Óskemen «Taza qala» jobasy reıtınginde eń tómengi orynda tur — sholý
ASTANA. KAZINFORM — Elimizdegi iri qalalarynyń tazalyǵy basty nazarda. Bul aptada «Taza qala» telejobasy Óskemen qalasynyń tazalyǵyn tekserýge bet aldy. Júrgizýshiler qala kóshelerin aralap, Shyǵys Qazaqstan oblysy ortalyǵynyń tap-taza, jap-jasyl tustaryn da, eskirgen, shań basqan kelbetin de kórsetti.
«Eń patrıot» úıdiń arǵy jaǵynda ne bar?
Óskemen — órkendep, ósip kele jatqan óńir. Qala halqynyń sany da sońǵy jyldary tarıhı maksımýmǵa jetti. Oblys ortalyǵynda qazir 400 myńnan asa turǵyn bar. Qasym-Jomart Toqaevtyń bastamasymen bastalǵan «Taza Qazaqstan» respýblıkalyq ekologııalyq aktsııasy boıynsha da qyrýar jumys atqarylyp jatyr. Jalpyhalyqtyq aktsııalar uıymdastyrylyp, osy kúnge deıin sharaǵa qala halqynyń teń jartysy qatysqan.
Óskemende aýla keńistigin keshendi abattandyrý, balalar men sport alańdaryn, fýtbol alańdaryn ornatý, alleıalar, skverdi jandandyrý jolǵa qoıylǵan. Bıyldyń ózinde osy baǵytta qyryqqa jýyq joba júzege asyrylǵan. Bul jumystar áste toqtamaýy qajet sebebi, qalada kezek kúttirmes másele áli de barshylyq.
Jergilikti trevel-bloger Symbat Ramazan qaladaǵy eski úıler qasbetin jańartý jumystaryna kóńili tolmaıtynyn aıtady.
«Bul qaladaǵy eń úlken dańǵyl — Nazarbaev dańǵyly, eski úıler syrtyna restavratsııa jyl saıyn jasalady. Biraq bul jumystardyń sapasy syn kótermeıdi. Kóktem kelgen saıyn úıdiń qasbeti de qarmen birge erip jatady. Áýejaıdan, vokzaldan shyqqan týrısterdiń, qonaqtardyń qala týraly eń alǵashqy oıy osy kóshede qalyptasady. Sondyqtan munda eń bastysy sapa máselesine kóp kóńil bólingenin qalaımyz», — deıdi bloger.
Óskemen degende balkondary kók týmen bezendirilgen osy bir úı oıǵa oralady. Áleýmettik jelilerde taralyp, qoldanýshylardyń ystyq yqylasyna bólengen bul týdyń qaı ýaqytta ilingenin turǵyndar dóp basyp aıta almaıdy. Bir aıtarymyz, patrıotızm — kók Tý, Eltańba, Ánuranmen ǵana shektelmeıdi. Patrıotızm — týǵan jerdiń tazalyǵy da.
Alaıda, Óskemendegi eń «patrıot» úıdiń arǵy jaǵy ábden tozǵan. Qabyrǵalarynyń boıaýy qashyp, irgetasy úgitilip tur. Tipti aýlasynda qarapaıym qoqys jáshigi joq. Baıraq ilingen balkondardyń ekinshi betinde turmys-tirshiliktiń jalaýy — jańa jýylǵan kıimder jelbirep tur.
Jalpy qalada qoqys jáshikteriniń bolmaýy, ornyna qorap nemese tor jáshiktiń qoıylǵany jıi kezdesti. Aıaldamalarda qoqys suryptap tastaıyn túrli-tústi jáshikter tur. Biraq bólingen qoqystyń bári aınalyp kelgende ortaq bir kólikke salynady.
Óskemendegi jerasty ótkelderinde jóndeý jumystary bastalǵany qýantady. Degenmen olqylyqtar munda da bar. Ásirese, qarańǵy ótkelder qyzdar men balalar úshin qorqynyshty.
PIK jumysy kóńilden shyǵa ma?
Qaladaǵy myńǵa jýyq aýladan qyrqylmaǵan kók pen trotýarsyz joldy, kelbeti qashqan úıler men ıesiz qalǵan átkenshekti jıi kezdestirýge bolady. Mundaı aýlalar kezeń-kezeńimen jańartyla bastaǵan, biraq óte baıaý júrip jatyr. Bul — PIK jumysynyń aqsaýy jáne olardy baqylaıtyn jergilikti atqarýshy organnyń da salǵyrttyǵy.
Degenmen, Óskemende qoqysy joq aýlasyn maqtan ete alatyn, múlik ıeleri birlestiginiń isi de jolǵa qoıylǵan turǵyn úıler jeterlik. Ásirese, olar sol jaǵalaýda ornalasqan. Qazirdiń ózinde qalanyń bul bóliginde 70 myńǵa jýyq adam turady. Basym bóliginde múlik ıeleri birlestigi jumys isteıdi. Sonyń biri — Aıjan Ahmetqalıevanyń qaraýyndaǵy úı.
Qujat júrgizý, jertóledegi qubyrlardyń jumysy, aýlanyń tazalyǵy — munyń bárin kópbalaly ana qazir bes saýsaǵyndaı biledi. Bári «ózim turatyn aýlanyń tazalyǵy men tártibi úshin» deıdi ol.
«Úıdi qalpyna keltirý úshin óz jumysymdy tastap, osynda aýysqanmyn. Osy úıdi qalypqa keltirem dep sóz bergenmin. Sol sózimdi sońyna deıin jetkizip, kelesi jylǵa deıin osynda bolamyn. Úıdiń aýlasyn retke keltirip qana ketemin», — deıdi MIB tóraıymy Aıjan Ahmetqalıeva.
Dál osyndaı tabandylyq qala sáýletine jaýapty mamandarǵa da, sapaly ári qaýipsiz qozǵalysty qamtamasyz etetin organǵa da qajet.
Shyny qaldyǵynan buıym jasaıtyn otbasy
Qala halqynyń tazalyq mádenıeti jyldan-jylǵa kóterilip keledi. Bul iske septigin tıgizip jatqan jandar da jeterlik. Máselen, Lıýdmıla Evjenkova shyny qaldyqtaryn jınap, óńdep, kádesyılar men buıymdar jasaıdy.
Lıýdmıla alǵashynda shahar kóshelerin, taý mańaıyn tazalap, qoqysty polıgonǵa tapsyratyn. Keıin qoqysty qaıta óńdep, paıdaǵa jaratýǵa bolatynyn túsingen soń, óz kásibin bastaǵan. Kásipker shıkizatty qala turǵyndarynan jınaıdy. Úıiniń aldynda qabyldaý pýnkti bar.
«Qazir bizde jóndeý jumystary júrip jatyr, óıtkeni kóptegen adam sheberlik saǵatyna kelgisi keledi, mektepter oqýshylaryn ákep, ekologııalyq sabaq ótkizgisi keledi. Sondyqtan, suranys óte joǵary», — deıdi L. Evjenkova.
Lıýdmıla volonterlik qyzmetin 10 jyl buryn bastaǵan. Aldymen shynyny syndyryp, usaqtap alady. Keıin arnaıy suıyqtyqpen aralastyryp qalypqa quıady. Sońǵy kezeńde keptirýge arnalǵan peshke salady. Nátıjesinde úıińizdiń jáne túrli nysandardyń kórkine aınalar kádesyılar, tazalyqqa qajetti ydys-saımandar daıyn bolady. Basty maqsat — tabıǵattyń tazalyǵyn saqtaý, qorshaǵan ortany qaýipsiz etý.
«Buqtyrma sý qoımasynda qyzym sý túbindegi shynyǵa aıaǵyn jaraqattap alǵan edi. Keıinirek qoıma tabanyn shynydan ózimiz tazalap shyqtyq. Bul bir belgi bolǵan shyǵar. Qazir men shyny qaldyqtaryn jınaý arqyly qansha adamdy jazataıym jaraqattan aman alyp qalǵan bolarmyn», — deıdi Lıýdmıla.
Sportshy, ekobelsendi — qala tazalyǵymen kimder aınalysady
Sondaı-aq, esimi elge tanylǵan sportshy, hokkeıshi Damır Ryspaev — týǵan qalasyn túletip júrgen belsendilerdiń biri. Damırdiń týǵan ólkeni abattandyrýǵa qosqan úlesi ásirese sportqa qyzyǵýshylyq tanytqan jastarǵa úlgi.
«Búginge deıin elýge jýyq aǵash kóshetin ektim. Mundaǵy basty maqsatym — jas balalarǵa tabıǵatty aıalaýdyń úlgisin kórsetý», — deıdi sportshy.
Úshinshi keıipkerimiz — Elena Berezınskaıa apta saıyn qala kósheleri men turǵyndar tynyǵatyn oryndardyń qoqysyn jınaýmen erikti túrde aınalysady. Oǵan nıettes, pikirles ekobelsendiler kómektesedi. Árbir sharada arnaıy ala shyqqan qaptary jetpeı qalady eken. Keıde jumystar keshke deıin jalǵasady.
Ertis pen Úlbiniń qıylysqan tusynda ornalasqan qalada álbette sý tazalyǵy da basta nazarda bolýy kerek. Qalanyń ortalyǵynda keziktirmegen qoqys araldarynyń ornyn Elena kórsetip berdi.
«Mundaı reıdterdi turaqty túrde júrgizip kelemiz. Ótken jyly eriktiler sany boıynsha rekord ornattyq. Oblystyq ekologııa departamentimen birlesip, 3 myńnan astam erikti jınadyq. Shamamen 6 „KamAz“ qoqys shyǵardyq. Ásirese, sý betindegi qoqysty jınaý qıyn. Keıde tolqynǵa ilesip, jaǵaǵa úıilip qalady», — deıdi ekobelsendi.
Ákimmen suhbat
Júrgizýshiler kórgen, turǵyndar aıtqan máselelerdi biletin, sheshý jolyn qarastyryp kele jatqan bir adam bolsa, ol — qala ákimi. Osy rette Shyǵys Qazaqstannyń ortalyǵyn 6 jyl boıy basqaryp otyrǵan Jaqsylyq Omar «Taza qala» baǵdarlamasyna arnaıy suhbat berdi. Oǵan qoıylǵan birinshi suraqta qoqys jáshikteriniń joqtyǵy, ornyna qoraptardyń qoıylǵany qozǵaldy.
«Qoqys jáshikteri máselesi barlyq jerde bar. Shetelderde de, Qazaqstannyń basqa qalalarynda da bul másele bar nemese olardy jóndeýge alyp ketken bolýy múmkin», — dep jaýap berdi J. Omar.
Áıtse de, Jaqsylyq Muqashulynyń qala tazalyǵyna qatysty utymdy bastamasy bar.
«Biz májbúrli senbilikterden bas tarttyq. Turǵyndardy kúshtep shyǵaryp, árqaısysyna terrıtorııa bólip berý tájirıbesinen tolyǵymen bas tarttyq. Onyń ornyna „Taza oıyndar“ atty jańa joba bastadyq. Munda qomaqty júldeler, baǵaly syılyqtar qoıylǵan. Oǵan júzdegen, myńdaǵan stýdent qatysady. Ekinshiden, bizge qala tazalyǵynda óte kóp erikti kómektesedi. Úshinshiden, biz turǵyndarǵa basqa terrıtorııany tazalaýdyń qajeti joq, árkim óz aýlasyn tazalyqta ustasa, sonyń ózi jetkilikti dedik. Osylaısha árkim óz aýlasyn kútip-baptaıdy», — dedi qala ákimi.
Sarapshylar pikiri
Baǵdarlama júrgizýshileri Óskemen týraly barlyq aqparatty jınap, sarapshylarǵa tapsyrdy. Mamandar kóshedegi tazalyq pen tártip, kommýnaldyq qyzmettiń jumys júıesi, abattandyrý, halyq mádenıeti, qala estetıkasy atty bes krıterııge súıene otyryp, qalaǵa óz baǵalaryn berdi. Bul shyǵarylymdy Parlament Májilisiniń depýtaty Marat Báshimov, «Jasyl damý» AQ qaldyqtardy basqarý departamentiniń dırektory Sábıt Qashqynbaev jáne ýrbanıst Tursyn Jıenbaeva arnaıy tamashalady.
«Óskemendi óte jaqsy bilemin. Osy qalaǵa 6 upaıdy berip otyrmyn. Jumys toby sharýany tolyq atqarmasa da, halyqtyń ózi qalany jaqsartýǵa tyrysady, týǵan jerine jany ashıdy, beı-jaı qalmaıdy», — dedi depýtat Marat Báshimov.
Al ýrbanıst T. Jıenbaeva qala halqynyń mádenıeti jaqsy ekenin, biraq bul qala maqtaıtyn qalalardyń qataryna kirmeıtinin jetkizdi. Oǵan sebep — qalanyń estetıkasy, qasbetteriniń kelbeti, jarnamanyń kóptigi, qala múlkiniń, aıaldamalardyń nashar kúıde bolýy. Sonymen birge, qaladaǵy kópirler men jerasty joldary da qaýipsiz emes dep esepteıdi.
«Óskemen qalasynyń kórinisi tómen, jóndeıtin kóshe men ǵımarat kóp, qoqys jáshikteri jetispeıdi. Onyń bári qarajatqa baılanysty. Biraq, halyqtyń sana-sezimi bıik eken, ózderi jınap, ózderi shyny óńdeýmen aınalysady», — dedi ekolog S. Qashqynbaev.
Osylaısha, Óskemen 11 upaımen qalalardyń tazalyǵy reıtınginde ázirge 5-orynǵa turaqtady. Sarapshylar sheshimimen alǵashqy bes qalanyń arasynda Qyzylorda kósh bastap tur.
Aıta keteıik, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń «Taza Qazaqstan» bastamasy aıasynda Prezıdent Teleradıokesheni «Taza qala» aýqymdy telejobasyn qolǵa aldy. Alǵashqy túsirilim Taraz, Shymkent, Túrkistan, Qyzylorda qalalarynda bastaldy.
Buǵan deıin Kazinform saıtynda Shymkent, Túrkistan, Taraz jáne Qyzylorda qalalarynyń tazalyǵy jóninde fotoreportaj jarııalanǵan edi.
