Otaý tigý alǵash bas quraǵan eki jasty derbes kún kórýge baýlıdy
ASTANA. KAZINFORM – Mádenıet jáne ulttyq salt-dástúr kúnine oraıkazinform agenittigi nazarlaryńyzǵa ultymyzdyń tal besikten jer besikke deıingi ǵumyryndaǵy mańyzdy salt-dástúrlerin usynady.
Otaý tigý
Qazaq saltynda quda-qudaǵılar jyrtysyn əkelip salǵan soń, aýqatty adam bolsa, qyz əkesiniń úıiniń artyna qalyńdyq pen kúıeý jigitke arnap otaý tigedi. Əri «qudaı joly» dep bir mal atap soıady. Otaý tigýge ınabatty, bedeldi, balaly-shaǵaly analar qatynasyp, «kerege kerer» degen kəde alady. Otaýǵa ýyq shanshylarda shańyraqty jasy jer ortadan asqan, balaly-shaǵaly kúıeýdiń birine yrymdap kótertedi de, oǵan bardam adamdar «shańyraq kótererge» dep bir at mingizedi. Ədettegi adamdar shama-sharyqtarynsha kıit, jol beredi. Al, otaý tikken kezde kúıeý jigit otaýyn tigýshilerge «ýyq shanshar», «týyrlyq jabar», «túndik jabar», «úzik ustar», «baý-shý baılar» degen sııaqty kədeler beredi.
Otaý tigý alǵash bas quraǵan eki jasty derbes kún kórýge baýlıdy. Otaýdy jaqsy ustap, el-jurtqa úlgi-ónege bolýdaı jaýapkershilik sezimin oıatady. Derbes oı júgirtip, erinbeı eńbektenip baı-baqytty otbasy qurýǵa yntalandyrady. Ózgelerge ıek súıeý, boı kúıezdik, jalqaýlyq ədetterinen erterek aıyǵýǵa negizdeıdi. Eńbekshildikke, iskerlikke baýlıdy.
Otaýǵa kirgizý
Salt boıynsha qalyńdyq pen kúıeý jigitke arnap tikken otaý-ǵa, eń aldymen, qalyńdyqty kirgizedi. Qalyńdyq otaýǵa kirgen boıda as-taǵam turatyn sol jaq bosaǵaǵa baryp, oń aıaǵymen jerdi bir teýip, dalaǵa qaıta shyǵady. Odan soń, kúıeý jigit kirip, sol jaq bo saǵaǵa baryp, ol da jerdi bir teýip dalaǵa shyǵady. Bul olardyń: «osy otaýdyń ómirlik ıesi biz bolamyz, bosaǵamyz berik, tórt túligimiz saı bolsyn» degeni. Odan soń, otaý tikken qaýym otaýǵa kirip, «qudaı jolyna» arnap soıylǵan maldyń etin jep, tis tıgizbeı mujyǵan moıyndy kúıeý jigitke qyz jeńgeleriniń bireýi əkelip beredi. Kúıeý jigit ony qolyna alyp jibek oramalmen orap, otyrǵan jerinde qozǵal maı turyp shańyraqtan dalaǵa laqtyryp jiberedi. Bul – kúıeý jigittiń: «tú tinimiz túzý shyqsyn, el aldynda bet-bedelimiz joǵary bolsyn, bolashaqta úlgi-ónegeli, qadir-qasıetti otbasy bolyp, osy shańyraqtaı adamgershiligimiz asqaq bolsyn» degeni.
Kúıeý jigit moıyn orap shańyraqtan laqtyryp shyǵarǵan jibek oramaldy «moıyn usynarym» dep kúıeý jigitke moıyn usynǵan əıel alady. Al, kúıeý jigit usynǵan moıyndy shańyraqtan laqtyryp shyǵara almasa, onda úlken aıyp tóleıdi. Otaýǵa kirgizý qyz ben kúıeý jigitti bolashaq otaýdy el-jurt aldynda jaqsy basqaryp, ata-analary men kóptiń úmitin aqtaýǵa qulshyndyrady. Otbasyna jəne erli-zaıyptylyq qatynasqa jaýapkerlik sezimin oıatyp, alǵashqy adymda ózderin úı ıesi, qojaıyn reti-de sezinip, otbasyna degen súıispenshilikterin arttyrady. Bolashaq otaýdyń sharýashylyǵyn qalaı shalqytý jóninde alǵashqy oı-qııalǵa jeteleıdi.
Materıal Aıyp Núsipoqasulynyń «Tal besikten jer besikke deıin» atty kinabyna negizdelip daıyndaldy.
