Ońtústik-Shyǵys Azııadaǵy jańa seriktes: Mıanma jaıly 5 suraq
ASTANA. KAZINFORM – 27 qyrkúıekte Astanaǵa Mıanma Prezıdentiniń mindetin atqarýshy, Memlekettik ákimshilik keńes tóraǵasy Mın Aýn Hlaın saparmen keledi. Aqordada ótetin joǵary deńgeıdegi kelissózderde eki el arasyndaǵy yntymaqtastyq máseleleri talqylanbaq. Osyǵan oraı Kazinform tilshisi Mıanma jaıly 5 suraqqa jaýap izdep kórdi.
Mıanma qaıda ornalasqan?
Mıanma – Ońtústik-Shyǵys Azııada ornalasqan tarıhy jáne mádenıeti baı memleket. 1989 jylǵa deıin Bırma dep atalyp keldi. Táýelsizdigin 1948 jyly jarııalaǵan, oǵan deıin Ulybrıtanııa kolonııasy boldy. Onyń aýmaǵy 676 myń sharshy shaqyrymnan asady, halqy 55 mıllıonnan joǵary.
Mıanma batysynda Úndistan jáne Bangladeshpen shektesedi. Sondaı-aq Qytaı, Laos, Taılandpen shekarasy bar.
Geografııalyq turǵydan Úndi muhıtyna shyǵa alatyn mańyzdy memleket sanalatyn bul el strategııalyq turǵydan da, ekonomıkalyq áleýet turǵysynan da erekshe mańyzǵa ıe.
Eldi kim basqarady?
Mıanma — qazirgi tańda áskerı basqarý ústem bolyp otyrǵan memleketterdiń biri. 2021 jyly elde áskerı tóńkeris jasalyp, bılik áskerılerdiń qolyna ótti. Osydan keıin Memlekettik ákimshilik keńes qurylyp, onyń tóraǵasy Mın Aýn Hlaın memleket basshysy mindetin atqaryp keledi.
Mıanmadaǵy saıası jaǵdaı sońǵy jyldary kúrdeli desek bolady. Azamattyq úkimet pen áskerı bılik arasyndaǵy shıelenis qoǵamda turaqsyzdyq týdyryp otyr. Bul eldiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýyna áser etedi. Sonymen qatar, Bıyl kóktemde Mıanmada kúshti jer silkinisi bolyp, 5300-den astam adam kóz jumdy, ınfraqurylymǵa eleýli zııan keldi.
Ekonomıkasynyń negizin ne quraıdy?
Mıanma damýshy elder qataryna kiredi. Ekonomıkalyq turǵydan kedeı elderdiń biri sanalady. Dúnıejúzilik bank «tabysy tómen» ekonomıka dep baǵa bergen. 2024 jyly eldiń jalpy ishki ónimi 67,4 mlrd AQSh dollary bolǵan. Jan basyna shaqqanda 1179 dollardan keledi.
Degenmen Mıanma tabıǵı resýrstarǵa asa baı. Munda munaı men gazdyń iri qorlary, baǵaly tastar (ásirese jaqut) men mıneraldy shıkizattyń mol qory bar. Sondaı-aq eldiń aýyl sharýashylyǵy jaqsy damyǵan: kúrish, burshaq, maqta jáne basqa da daqyldar negizgi eksporttyq ónimderdiń qatarynda. Osy erekshelikter Qazaqstan úshin Mıanmany Ońtústik-Shyǵys Azııadaǵy yqpaldy ári paıdaly seriktes retinde kórsetedi.
Qazaqstan men Mıanma arasyndaǵy dıplomatııalyq qatynas qashan ornady?
Qazaqstan men Mıanma arasyndaǵy dıplomatııalyq qatynastar 1999 jyly ornady. Degenmen geografııalyq qashyqtyq jáne Mıanmanyń uzaq ýaqyt boıy halyqaralyq oqshaýlanýda bolýy sebepti qarym-qatynastar baıaý damydy. Tek sońǵy jyldary jańa múmkindikter paıda bola bastady. Mıanmanyń syrtqy saıasattaǵy ashyqtyqqa qadamdary men Qazaqstannyń Azııa baǵytyndaǵy bastamalary eki el arasyndaǵy yntymaqtastyqty jańa deńgeıge shyǵarýǵa negiz qalap otyr.
2014 jyly 15 mamyrda Mıanma Syrtqy ister mınıstri «saýda jáne ınvestıtsııa salasynda Qazaqstanmen tyǵyz áriptestik ornatýǵa múddeli» ekenin málimdegen bolatyn. Qazaqstan elshisimen kezdesý barysynda taraptar Qazaqstan-Mıanma yntymaqtastyǵynyń jaı-kúıi men bolashaǵyn talqylap, óńirlik jáne halyqaralyq ózara qyzyǵýshylyq týdyratyn máseleler boıynsha pikir almasty.
2025 jylǵy 8 mamyrda Qasym-Jomart Toqaev Máskeý qalasynda Mıanma Premer-mınıstri Mın Aýn Hlaınmen kezdesti. Qazaqstan Prezıdenti eki memleket árqashan ózara qurmet pen senimge negizdelgen dostyq qarym-qatynastardy saqtap kele jatqanyn atap ótti.
Mın Aýn Hlaın degen kim?
Mın Aýn Hlaın - Mıanmanyń qazirgi kóshbasshysy, saıası jáne áskerı qaıratker, armııanyń aǵa generaly, Mıanma Qarýly kúshteriniń bas qolbasshysy.
Ol 1956 jyly 3 shildede dúnıege kelgen. 2011 jyly Mıanma Qarýly kúshteriniń jańa bas qolbasshysy boldy. Mın Aýn Hlaın bılikke 2021 jyly áskerı tóńkeris nátıjesinde keldi.
2021 jyldyń 1 tamyzynda Mıanmanyń ýaqytsha úkimeti qurylyp, Mın Aýn Hlaın premer-mınıstr boldy. 2024 jylǵy shildeden beri prezıdenttiń mindetin atqarýshy.
P.S. Mın Aýn Hlaınniń sapary Qazaqstan men Mıanma arasyndaǵy baılanystardy tereńdetýge, saýda-ekonomıkalyq jáne saıası yntymaqtastyqty keńeıtýge baǵyttalǵan mańyzdy kezeń bolyp sanalady. Bul oqıǵa Qazaqstannyń Ońtústik-Shyǵys Azııadaǵy yqpaldy seriktestermen qarym-qatynasyn nyǵaıtý strategııasyna sáıkes keledi jáne ekijaqty yntymaqtastyqty jańa beleske kóterýi yqtımal.