Oryndar aýysty: Qytaıda kómirqyshqyl gazynyń shyǵaryndylary azaıdy, al Amerıkada ósti

ASTANA. KAZINFORM — AQSh pen Qytaı energetıka salasyndaǵy klımatty lastaýdy azaıtý máselesinde oryndarymen aýysty. Carbon Monitor málimetteri boıynsha, 2025 jyldyń birinshi jartysynda Qytaıda kómirqyshqyl gazynyń shyǵaryndylary 2,7%-ǵa azaıǵan, al AQSh-ta bul kórsetkish 4,2%-ǵa artqan, dep habarlaıdy AZERTADJ E&E News-ke silteme jasap.

Sarapshylar bul áli turaqty úrdis dep aıtýǵa erte ekenin aıtady, sebebi bıylǵy kórsetkishterge aýa raıy men saýda soǵystary sekildi qysqa merzimdi faktorlar áser etken. Degenmen, jarııalanǵan derekter álemdegi eń iri eki lastaýshy eldiń klımatqa áser etý traektorııasyn aıqyn kórsetedi.

Qytaıda ekonomıkany ekologııalyq turǵydan taza etýge baǵyttalǵan áreketter qarqyn alyp keledi. Bul maqsatta kún elektr stantsııalarynyń sany artyp, elektromobılderdiń satylymy ósýde. Osy ýaqytta AQSh-ta elektr energııasyna suranystyń kúrt artýy men tabıǵı gaz baǵasynyń joǵary bolýy álsiregen kómir sektoryn qaıta jandandyrdy — bul AQSh prezıdenti Donald Tramp klımattyq retteýler men taza energııany sýbsıdııalaý júıesin kúrt ózgertken sátpen tuspa-tus keldi.

Stenford ýnıversıtetiniń jahandyq shyǵaryndylar monıtorıngimen aınalysatyn mamany Rob Djekson:

— Qytaı men AQSh búginde ártúrli baǵytta qozǵalyp jatyr deýge tolyq negiz bar, — dep atap ótti.

Ol aldaǵy birneshe jylda Qytaıdaǵy shyǵaryndylar azaıatynyn, al AQSh-ta olardyń tómendeý qarqyny báseńdeıtinin boljady.

Sońǵy onjyldyqta jahandyq shyǵaryndylar birtindep ósip keldi, óıtkeni AQSh pen Eýropadaǵy azaıý Qytaı men Úndistandaǵy ósimmen teńestirildi. 2025 jyldyń alǵashqy jartysynda álem boıynsha shyǵaryndylar kólemi 0,7%-ǵa artty. Sonymen qatar, Eýropa men Úndistan da ózara róldermen aýysty. Úndistanda alǵashqy alty aıda shyǵaryndylar kólemi 2,2%-ǵa azaıǵan, oǵan eldegi kún elektr stantsııalarynyń belsendi paıdalanylýy yqpal etken. Halyqaralyq energetıka agenttiginiń (HEA) málimetinshe, 2025 jyldyń birinshi jartysynda elde óndirilgen energııanyń 14%-y jel jáne kún energııasynyń úlesine tıdi, bul byltyrǵy 11%-ben salystyrǵanda aıtarlyqtaı ósim.

Úndistanda aýa raıy shyǵaryndylardyń azaıýyna Qytaıǵa qaraǵanda kóbirek áser etti. Mamyr men maýsym aılarynda mýsson maýsymynyń erte kelýi temperatýranyń qalypty deńgeıden tómen bolýyna ákelip, kómir tutyný kólemi azaıdy. Sarapshylar bıylǵy jyldyń ekinshi jartysynda Úndistanda kómir tutyný qaıta ósedi dep boljaıdy.

Al Eýropada sol kezeńde shyǵaryndylar 4,6%-ǵa artty. Alaıda eń iri ózgerister Qytaıda bolyp jatyr. Sońǵy on jyl ishinde el álemdik shyǵaryndylardyń ósýindegi basty faktor boldy, sebebi kómir energetıkasy jaqsy damyǵan. Málimetterge súıensek, álemde tutynylatyn kómirdiń jartysynan kóbi Qytaıdyń úlesine tıedi. Soǵan qaramastan, HEA Qytaıda 2025 jyldyń alǵashqy jartysynda kómir tutyný 2,6%-ǵa azaıǵanyn habarlady, bul elektr energııasyna degen suranystyń 5%-ǵa óskenine qaramastan.

QHR-daǵy kómir tutynýdyń tómendeýi erekshe nazar aýdararlyq, óıtkeni ol eldegi negizgi sý elektr stantsııalary ornalasqan eki provıntsııadaǵy qurǵaqshylyqpen tuspa-tus keldi. Bul, ádette, gıdroenergııa óndirisiniń tómendeýine jáne kómirge degen suranystyń artýyna alyp keler edi, biraq bul joly olaı bolmady. Onyń ornyna, gıdroenergetıka men kómir generatsııasy qatar qysqardy, al jańartylatyn energııa kózderi belsendi damı bastady.

2024 jyldyń alǵashqy jartysymen salystyrǵanda kún energııasy óndirisi 45%-ǵa artty. Mundaı sekiris mamyr aıynda Qytaı 92 gıgavatt qýat óndiretin kún stantsııalaryn iske qosqannan keıin boldy. Sonyń nátıjesinde eldegi kún elektr stantsııalarynyń jalpy qýaty 1 teravatttan asty. Salystyrmaly túrde, sol kezeńde AQSh-ta bul kórsetkish shamamen 134 gıgavatty qurady. Osyǵan baılanysty keıbir sarapshylar Qytaı kómirqyshqyl gazy shyǵaryndylarynyń sharyqtaý shegine jetken bolýy múmkin degen pikir aıtty.

Halyqaralyq klımattyq zertteýler ortalyǵynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri Glen Pıters Qytaıdaǵy shyǵaryndylardyń azaıýyna qazirshe asa mán bermeýge keńes beredi. Ol bul úrdistiń negizinde qurylymdyq ózgerister jatqanymen kelisedi:

— Qytaıda shyǵaryndylar bıyl azaısa da, men olar sharyqtaý shegine jetti dep aıta almaımyn. Mundaı azaıýdyń birneshe jyl qatarynan baıqalǵanyn qalar edim, — dep qosty ol.

Eske sala keteıik, buǵan deıin Danııada kómirqyshqyl gazyn saqtaıtyn qoıma ashylǵanyn jazǵan edik.