Ortalyq Azııa men Qazaqstanǵa ınvestıtsııany kóptep quıý kerek – Eýropa depýtaty

ASTANA. KAZINFORM — Jaqynda Strasbýrgte Eýropa Parlamentiniń 2024 jylǵy alǵashqy kóshpeli plenarlyq otyrysynda depýtat Karsten Lıýkeniń (Germanııa) Eýropa odaǵynyń Ortalyq Azııaǵa arnalǵan strategııasy týraly baıandamasyna daýys berildi. Qabyldanǵan qujattyń mańyzy jaıynda Kazinform agenttiginiń menshikti tilshisine Eýroparlament depýtaty Terrı Marıanı (Frantsııa) baıandady.

- Marıanı myrza, Ortalyq Azııa boıynsha jańa baıandama-rezolıýtsııany qabyldaýdyń mańyzy nede?

- Kóptegen sarapshy men Eýropa odaǵynyń úkimetteri qazir Ortalyq Azııaǵa ınvestıtsııa tıisti deńgeıde salynbaǵanyn aıtyp, bul baǵyttaǵy jumystardy jandandyrý kerek ekenin aıtyp jatyr.

Álemniń bul óńirinde ekonomıkalyq ósý, demokratııalyq progress jáne strategııalyq ilgerileý baıqalyp otyr. Eýropa odaǵy kóppolıarly álemniń qalyptasýyndaǵy osy mańyzdy polıýsten ajyraı almaıdy.

Eýropa parlamentindegi Ortalyq Azııa delegatsııasynyń múshesi retinde áriptesterimniń kóbisinde aımaqtaǵy jumys tájirıbesiniń azdyǵy qynjyltady. Ulttyq birigýde (Frantsııadaǵy saıası partııa) biz qarym-qatynasymyzdy jandandyrýdyń geosaıası qajeti bar ekenine kóz jetkizdik. Biz muny ár jıyn saıyn aıtyp kelemiz.

Jalpy, Ortalyq Azııa qazir derjavalar úshin ınvestıtsııa baǵyty sanalady. ıAǵnı Túrkııa, Qytaı, Reseı, AQSh jáne basqa da elder osy óńirmen tyǵyz baılanys ornatýǵa tyrysyp jatyr. Eger Eýropa odaǵy bul mańyzdy sátti nazardan tys qaldyrsa, onda basqalarynan qalyp qoıatyny anyq.

– Qujatta Eýropa men Ortalyq Azııanyń jaqyndasýy, onyń ishinde «Ortalyq dáliz» jobasynyń bolashaǵy týraly aıtylady. Aıdyń sońynda Brıýsselde osy joba boıynsha ınvestorlardyń jeke konferentsııasy ótetinin eskersek, bul shara jańa serpin beredi dep oılaısyz ba?

– 2023 jyldyń 27 qarashasynda Dúnıejúzilik bank «Ortalyq dáliz» jobasy durys júzege assa, Qytaı men Eýropa arasyndaǵy saýda kólemin úsh esege arttyrýǵa bolatynyn eske saldy. Saýda shıelenisi beleń alǵan álemde mundaı perspektıvalarǵa eshkim beıjaı qaraı almaıdy.

Qazaqstan bul jobadaǵy negizgi elderdiń biri jáne Eýropa odaǵy Qazaqstannyń osy strategııadaǵa ınvestıtsııasyn qoldaıdy dep senemin. Biz geosaıası shıelenisterdi eńsere bilýimiz kerek. Sonymen qatar, bul dálizdi damytý Eýropa odaǵy men Ortalyq Azııa arasyndaǵy berik baılanysty qamtamasyz etedi. ıAǵnı osy óńirdiń teńizge shyǵa almaıtyn keıbir elderin negizgi ekonomıkalyq aǵyndarmen baılanystyrady.

– Qazaqstandaǵy demokratııalyq ózgeristi qalaı baǵalaısyz?

– 2022 jylǵy qańtardaǵy qaıǵyly oqıǵalardan keıin Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń danalyǵynyń arqasynda elde eleýli jetistikter baıqalyp otyr.

Qazaqstan ońtaıly reformalardy qolǵa aldy, buǵan 2022 jylǵy maýsymda ótken konstıtýtsııalyq referendým dálel bola alady. Sondaı-aq Adam quqyqtary jónindegi ýákil Artýr Lastaevpen kezdestim. Ol ózin kásibı sheberligin tanytty. Bul rette, ol Qazaqstannyń quqyq salasyndaǵy jetistikteri jaıynda egjeı-tegjeıli aıtyp berdi.

Instıtýtsıonaldyq turǵyda biz Qazaqstandaǵy basqarýdyń tolyqtaı derlik qaıta qurylýynyń kýási boldyq.

Frantsııadaǵy kóptegen adam prezıdenttiń jeti jyldyq bir merzimi basqarýdyń eń ońtaıly túri bolady dep sanaıdy. Qazaqstan Prezıdenti dál osylaı jasady. Qazaqstandaǵy naǵyz demokratııalyq órleýdiń kýási bolyp otyrmyz. Bul pikir Prezıdent Qasym-Jomart Toqaevtyń 2024 jylǵy 3 qańtarda «Egemen Qazaqstan» gazetine bergen suhbatynda rastaldy.

Men elderińizdegi demokratııalyq jetistikterge tántimin. Bul naqty ekonomıkalyq ósýmen jáne jaqsy júzege asyrylǵan kóp qyrly syrtqy saıasatpen qatar júrdi.

Osy sebepterge baılanysty Qazaqstannyń Eýrazııa qurlyǵynda negizgi oıynshy retinde ornyǵatynyna senimdimin.