«Ózge ult ókilderiniń qazaq bolyp jazylýyn yntalandyrý kerek pe?» - baspasózge sholý
***
«Kúndizgi saǵat 8:38. «Rossııa 24» arnasy. Baıqońyrdan tikeleı reportaj. Júrgizýshi qanatyna «Glonass-M» ǵarysh apparaty baılanǵan «Proton-M» zymyran ushyrǵyshynyń aspanǵa kóteriletinin aıtyp jatyr. Sálden soń dúnıeni basyna kótergen ǵarysh kemesi kókti betke aldy. Bir kezde mas adam sekildi qısalańdaı bastady. Osy sátte júrgizýshi: «Áldene durys bolmaı jatyr... Mynaý qazir qulaıdy-aý... Zymyran jerge jaqyndap kele jatyr... Apat..!» dedi. Solaısha, shtattyq rejimde ǵaryshqa attanýǵa tıis zymyran jarylyp tyndy. Jerge qulap kele jatqanynda órtendi. Sonan soń burq etip qara tútin shyqty. Aspanda «geptılden» bult paıda boldy. Osy sátte jáne odan keıin jel soqpaı turǵan. Jáne ótkinshi jańbyr jaýǵan. Sonyń áserinen aılaqqa jaqyn ornalasqan aǵaıynnyń ýlaný jaǵdaıy asa zor emes, deıdi mamandar. Áıtpese, «geptıl» bulty aspanyn torlaǵan eldi mekenderdiń jaǵdaıy qandaı bolady? Belgisiz»,-dep jazady «Egemen Qazaqstan» basylymy búgingi sanyndaǵy «Jalǵa alǵan jerde jaryldy» - dep qarap otyra beremiz be?» atty maqalada.
Oqıǵa ornyna Prezıdenttiń Baıqońyrdaǵy arnaıy ókili, oblys ákiminiń orynbasary Rzaqul Nurtaev shuǵyl attanyp ketti. Sonymen qatar, oblystyq tótenshe jaǵdaılar jónindegi shtab músheleri de sonda. Aımaq basshysy Qyrymbek Kósherbaev arnaıy májilis ótkizip, tıisti tapsyrmalar berdi. Baıqońyr jurtshylyǵyna túsindirý jumystary júrgizildi. Biraq eshkim eshqaıda kóshirilgen joq. Tek ǵarysh aılaǵyndaǵy mamandardy ǵana oqıǵa ornynan alyp ketti. Búginde qulaǵan zymyrannan bólingen ýdyń mólsheri zerttelip jatyr.
Osy basylymnyń jazýynsha, keshe Premer-Mınıstr Serik Ahmetovtiń qatysýymen «Astana - Temirtaý» avtojoly jobasyn iske asyrý bastaldy. Bul maqsatty is Elbasynyń «Qazaqstan-2050» Strategııasy - qalyptasqan memlekettiń jańa saıası baǵyty» atty Qazaqstan halqyna Joldaýynda kórsetilgen bolatyn. Onda «Avtokólik ınfraqurylymyn damytýdyń aýqymdy jobasyna kirisý kerek. Astanamen iri ortalyqtar - Almaty, Aqtaý jáne Óskemenniń arasyn qosý úshin zamanaýı jol salý asa qajet», degen edi Memleket basshysy. Osyǵan oraı el úkimeti birneshe jobany júzege asyrýda. Atalmysh avtojol qurylysy da osy tapsyrmalardy oryndaýǵa baǵyttalǵan. Uzyndyǵy 178 shaqyrymdy quraıtyn «Astana - Temirtaý» jol ýchaskesiniń qurylysyn 2016 jyly aıaqtaý josparlanyp otyr. Bolashaqta atalǵan baǵyt boıynsha Qaraǵandydan Almatyǵa deıin jol salý kózdelgen. Bul jumys 2019 jyly aıaqtalmaq.
***
«Alash aınasy» gazetiniń «Oı-kókpar» aıdary «Ózge ult ókilderiniń qazaq bolyp jazylýyn yntalandyrý kerek pe?» degen másele talqysyna arnalady. «Araılap Táýelsizdiktiń tańy atqan soń qazaq eli damýdyń dańǵyl jolyna tústi. Rýhanııaty men áleýetin aıaqqa tik turǵyzyp, babalar arman etken qoı ústine boztorǵaı jumyrtqalaǵan zamanǵa nyq qadam basty. Osy bir senim az da bolsa elimizdegi ózge dıaspora ókilderiniń qazaq ultyna degen súıispenshiligin arttyrǵany sózsiz. Sol súıispenshilik bolashaǵyn qazaq elimen, qazaq ultymen ǵana baılanystyrǵysy keletin keıbir azamattardyń ultyn «qazaq» dep jazýǵa yntalandyryp otyr. Máselen, elimizdegi noǵaı, qaraqalpaq, tatar, uıǵyr, t.b sekildi dıaspora ókilderiniń keıbiri qazaq bolǵysy, qazaq bolyp jazylǵysy keledi. Osyndaı ıgi úrdis baıqala bastaǵandyqtan, qoǵamda «Ózge ult ókilderiniń qazaq bolyp jazylýyn yntalandyrý kerek pe?» degen saýal ara-gidik qoıylyp qalyp júr»,-dep jazady basylym.
Osy basylymnyń «Qoǵam» betindegi «Er muǵalimderge qashan qaryq bolamyz?» degen maqala bilim salasyndaǵy 50 de 50 paıyz boıynsha muǵalimder quramasyn qurý máselesin kóteredi. Bilim salasyna qatysty myna bir statıstıkaǵa úńileıik. Qazirgi tańda elimizdiń bilim berý mekemelerinde eńbek etetin qyzmetkerlerdiń, naqtyraq aıtsaq, ustazdardyń 80-85 paıyzy - áıelder. Orta eseppen alǵanda ár mektepte úsh-tórt er muǵalim ǵana jumys isteıdi deýge bolady. Sondaı-aq oqý-tárbıe mekemeleri men bilim berý basqarmalary basshylarynyń arasynda da er-azamattar sırek kezdesedi. «Ásirese, mektep dırektorlary men olardyń orynbasarlary qyzmetinde de áıel muǵalimderdiń qarasy qalyń. Tipti, deneshynyqtyrý, áskerı tárbıe pánderinen de qyz-kelinshekter sabaq beretinine etimiz úırenip qaldy. Názikjandy azamatshalar da sanaly tárbıe, sapaly bilim bere alatynyn joqqa shyǵarmaımyz. Alaıda balalar men jastar tárbıesi turǵysynan qarastyrsaq, munyń ózi aıtarlyqtaı olqylyq ekenin ańǵarýǵa bolady. Ásirese, balalar úshin áke qandaı qajet bolsa, er muǵalimderdiń de sondaı mańyzy bar»,-dep jazady maqala avtory.
***
«Aıqyn» gazetinde «Endi jastar jıyny memlekettik tilde ótkiziledi» degen maqala kópshilik nazaryna usynylyp otyr. Budan bylaı jastar kóp qatystyrylatyn iri is-sharalardyń, sán-saltanattardyń «memlekettik tilde ótkizilýine» memlekettiń ózi mán beretin bolady! Keshe Májiliste ótken «Biz óz Otanymyzdyń bolashaǵy úshin jaýaptymyz» atty dóńgelek ústelde Bilim jáne ǵylym mınıstrliginiń basshylyǵy osyndaı sheshim qabyldanǵandyǵyn málimdedi. Osy jıynda «Halyq qaharmany» Baqytjan Ertaev táýelsiz Qazaqstannyń áskerı mektepterinde áli kúnge sabaqtardyń orys tilinde ótkiziletindigin synǵa aldy. Al «aýǵandyq» jaýyngerler Qorǵanys mınıstrliginiń Bas shtabynda qarjygerler qaptap ketkendigin aıtyp, dabyl qaqty. «Halyq qaharmany», Májilis depýtaty Baqytjan Ertaev Bilim jáne ǵylym mınıstrligin áskerı bilim ordalaryndaǵy patrıottyq tárbıe jumystaryn betimen jibergendigi úshin synady. - Mınıstrlik shet qalyp qaldy, - dedi qalaýly, - tárbıe jumystaryna myqty mán berý kerek edi. Bizdiń áskerı joǵary oqý oryndarynda áli kúnge orys tilinde sabaq berilýde! Bul - bir. Ekinshiden, Almatydaǵy Baýyrjan Momyshuly atyndaǵy mektepti basqarǵan adam bizdiń Aýǵan soǵysynyń ardageri edi, sondyqtan biz qoldap júrdik. Biraq ol Reseıdiń generalynyń formasyn kıip alyp júrdi. Kimniń oǵan reseılik general ataǵyn bergenin men bilmeımin. Biraq ol jastarǵa qandaı tárbıe bermek? Bizdiń bolashaq urpaq qalaı qaraıdy? Baýyrjan babamyzdyń arýaǵy qoldaıtyn is pe bul? - dep qynjyldy B.Ertaev.
