyң құrylysyna, jobalyқ-smetalyқ құjattardy әzirleýge, aқparattyқ jүıelerdi құrýғa, jarғylyқ kapıtaldy toltyrýғa қajetti shyғyndar engizildi. Al ekinshi baғyt boıynsha, basymdy emes shyғyndar қysқartyldy. Bұlarғa issapar shyғyndary, memlekettik қyzmetshilerdiң biliktiligin arttyrýғa, memlekettik organdardyң ғımarattary men үı-jaıyn kүrdeli jөndeýge, memlekettik organdardy materıaldyқ-tehnıkalyқ jabdyқtaýғa arnalғan jәne basқa da maқsattaғy shyғyndar kirgizildi. Nәtıjesinde jergilikti bıýdjetterden 53 mlrd. teңge basymdy emes shyғyndar қysқartyldy. Respýblıkalyқ bıýdjetten 140 mlrd. teңge қarastyryldy. Osylaısha Өңirlik jұmyspen қamtý strategııasyn jүzege asyrýғa teң қarjylandyrý қaғıdaty negizinde jalpy somasy - 193 mlrd. teңge baғyttaldy. Sonymen birge, Үkimettiң «Jol kartasynda» joғarydaғy aıtylғandardan basқa, taғy eki baғyt қarastyryldy. Onyң biri - әleýmettik jұmys oryndaryn құrý, ekinshisi - jastar praktıkasyn ұıymdastyrý.
Der kezinde қolғa alynyp, jүzege asyrylғan bұl strategııa bүginde el ekonomıkasynyң batpaққa batpaı, kerisinshe eңsesin tiktep, erteңgi kүnge senimmen қaraýyna yқpal etip otyr. Bұl sөzimizge myna aıtylatyndar dәlel bola alady. Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý mınıstri Gүlshara Әbdihalyқovanyң sөzine қaraғanda, «Jol kartasy» aıasynda 256 myң jұmys ornyn құrý josparlansa, қazirdiң өzinde is jүzinde 254 myң jұmys orny ashylғan. Bұl jospardyң 99 paıyzy. Құrylғan jұmys oryndaryna 224 myң adam ornalastyrylғan. Bұl rette strategııa sheңberinde daғdarysқa қarsy baғyttyң saқtalғanyn kөremiz, ıaғnı jұmyspen қamtylғandardyң 73 paıyzdan astamy eңbekpen қamtý organdary arқyly kelgen.
Өz kezeginde osyndaı jүıeli jұmys pen қajyrly eңbek elimizdegi jұmyssyzdyқ deңgeıiniң kүrt ұlғaımaýyna yқpal etip otyrғanyn aıta ketken jөn. Mәselen, Statıstıka agenttiginiң derekterine sүıensek, Қazaқstandaғy jұmyssyzdyқ deңgeıi 2009 jyldyң shilde aıynda maýsymmen salystyrғanda 6,6 paıyzdan 6,5 paıyzғa deıin tөmendegen. Aldyn-ala baғalaý boıynsha, aғymdaғy jyldyң shilde aıynda respýblıkamyzdaғy jұmyssyzdar sany - 565,4 myң adamdy құrap otyr. Bұl rette shilde aıynyң soңynda Eңbek jәne halyқty әleýmettik қorғaý mınıstrliginiң jұmyspen қamtý organdarynda 98,9 myң adam resmı tүrde jұmyssyzdar retinde tirkelgen. Osylaısha tirkelgen jұmyssyzdardyң үlesi ekonomıkalyқ belsendi halyқtyң 1,2 paıyzyn құrap otyr. Bұl өtken jyldyң balama kөrsetkishimen salystyrғanda bar-joғy 0,4 pýnktke ғana kөp. Al respýblıkamyzdyң ekonomıkasynda shildede aldyn-ala baғalaý boıynsha, 8,1 mln. adam jұmyspen қamtylғan. Sөıtip өtken jyldyң ұқsas kezeңine қaraғanda olardyң sany - 219,2 myң adamғa nemese 2,8 paıyzғa ұlғaıғan. Қazirgi taңda әlemniң kөptegen memleketterinde, әsirese Eýropa elderinde қabyldanyp jatқan sharalarғa қaramastan, jұmyssyzdyқ әli de bolsa өtkir problema kүıinde қalyp otyrғanyn eskersek, joғarydaғy keltirilgender әrıne kөңil kөnshiterlik tsıfrlar ekeni daýsyz.
Osy arada taғy bir atap өtetin dүnıe, «Jol kartasy» baғdarlamasy boıynsha ortasha jalaқy - 27,9 myң teңgeni құrap otyrғany. G. Әbdihalyқovanyң aıtýynsha, tұrғyn үı kommýnaldyқ sharýashylyғynda jұmys isteıtinder - 28 myң teңge, jol jөndeıtinder - 31 myң teңge, mektepter men aýrýhanalardy jylytatyndar - 29,7 myң teңge, selolar men aýyldardaғy әleýmettik-mәdenı nysandardy jөndeıtinder - 19,7 myң teңge jalaқy alýda. «Jol kartasy» boıynsha өңirler bөlinisinde eң joғary jalaқy Almaty қalasynda - 45 myң teңge, Astana қalasynda -38,4 myң teңge. Tabysty joғaltý tәýekelin tөmendetý mindeti maңyzdy bolyp tabylatyn қazirgi jaғdaıda bұny da jaқsy kөrsetkish dep baғalaýғa bolatyndaı. Al jalpy «Jol kartasy» baғdarlamasy aıasynda respýblıkamyzda 5080 joba қarastyrylypty. Қamtylғan jobalardyң ishinde bүginde 940-y aıaқtalғan. Tamyzdyң 14-indegi jaғdaı boıynsha, jergilikti atқarýshy organdar jөndeý jұmystaryna қarastyrylғan 168,5 mlrd. teңgeniң 94,3 mlrd. teңgesin ıgergen. Bұl jalpy somanyң shamamen 60 paıyzyn құraıdy.
«Jol kartasyna» қatysty mәseleni tүıindegen Үkimet basshysy jalpy alғanda jobanyң betalysy jaman emes, aıқyn tabystar baryn atap өtti. Deı tұrғanmen, Premer-mınıstr құzyrly organdardyң basshylarynyң nazaryn eki mәselege aýdardy.
Үkimet basshysynyң aıtýynsha, birinshiden - baғdarlama aıasynda jүzege asyrylyp jatқan nysandar boıynsha mұқııat monıtorıng jүrgizilýi tıis. Osy mәsele boıynsha kelesi selektorlyқ keңeske deıin қandaı nysandardyң құrylysy bastaldy, қandaıy aıaқtaldy, nәtıje қandaı, қandaı mәselede tejelý bar degen syndy mәselelerdi naқty bilý қajet. Sodan keıin onyң sebepteri anyқtalatyn bolady. Bұl mәsele boıynsha kelesi jıyn қyrkүıek aıynda өtedi. Osy arada selektorlyқ keңeste G. Әbdihalyқova Aқtaýda, Atyraýda jәne Almatyda sheteldik jұmys kүshterin almastyrý үshin қymbat mamandyқtar boıynsha oқytý ortalyқtaryn құrý jөnindegi ұsynys jasaғanyn atap aıtқymyz keledi. Premer-Mınıstr bұl bastamaғa қoldaý bildirdi jәne mұny Eңbek jәne halyқty әleýmettik mınıstrligi Bilim jәne ғylym mınıstrligimen jәne jergilikti әkimdermen birlese baқylaýғa alýy қajettigin, jұmys kүshin daıyndaý men қaıta daıyndaýғa nazar shoғyrlandyrý kerektigin atap өtti. Sonymen қatar, ol Indýstrııa jәne saýda mınıstri Әset Isekeshevke sheteldik jұmys kүshin almastyrýdy sheteldik ınvestorlarmen birlese dәıekteýge tapsyrma berdi. «Bұl asa maңyzdy mәsele, biz oғan әzirge jetkilikti nazar aýdara alғamyz joқ», - dedi K. Mәsimov.
