Ortalyq Azııa elderi men Qytaı arasyndaǵy máńgilik dostyq týraly shart jarııalandy
ASTANA. KAZINFORM – Atalǵan shartty Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev 2025 jylǵy 17 maýsymdaǵy Jarlyǵymen bekitti.
Qazaqstan Respýblıkasy, Qyrǵyzstan Respýblıkasy, Tájikstan Respýblıkasy, Túrikmenstan Respýblıkasy, Ózbekstan Respýblıkasy jáne Qytaı Halyq Respýblıkasy arasyndaǵy máńgilik tatý kórshilik, dostyq jáne yntymaqtastyq týraly shart. (Astana, 2025 jylǵy 17 maýsym).
Joba Qazaqstan Respýblıkasy Prezıdentiniń 2025 jylǵy 17 maýsymdaǵy № 915 Jarlyǵymen maquldandy.
Taraptar halyqtyń túbegeıli múddesine saı keletin tatý kórshilik, dostyq jáne ózara tıimdi yntymaqtastyqty jan-jaqty nyǵaıtýdyń mańyzdylyǵyn eskere otyryp, óńirdegi beıbitshilikti, turaqtylyqty jáne damýdy qamtamasyz etý, sondaı-aq jan-jaqty ózara is-qımyldy nyǵaıtý barlyq el halyqtarynyń ortaq umtylystary men negizgi múddesine jaýap beretinine nazar aýdara otyryp, bul úderistiń Azııa men búkil álem úshin mańyzyn moıyndaı otyryp, Birikken Ulttar Uıymy Jarǵysynyń maqsaty jáne halyqaralyq quqyqtyń jalpyǵa birdeı tanylǵan qaǵıdattary men normalaryna adaldyǵyn rastaı otyryp, ár taraptyń ulttyq zańnamasynyń erejelerine súıene otyryp, taraptardyń táýelsizdigin, memlekettik egemendigin, aýmaqtyq tutastyǵyn jáne egemendik teńdigi men shekaralardyń myzǵymas qaǵıdattaryn berik qoldaıtynyn qaıta rastaı otyryp, taraptar arasyndaǵy qarym-qatynastyń ornyqty damýyn jáne memleketter arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń túrli saladaǵy deńgeıin arttyrýdy qamtamasyz etýge umtyla otyryp, halyqtar dostyǵyn nyǵaıtyp, ony urpaqtan urpaqqa jalǵastyrýdy qalaı otyryp, Ortalyq Azııa men Qytaıdyń ortaq taǵdyr qaýymdastyǵyn birlesip qurýǵa degen umtylysty rastaı otyryp kelisti.
Shart birneshe baptan turady:
1-bap
Taraptar jalpyǵa tanylǵan halyqaralyq quqyq qaǵıdattary men normalaryna sáıkes egemendik pen aýmaqtyq tutastyqty ózara qurmetteý, shabýyl jasamaý, ishki isterge aralaspaý, teńdik, ózara paıda men beıbit ómir súrý negizinde uzaq merzimdi ári berik strategııalyq áriptestik qatynastardy jan-jaqty damytady. Taraptar kúsh qoldanýdan nemese kúshpen qorqytýdan bas tartady, daýdy beıbit jolmen sheshetinin de rastaıdy.
2-bap
Taraptar ózara senim men strategııalyq ózara is-qımyldy nyǵaıtady, ulttyq erekshelikterine saı damý joldary men modeldi tańdaýda bir-birin qoldaıdy, negizgi múddege qatysty máseleler boıynsha birin-biri qoldaıdy, ekonomıkalyq damý strategııalaryn júzege asyrýǵa járdemdesedi.
3-bap
Taraptar memlekettik egemendik pen aýmaqtyq tutastyq qaǵıdattaryna qurmetpen qaraı otyryp, óz aýmaǵynda qaǵıdattarǵa qaıshy áreketterge jol bermeý sharalaryn qabyldaıdy. Taraptar basqa tarapqa qarsy baǵyttalǵan odaqqa nemese áreketke qatyspaıdy jáne qoldamaıdy.
4-bap
Taraptar saıası konsýltatsııalarǵa zor mán beredi, Ortalyq Azııa men Qytaı arasyndaǵy, sondaı-aq ǵalamdyq jáne óńirlik mańyzy bar máseleler boıynsha turaqty pikir almasý men ustanymdardy úılestirý maqsatynda joǵary jáne joǵarǵy deńgeıdegi kezdesýler mehanızmderin paıdalanady.
5-bap
Taraptar saýda, ekonomıka, ınvestıtsııa, ınfraqurylymdyq baılanys, ınjenerlik sala, energetıka (onyń ishinde sý energetıkasy jáne jańartylatyn energııa kózderi), kólik, paıdaly qazbalar, aýyl sharýashylyǵy, qorshaǵan ortany qorǵaý, óńdeý ónerkásibi, ǵylym men tehnıka jáne ózara múddeli ózge de salada teńdik pen ózara tıimdilik qaǵıdattary negizinde yntymaqtastyqty damytýǵa daıyn.
6-bap
Taraptar mádenıet, bilim berý, densaýlyq saqtaý men medıtsınalyq qyzmet, týrızm, sport, buqaralyq aqparat quraldary jáne ózara múddeli basqa da salada ózara almasýlar men yntymaqtastyqty damytý sharalaryn qabyldaıdy.
7-bap
Taraptar ulttyq zańnamasy men halyqaralyq mindettemesine sáıkes terrorızmge, separatızmge, ekstremızmge, transulttyq uıymdasqan qylmysqa, zańsyz kóshi-qonǵa, qarý men esirtki, psıhotroptyq zattar men prekýrsorlardyń zańsyz aınalymyna qarsy birlesken kúres boıynsha ekijaqty jáne kópjaqty formattaǵy yntymaqtastyqty damytady.
8-bap
Taraptar qorǵanys, qorǵanys ónerkásibi jáne qaýipsizdik salasynda ózara senimdi nyǵaıtady, sondaı-aq sol salalar boıynsha ekijaqty jáne kópjaqty yntymaqtastyqty keńeıtedi.
9-bap
Taraptar BUU-ǵa múshe elder men basqa da kópjaqty uıymdar men mehanızmder aıasynda baılanys pen ózara is-qımyldy nyǵaıtady, ǵalamdyq jáne óńirlik beıbitshilik, turaqtylyq pen ornyqty damýdy qamtamasyz etýge kúsh salady.
10-bap
Osy shartty túsindirý jáne iske asyrý barysynda týyndaýy múmkin daý men kelispeýshilik taraptar arasynda dostyq kelissózder men konsýltatsııalar arqyly sheshiledi.
11-bap
Osy shart taraptardyń ekijaqty jáne kópjaqty halyqaralyq sharttardan týyndaıtyn quqyǵy men mindetine áser etpeıdi jáne úshinshi memleketterge qarsy baǵyttalmaǵan.
12-bap
Osy sharttyń erejelerin iske asyrý maqsatynda taraptar qajet bolǵan jaǵdaıda ózara múddeli yntymaqtastyq boıynsha jekelegen halyqaralyq sharttar jasasady.
13-bap
Taraptardyń kelisimi boıynsha osy shartqa ózgerister men tolyqtyrýlar engizilýi múmkin, olar bólek hattamalarmen rásimdeledi jáne osy sharttyń ajyramas bóligi.
14-bap
Osy sharttyń depozıtarııi – Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Syrtqy ister mınıstrligi. Depozıtarıı osy sharttyń kýálandyrylǵan kóshirmesin, barlyq tarap qol qoıǵan kúnnen bastap 15 kún kún ishinde jiberedi.
15-bap
Osy shart merzimsiz jasalady jáne kúshine taraptardyń ony ratıfıkatsııalaý nemese bekitý úshin qajetti ishki rásimdi aıaqtaǵany týraly sońǵy jazbasha habarlamany dıplomatııalyq arnalar arqyly depozıtarııge jibergen kúninen bastap enedi.
Depozıtarıı osy sharttyń kúshine ený kúni týraly taraptarǵa habarlaıdy. Ár tarap osy sharttan shyǵýǵa quqyly, ol úshin depozıtarııge dıplomatııalyq arnalar arqyly jazbasha túrde habarlama jiberedi. Mundaı tarap úshin osy shart onyń depozıtarııge habarlama túsken kúninen bastap 12 aı ótken soń kúshin joıady.
Depozıtarıı bul sheshim týraly basqa taraptarǵa habarlaıdy. Depozıtarıı bul sharttyń osyndaı tarapqa qatysty kúshin joıýy týraly basqa taraptardy habardar etedi.
Atalǵan shart 2025 jylǵy 17 maýsymda Astana qalasynda orys jáne qytaı tilderinde bir danamen jasaldy. Eki mátinniń de birdeı zańdyq kúshi bar.
Qazaqstan Respýblıkasy atynan – Q. Toqaev;
Qytaı Halyq Respýblıkasy atynan – Sı Tszınpın;
Qyrǵyzstan Respýblıkasy atynan – S. Japarov;
Tájikstan Respýblıkasy atynan – E. Rahmon;
Túrikmenstan atynan – S. Berdimuhamedov;
Ózbekstan Respýblıkasy atynan – Sh. Mırzıeev.
Aıta keteıik, 17 maýsym kúni elordadaǵy Táýelsizdik saraıynda «Ortalyq Azııa – Qytaı» ІІ sammıti ótti.