Ortalyq Azııa – Aýǵanstan: qaýip bar ma, múmkindik kóp pe
ASTANA. KAZINFORM – Keıbir saıasattanýshylar Aýǵanstandy Ortalyq Azııa óńirine jatqyzýǵa bolatynyn alǵa tartady. Degenmen, bul – daýly másele. Sebebi geografııalyq jaǵynan Aýǵanstan Ortalyq Azııaǵa jaqyn ornalasqanymen, tarıhı jáne ekonomıkalyq turǵyda aımaq elderinen edáýir erekshelenedi.
Ortalyq Azııa elderi birneshe ǵasyr boıy ortaq tarıhı taǵdyr men ekonomıkalyq ınfraqurylym aıasynda damyp kelse, Aýǵanstan uzaq jyldar boıy azamattyq soǵystyń zardabyn tartyp keledi. Osy oraıda tarıhı sheginis jasap kórsek, Aýǵanstandaǵy ishki qaqtyǵystardyń bastaýyn Keńes Odaǵy men AQSh arasyndaǵy geosaıası teketiresten izdeýge bolady. Sýyq soǵys kezeńinde bastalǵan bul teketires eldiń ishki turaqtylyǵyna teris áser etip, soǵystar men saıası daǵdarystarǵa alyp keldi.
Mamandardyń pikirinshe, Aýǵanstanda turaqtylyqtyń ornaýy Ortalyq Azııa elderi úshin birqatar jaǵynan tıimdi bolar edi.
- Birinshiden, terrorızm men ekstremızm qaýpi azaıady.
- Ekinshiden, bosqyndar legi tyıylady.
- Úshinshiden, óńirlik saýda-sattyq kúsheıip, ekonomıkalyq baılanys nyǵaıady.
- Tórtinshiden, Ortalyq Azııa elderiniń Úndi muhıtyna shyǵý múmkindigi saqtalady.
Aýǵan bıliginiń sońǵy áreketterinen saıası transformatsııaǵa degen umtylys baıqalady. Resmı Kabýl halyqaralyq áriptestikke ashyq ekenin kórsetip, birqatar eldermen saýda-ekonomıkalyq baǵytta kelissózder júrgizip jatyr.
Astanaǵa resmı saparmen kelgen Aýǵanstannyń óndiris jáne saýda mınıstri Nurıddın Azızı Jibek joly telearnasynyń «Jahan jaıy» baǵdarlamasynda arnaıy suqbat berip, elindegi ekonomıkalyq ahýal men syrtqy saýda perspektıvalary jóninde pikir bildirdi.
- Eń aldymen, Qazaqstan halqyna, Úkimetine alǵys aıtamyn. Ásirese, Prezıdent myrzaǵa. Islam Emırat bılikke otyrǵaly birinshi bolyp Aýǵanstanǵa kelgen delegatsııa – Qazaqstan. Bizdiń el Ortalyq Azııa, Pákistan, Iran bastaǵan memleketterdiń ımportyna táýeldi. Ózara saýda-sattyqty damytýymyz kerek jáne Aýǵanstan men Qazaqstan arasyndaǵy iskerlik qatynastardy odan ári nyǵaıtsaq deımiz. Biz Qazaqstanmen árdaıym tyǵyz qarym-qatynasta bolýymyz tıis dep esepteımin. Sońǵy eki jylda Qazaqstan men Aýǵanstan arasynda birneshe B2B konferentsııa ótkizildi. Ótken aıda jekemenshik sektor men resmı delegatsııa Aýǵanstanǵa kelip, mańyzdy kelisimderge qol qoıdy. Ońtústik jáne Shyǵys Azııany jalǵaıtyn temirjol jelisin iske asyrý boıynsha kelistik. Bul – Aýǵan halqynyń armany edi. Baılanys kezinde bolǵan, biraq úzilgen. Sondaı-aq Qazaqstan eldegi soltústik pen ońtústikti jalǵaıtyn dálizdi qalpyna keltirgisi keledi, bul bastama úshin de Qazaqstanǵa aıryqsha rızamyz, - dedi ol.
Sondaı-aq Kosh-Tepa kanalynyń qurylysy týraly da aıtty.
- Kosh-Tepa kanaly – Aýǵan halqynyń ıgiligi úshin jasalǵan joba. Ol halyqty kedeılikten shyǵarýǵa baǵyttalǵan. Keıbir kórshi elder sý resýrsyna aıtarlyqtaı alańdaýshylyq tanytyp otyr. Biz Aýǵanstanǵa tıesili úlesti ǵana paıdalanamyz jáne tek aýyl sharýashylyǵyn damytý úshin qajet mólsherde sý alamyz. Qalǵan sýdy halyq ıgiligine úshin qoldanbaqpyz, - dedi.
Mınıstr Aýǵanstanda damyp jatqan kólik dálizderi men ınfraqurylymdyq bastamalar týraly suraqqa bylaı jaýap qaıyrdy:
- Aýǵanstanda transport sektory belsendi damyp keledi. Bul sektor NATO kezinde de damyǵan bolatyn. Qazir biz soltústik pen ońtústikti jalǵaıtyn tranzıttik joldar arqyly júk tasymaldaı alamyz. Bizde eki negizgi tranzıttik jeli bar: biri Týragýndı-Gerat-Kandagar-Spın-Boldakarasy, ekinshisi – Haıratonnan Pákistanmen shekaralas birneshe ótkelge deıingi baǵyt.
Sóz sońynda Qazaqstan tarapynan kórsetilip jatqan gýmanıtarlyq kómek úshin alǵys aıtyp, qaı baǵytta kómek qajettigin de atap ótti.
- Bul jerde de Qazaqstan halqyna, Úkimetine alǵysymdy bildiremin. Aýǵanstanda jer silkinisi men kóshkin bolǵanda alǵashqylardyń biri bolyp, Qazaqstan kómek jiberdi. Ony búkil úkimetimiz, halqymyz, zardap shekkender joǵary baǵalady. Qazaqstanmen dospyz, resmı tulǵalarmen qarym-qatynasymyz jaqsy. Bizge bilim berý jáne medıtsına salasynda da kómek kerek. Qazir azamattarymyz Pákistan men Úndistanǵa baryp, emdelýge kóp qarajat jumsaıdy. Bizdiń úkimet osy eki salany óz betimen damytýǵa tyrysyp jatyr. Sondyqtan Qazaqstan úkimetinen osy baǵytta kómek kútemiz. Qazaqstanmen birge iskerlikti arttyramyz dep úmittenemin. Prezıdentterińizben de kezdestim. Ýaǵdalastyq jasaldy, - dedi Nurıddın Azızı.
Aıta ketsek, Astanada Qazaqstan–Aýǵanstan saýda baılanysyn keńeıtý joldary talqylanǵan bolatyn.