Oıýmen oıyn órnektegen Úkijan apa
Qolónermen aınalysa bilý de bıik talǵampazdyq pen talantty talap etetin degdar óner ekendigin basa aıtqymyz keledi. Keste tigip, oıý oıyp, qazaqtyń qolónerin damytyp júrgen qoly epsekti sheber jannyń kesteli buıymdaryn kórgen biz osyndaı oıǵa qaldyq. Alaıda, qazaq halqy ejelden ár isine baıyppen, sabyrmen qarap, kez-kelgen sharýany aqylmen istegen. Tipti, ulttyq oıý-órnektiń astaryna úńilseńiz oımaqtaı oı jatatyny tarıhı shyndyq. Ańyz bolsa da oǵan myna mysal aıyn dálel.
Baıaǵyda bir boıjetken qyz elinen uzatylǵannan keıin, óz jurtyna keshirim retinde quspen jańa búrshik atyp kele jatqan gúl beınelengen kestelegen oramal berip jiberipti. Muny kórgen qyzdyń ata-anasy: «Shúkir táýba, qyzymyz áýedegi qustaı emin-erkin jaırańdap ómir súrip jatyr eken», - dep qýanady. Arada birer jyl ótken soń ata-anasy qyzdarynan taǵy bir bet oramal alady. Bul joly oramal aldyńǵydaı emes, sheti búrmelenip, ortasynda turǵan er adam men júresinen otyrǵan áıeldiń beınesi kestelenipti. Muny kórgen ata-anasy: «E-e qyzymyz burynǵy saýyq saırannan, bas bostandyǵynan aıyrylyp, torǵa túsken torǵaıdaı bolypty, beısharanyń kúıeýi qatal adam kórinedi. Ózinen tómen ustaıdy eken» dep joramaldaǵan eken.
Shynynda da, ár kesteniń ózinde alýan túrli maǵyna bar ekenin osydan-aq uǵynýǵa bolady. Bizdiń búgingi keıipkerimiz, salt-dástúrdi berik ustanǵan qolyp epsekti, jany izgilikke qumar Úkijan apany oıýmen oıyn jetkize biletin jandardyń biri deýge bolady. Týǵan jeriniń tylsym tabıǵatymen syrlasyp, saıyn dalanyń taý-tasyn, qyrat-dóńesin jatqa bilip ósken, sol beıneni shynaıy taza qalpynda júreginde saqtaı bilgen Soltústik Qazaqstan oblysy Aıyrtaý aýdanynyń týmasy Úkijan apanyń qaı týyndysyn alyp qarasaq ta, úlken fılosofııalyq mán jatyr. Máselen, «Shımaı» dep atalatyn oıý-órnegindegi qyzyl men kók túster, tynymsyz ýaqyt pen tolassyz tirshilikti beıneleıdi. Qazaq halqy ejelden dóńgelek tárizdi pishinge asa mán bergen. Máselen, kıiz úıi de, shańyraǵy da, dastarhany da sheńber tárizdes. ıAǵnı, bir-birimen ózara baılanysqan, úndesken, jalǵasa júretin ǵumyr ma dersiń.
«Anama hat», «Uzatylǵan qyz», «Altyn adam...» tárizdi qolóner týyndylarynyń ataýynda da biraz syr jatyr. Bir sózben aıtqanda, sheberdiń ár týyndysynda ózindik qoltańbasy bar. Taqyryp ózegi de ómirdiń naq ózi.
Alaıda, Úkijan apaı qolónershi bolýdy armandamapty. Jastaıynan qarandash pen qaǵazdy janyna serik etken. Tipti, jumysynan sharshap kelgeninde sýret salyp, boıyna kúsh qýaty alatynyn aıtady. «Bul ónerdiń kıesi» deıdi sheber. Zeınetke shyqqanynda uly ermek qylsyn dep maıly boıaý men kenep satyp áperipti. Bertin kele apa keste tige bastaıdy. Saýsaǵynan bal tamǵan sheberdiń qolynan shyǵatyn dúnıelerdi jasaıdy.
Úkijan ájeı ózi bul ónerdi anasynan daryǵanyn aıtady. «Qylyshynan qan tamǵan keńestik dáýirde ulttyq ónerge óris bolmady. Alaıda, anam qazaqtyń dástúrin berik ustanǵan adam edi. Ústine oıýly qamzolyn kıip, basyna aq sháıi oramalyn taǵyp júretin. Toqsanǵa kelgenshe qolynan ıne-jibi túspedi. Qyz bala mindetti túrde is tige bilýi kerek. Búginde zaman kún saıyn jańaryp alǵa ozýda. Ne ishemin, ne kıemin deıtin zaman emes. Desek te, balańa qolǵap toqyp berseń, ıá bolmasa, qyzyńa arnap kóılek piship bergen qandaı ǵanıbet! Aqshany ysyrap ete bermeı, kilemshe toqyp, qalǵan qıqym matadan quraq kórpe tigip ala alsań qandaı jaqsy», - deıdi sheber.
Rasynda da, qazirgi tańda qazaqtyń qolóneri úlken suranysqa ıe kásipterdiń biri. Qoshqar, syńar múıiz, qaztaban, qus qanaty taǵy basqa oıý órnek túrleri aıshyqtalǵan ádemi kórpeshelerge halyqtyń suranysy jyl ótken saıyn artyp keledi. Naýryz meıramy sııaqty ulttyq merekeler men túrli kórmelerdi Úkijan apanyń qolynan shyqqan buıymdarsyz elestetý múmikin emes. Osy kúni tórt bala, segiz nemere tárbıelep otyrǵan Úkijan apa qolónerdi tabystyń kózi emes, atadan qalǵan mura dep sanaıdy. Keleshekte nemereleriniń biri ájesiniń súıikti isin jalǵastyratyn bolsa tań qalmaımyz.
