Otan qorǵaý uǵymy elimizdiń árbir azamatynyń sanasynda bolýy tıis-Qýanysh Sultanov
Jalpy Otanyn qorǵaý bul - azamattyń bir basyndaǵy kóp boryshynyń ishindegi asa qasıettisi ári kıelisi. Óıtkeni, atadan ul bolyp týǵan azamat úshin eń qymbat sezim - Otanyn qorǵaý sezimi bolatyny anyq. Sondyqtan da, keshegi Keńes dáýiriniń ıdeologııasy buny tereń dáripteı bildi, tepse temir úzetin kez kelgen jigit áskerı boryshyn óteýge asyq boldy. Al búgingi ahýal qandaı?! Dál osy máselege baılanysty QR Parlament Senaty Halyqaralyq qatynastar, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy Qýanysh Sultanovty az-kem áńgimege tartqan edik.
- Qýanysh Sultanuly! Keńes odaǵy tusynda áskerde bolǵan shyǵarsyz. Boryshyńyzdy qalaı atqardyńyz, qandaı shende, ne qyzmette boldyńyz, tarqatyp aıtyp berseńiz?
- Men Keńes odaǵy tusynda áskerı boryshymdy Sibirdiń Krasnoıarsk ólkesinen bastadym. Aldymen sol óńirde bir jylǵa jýyq kýrsant bolyp, áskerı oqý oqydym. Aerodromdardy qamtamsyz etetin operator qyzmeti boıynsha kishi avıatsııa mamandarynyń mektebinen óttim. Bir jyl kýrsant bolyp, odan keıingi jyly Astrahan oblysyna jiberildim. Sonda áskerı qyzmetti atqardym. Keńes odaǵynyń sol kezdegi birinshi nómirli synaq alańy Astrahan oblysynda ornalasqan edi. Alańda kúndiz-túni ushýlardy basqaratyn generel áıtpese polkovnık shenindegi basshylar bolatyn. Solardyń janynda ushýǵa qajetti bútkil tehnıkany qamtamasyz etetin, qajetti aqparatty alatyn, beretin, qonýlardy basqarýdy uıymdastyratyn operator boldym. Rasyn aıtý kerek, sol kezde biz Odaqtyń, memleketimizdiń aldyndaǵy boryshymyzdy óteýge úlken patrıottyq sezimmen baratynbyz. Úsh jyl ásker qatarynda bolǵanda sondaı Otan aldyndaǵy úlken mindet birinshi kezekte sanada turatyn.
- Sol kezdegi, ıaǵnı Keńes odaǵynyń tusyndaǵy ásker qataryna barýshylar 23 aqpandy merekeleýdi ádetke aınaldyryp alǵany belgili. Tipti Táýelsiz Qazaqstannyń tól merekesi 7 Mamyr - Otan qorǵaýshylar kúnin bázbireýler elemeı jatady. Sizdiń oıyńyzsha, bundaı ádetten aryltýdyń qajeti bar ma?
- Árıne, Qazaqstannyń resmı qabyldaǵan merekesi bar, 7 Mamyr - Otan qorǵaýshylar kúni. Bul derbes el retindegi memlekettigimizdi bildiretin aıbyndy armııamyzdyń ǵana emes, barsha otanshyldardyń merekesi. Degenmen, Keńes odaǵynyń tusynda ómir súrgen azamattardyń árqaısysyna, sondaı-aq elimizdegi kez-kelgen azamatqa «osyny toqtat», «buǵan qarama», «bylaı júr, alaı iste, bulaı isteme» dep eshkim buıryq bere almaıdy ǵoı, ondaıǵa haqysy da joq. «Eskini sanańnan múldem syzyp tasta» deý de aqylsyzdyqtyń belgisi. Onyń ústine Keńes odaǵy sol tustaǵy árbir adamnyń ótken ómirbaıan tarıhynyń bir paraǵy. Sol úshin ondaı eske alysýlarda turǵan eshteńe de joq dep oılaımyn. Odan saıası astar izdep, mundaı máseleni saıasatqa aınaldyrýdyń da, daý-damaı retinde órbitýdiń de qajeti shamaly. Onyń ústine Qazaqstanda 23 aqpandy eshkim resmı túrde toılap jatqan joq. Resmı toılansyn degen sóz de shyqqan emes.
- Degenmen, 23 aqpan Reseıdiń merekesi. Al bizdiń jurt saılaǵan depýtattar Parlamenttiń tórinde otyryp, bir-birin basqa eldiń osyndaı merekesimen quttyqtap jatatyn jaıttar da oryn alyp edi...
- Taǵy qaıtalaıyn: adam nege bárin bir sátte-aq umytyp ketýi tıis. Keńes odaǵynda mektepte oqydym, Keńes odaǵynda ýnıversıtette bilim aldym, Keńes odaǵynda ásker qatarynda boldym, sol tusta akademııany tamamdadym. Osynyń bárin nege umytýym kerek? Ony umyta almaımyn. Minekı Táýelsizdikpen túıdeı qurdas jańa urpaq ósip kele jatyr, olar Keńes odaǵyn bilmeıdi, kórgen de joq. Keıingi tolqyn «23 aqpandy» sanasymen qabyldaı almaıdy, ondaı merekeniń olarǵa qajeti de joq. Al sol merekeni biletin adamdardyń bárin qaıda jiberemiz?! Al «Parlamenttiń tórinde» degenge keletin bolsaq, joǵaryda aıtylǵandaı bul jaıynda naqty sheshim qabyldanyp jatqan joq. Sheshim qabyldaıyq, dep másele kótergen adam da joq. Depýtattar birin-biri quttyqtaǵan shyǵar, solaı bolsa ondaı aýyzeki quttyqtaý álgi orynda qaldy, bitti. Budan daý shyǵaratyndaı saıası platformanyń áńgimesi emes edi.
- Táýelsiz Qazaqstannyń qorǵanys qabiletin qalaı baǵalar edińiz?
- Bizdiń qorǵanys qabiletimiz - beıbit qorǵanys. Memlekettiń tutastyǵyn, eldiń tynyshtyǵyn qorǵaıtyn qabilet. Bul rette eń aldymen memleketimizdi qorǵaýǵa qajetti qorǵanys kúshteri barlyq baǵyttar boıynsha da bizge jetkilikti dep sanaımyn. Bizdiń jasaqtaǵan Áskerı doktrınamyzdy alyp qarasańyz, sonyń ózi birinshi kezekte beıbitshilikti qamtamasyz etýge baǵyttalady. Ol boıynsha bizdiń áskerimiz, sarbazdarymyz mobılızatsııalaǵan, joǵary tehnıkalyq, tehnologııalyq jabdyqtarmen jaraqtanǵan, joǵary dárejede mamandanǵan, shaǵyn ǵana ásker bolýy kerek edi. Bul is júzinde de solaı.
- Búgingi kúni Qazaqstannyń áskerinde kelisimshartpen baratyndar, ıaǵnı «jaldamalylar» basym ról atqaratyn sekildi. Sizdiń osyǵan qatysty pikirińizdi bilsek?
- Jalpy «jaldamaly» áskerge onyń týra sondaı qatyp qalǵan jaldamalylyq turǵysynan qaramaý kerek dep sanaımyn. Olardy kásiptik hám jaýyngerlik sheberlik jaǵynan qaraýǵa tıispiz. Olardy áskerı qyzmetke tek qana mindettep qoımaı, kásibıligin paıdalanamyz ári olardyń kásibıligin kádege jaratyp, sol úshin memleketten jalaqy tóleımiz. Álbette, ondaı sanattaǵy azamattar elimizdiń armııasy úshin asa qajet. Onyń ústine armııa qataryna ótkende olar Otan aldynda týǵan eli men jeri úshin ant beredi. Qansha jerden «jaldamaly», kelisimshartpen ýaqytsha ǵana kelgen bolsa da sarbaz mindetti túrde Otandy qorǵaýshylyq sezimin, sol baǵyttaǵy mindetin, múddeliligin kórsetedi. Odan eń aldymen sol múdde suralady. Osy turǵydan kelgende jas urpaqty ár otbasynda, mektepte bala kezinen patrıottyq sezimde tárbıeleý kishigirim emes, úlken másele ekenin umytpaýymyz kerek. Bul júıeli túrde júrgizilýi tıis shara. Sonymen bir mezgilde, otanshyldyq máselesi tek áskerde bolýmen ǵana emes, árbir qarapaıym azamattyń Otanyn súıýge mindettiligimen ólshenedi. Onsyz, ondaı sheksiz súıýsiz, sheksiz mahabatsyz Otan bolmaıdy.
- Otan qorǵaýshylar kúnine qatysty Alashtyń azamattaryna tilegińizdi estisek...
- 7 Mamyr - Otan qorǵaýshylar kúniniń Jeńis merekesimen tuspaldasyp turǵany qýantady. Bul Elbasy N. Nazarbaevtyń Jarlyǵymen kezinde qabyldanǵan ıgi sharalardyń biri. Sodan beri áskerimizdiń qatarynda, Ulttyq gvardııamyz - Ulannyń qatarynda qanshama jaýynger úlken áskerı-patrıottyq tárbıeden ótti, ósip kele jatqany qanshama. Jalpy olardy memleketimizdegi el rámizderin, memleketimizdiń qaýipsizdigin qorǵaýda úlken eńbek jolynan ótip jatyr dep esepteımiz. Elimizde árýaqytta tynyshtyq bolsa eken degen tilegim bar. Eshqashanda qarýly kúshke júginetin jaǵdaı bolmasa, el basyna sondaı kún týmasa eken. Alaıda eldiń qaýipsizdigi turǵysynda árýaqytta osy salany ıgerýge, áskerimizdi jańartyp, jaraqtap turýǵa tıispiz. Ol úshin áskerı bilim men oqý, jaýyngerlik daǵdy bir sát te toqtamaýy kerek. Sol arqyly jastarǵa patrıottyq tárbıe de bolýy shart. Sondaı tárbıeni keńinen óristetip otyrǵan da lázim. Sonymen qatar, Otan qorǵaý uǵymy árbir azamattyń sanasynda bolsa eken. Óıtkeni, Qazaqstan - óz Otanymyz, Qazaq dalasy - óz jerimiz, Qazaq eli - ózimizdiń týǵan halqymyz! Onyń qorǵanysy týraly tereń oılaý árbir qazaqtyń jadynda máńgi bolýy shart. Ár ýaqytta el mártebesi bıik, ujdany joǵary bolsyn!