Óskemenniń burynǵy jáne qazirgi kelbeti - fotoreportaj
ÓSKEMEN. KAZINFORM - Tarıh dóńgelegi toqtaýsyz aınalyp barady. Al elimizdiń qalalary men aýyldary jyl ótken saıyn san alýan ózgeriske ushyrap jatyr. Osy rette, Óskemen shaharynyń da kelbeti jańasha túrlenýde.
Bul materıalda Shyǵys Qazaqstan oblysy ortalyǵyndaǵy ǵımarattardyń bir ǵasyrǵa jýyq ýaqytta qalaı ózgergenin kórsetpekpiz. Fotolar men derekterdi usynǵan O.Bókeı atyndaǵy qalalyq kitaphana qyzmetkerlerine alǵys bildiremiz.
Halyq úıi
1902 jyly 26 qazanda Óskemende «Halyq úıi» saltanatty túrde ashyldy. Osylaısha, ólkeniń tarıhy týraly syr sherter ǵımarattyń salynǵanyna 120 jyldan asqan.
«Bul mádenıet ordasynda bı keshteri, mýzykalyq jáne ádebı keshter, jańa jyldyq merekeler jáne basqa da rýhanı sharalar udaıy ótip turdy. Shahar turǵyndary men meımandary doıby, shahmat oıyndarynyń qyzyǵyna kenelip, kitap oqydy. Gazet-jýrnal paraqtap, túrli taqyryptardaǵy dárister tyńdady. Keıinnen bul ǵımarat drama teatryna aınalyp, jahandyq klassıkalyq qoıylymdar buqara nazaryna usynyldy», - deıdi kitaphana qyzmetkeri Tańnur Bashaı.
«ıÝbıleınyı kınoteatry»
Qaladaǵy ınjenerlik qurylymy kúrdeli ǵımarattardyń biri. 1967 jyly 6 qarashada ashylǵan. Úlken ekrandy kınoteatr kóp ýaqyt ótpeı-aq áleýmettiń súıikti demalys ornyna aınaldy. Sońǵy jyldarda ǵımarat birneshe márte qaıta jóndeýden ótkizilip, zamanaýı tehnologııamen jabdyqtalǵan.
Qurylys-jol ınstıtýty
1958 jyly qazanda qurylys-jol ınstıtýtynyń qurylysy bastaldy. 1965 jyly jalpy alańy 3000 sharshy metr bolatyn bas korpýsy paıdalanýǵa berilgen.
1966-1967 jyldary joǵary oqý orynynyń qosymsha bólimderi - zerthana korpýsy, májilis jáne sport zaldary, kitaphanasy salyndy. Oqý bólimderi men turǵyndar bazasyn keńeıtý arqyly stýdentter sany artyp, «sáýlet», «ınjenerlik-ekonomıkalyq», «sýmen qamtamasyz etý jáne káriz jelileri» sekildi jańa fakýltetter ashyldy. Búginde bul - D.Serikbaev atyndaǵy Shyǵys Qazaqstan tehnıkalyq ýnıversıteti.
Tramvaı
1959 jyly 6 qarashada Óskemen turǵyndary tuńǵysh ret tramvaıǵa otyrǵan. Qoǵamdyq kóliktiń júrý baǵdary qala vokzalynan bastalyp, Ýshanov (qazirgi Qazaqstan), Ordjonıdze jáne Novoshkolnyı (qazirgi Abaı dańǵyly) kósheleri arqyly qorǵasyn-myrysh kombınatyna deıingi aralyqty qamtydy. Ekologııalyq tıimdi kólik sanalatyn tramvaı búgingi tańda da buqaraǵa qyzmet kórsetýdi jalǵastyrýda.
Metallýrgter mádenıet saraıy
«1953 jyly lenıngradtyq sáýletshiler K.Bortashevıch jáne L.Makoveevterdiń jobasy boıynsha Metallýrgter mádenıet saraıynyń qurylysy bastaldy. Ol kezeńde klassıkalyq sáýlet joǵary baǵalanǵandyqtan mádenıet saraıynyń kórinisine ejelgi sáýlet ónerine tán pishinder engizilgenin baıqaýǵa bolady. Solardyń biri – kirpishten qalanǵan baǵanalar kóp ýaqyt ótpeı-aq qulap qalǵan. Keleshekte taǵy osyndaı olqylyqtar qaıtalanbas úshin kirpishtiń ornyna beton qoıylypty. Al ǵımarattyń ishin óz elimizdiń sýretshileri bezendirdi», - deıdi Tańnur Bashaı.
Ǵımarattyń tóbe mańdaıshasyndaǵy músindik toptar almatylyq sýretshi Hákimjan Naýryzbaevtyń jetekshiligimen jasalǵan. Metallýrgterdiń qajyrly eńbegin beıneleıtin músindi beıneleý úshin «model» retinde óskemendik eńbekkerler arnaıy shaqyrylǵan eken.
Ýshanov alańy
1973 jyly ortalyq alańda ıA.Ýshanovtyń eskertkishi ashyldy. Avtorlary: músinshiler - V.I.Ognev, V.A.Kýshnarenko, A.N.Dýshkın.
ıA.Ýshanov – Keńes ókimeti kezinde Óskemende sovdeptiń tuńǵysh tóraǵasy bolyp saılanyp, ólkede sotsıalıstik qurylysty qurýǵa basshylyq etken. 1918 jyly aq gvardııashyl ataman Annenkovtyń buıryǵymen Óskemen men Semeı aralyǵynda, Ertis ózeni ústinde «Monǵol» parohodynyń peshine tirideı tastalyp, óltirildi.
Pedagogıkalyq ınstıtýt
1952 jyly KSRO Mınıstrler keńesiniń qaýlysyna sáıkes Óskemen pedagogıkalyq ınstıtýty quryldy. Alǵashynda orys tili jáne ádebıeti, fızıka-matematıka, jaratylystaný sııaqty úsh fakýlteti boldy. 30 oqytýshy sabaq berip, barlyǵy 332 stýdent bilim alǵan.
1956 jyly tórt jyldyq baǵdarlama boıynsha alǵashqy mamandar túlep ushty. 1991 jyly Óskemen pedagogıkalyq ınstıtýty Shyǵys Qazaqstan memlekettik ýnıversıteti bolyp qaıta quryldy. 2003 jyly qazan aıynda Qazaqstan Úkimetiniń qaýlysymen joǵary oqý ornyna belgili ǵalym-lıngvıst, professor Sársen Amanjolov esimi berildi.
Sport saraıy
1964-1968 jyldar aralyǵynda salyndy. Qurylysyn júrgizý kezinde elimizde tuńǵysh ret 64 metrlik jabyndy qurylymy paıdalanylyp, negizgi alańmen birge jattyǵýǵa arnalǵan muz aıdyny da jasaldy.
«Alǵashynda negizgi arena 5200 kórermenge shaqtalyp jasalǵan edi. 2001 jyly qaıta jóndeý júrgizilip, 4400 kórermenge deıin azaıtyldy. Saraıdyń ishki kórinisi birneshe márte ózgertildi. Al syrty sol qalpynda saqtalǵan. 2011-2012 jyldary ǵımarattyń qasbeti ǵana ózgertildi. Sáýletshilerdiń usynysy boıynsha jańa qasbet kórinisi hokkeı oıyny qaqpashysynyń bas kıimine uqsatyp jasaldy», - deıdi kitaphanashy.
Sport nysanynyń janyna hokkeıshi Borıs Aleksandrovtyń músini ornatylǵan. Avtory – músinshi Valerıı Dranıshnıkov.
Ortalyq mádenıet úıi
Kólemi jaǵynan saraı ispetti eńseli. Degenmen, onyń qurylysy kezinde birqatar kedergi boldy. 1959 jyly grek óneri úlgisindegi ǵımarat salynyp bitken edi. Alaıda, usaq-túıek jumystary ǵana qalǵan kezde kútpegen jaǵdaı boldy. Keńes úkimeti «jańa qurylystarda grek mánerine tán nyshandar men baǵanalar bolmaý kerek» degen qaýly shyǵardy. Áli ashylý saltanaty bolyp úlgermegen nysan bul jańa talaptarǵa saı bolmaı shyqty.
Nátıjesinde, ortalyq mádenıet úıiniń birqatar jerin qaıta ózgertýge týra keldi. Baǵanalar alynyp tastalyp, foıe keńeıtildi. Sóıtip, mádenıet úıi myń adamǵa shaqtalǵan qarapaıym jobaǵa aýystyryldy. Az ýaqyt ishinde-aq eresekter men balalarǵa arnalǵan túrli klýb-úıirmeler jáne kitaphana ashyldy. Qazir bul «Ertis kontsert» kommýnaldyq mekemesi.
«Sáýle» saýda dúkeni
Ótken HH ǵasyrdyń basynda qalanyń ortalyq qıylysynda «Sava Semenov pen onyń uldarynyń saýda úıi» salyndy. Bul tuńǵysh qalalyq ámbebap dúken bolǵan. Alǵashynda – kópestiń saýda úıi, 1930 jyly – Óskemen aýdandyq tutyný qoǵamynyń dúkeni, al 1940 jyly «Ámbebap dúken» degen resmı ataýǵa ıe boldy. 1960 jyldan bastap búgingi kúnge deıin «Sáýle» dúkeni ataýymen halyqqa qyzmet kórsetýde.
E.P.Slavskıı atyndaǵy jaǵalaý
1998 jyly Ertis jaǵalaýyndaǵy kóshege KSRO ıadrolyq salasynyń basshysy E.P.Slavskııdiń esimi berildi. 2011 jyly 25 tamyzda onyń eskertkishi ornatyldy. Avtorlary: músinshiler – A.Lıagın jáne H.Kýlchaev.
Ertis jaǵalaýynda Ekinshi dúnıejúzilik soǵys batyrlaryna jáne ınternatsıonalıst-jaýyngerlerge arnalǵan memorıaldy eskertkishter tur. Munda O.Bókeı atyndaǵy qalalyq kitaphana da ornalasqan.
2010 jyly 27 mamyrda Ertis kópirine shyǵar aınalysqa el táýelsizdiginiń nyshany ispetti bolǵan «Báıterek» boı kóterdi. Bıiktigi – 28,5 metr. Al Astanadaǵy Báıterektiń bıiktigi – 105 metr.
«Samal» saıabaǵy
2019 jyly qalada «Samal» saıabaǵy ashyldy. Buryn bul jabaıy jaǵajaı edi. Demalys orny jurtshylyqtyń emin-erkin serýendep, demalýyna saı jabdyqtalǵan. Street Workout, rollerdrom úshin arnaıy aýmaqtar jáne skeıtbord teýip, fýtbol, voleıbol, basketbol oınaý úshin alańdar paıda boldy. Tabıǵatpen tynystap, sýǵa túsý úshin jaǵajaı da salyndy.
