Ońtústik Koreıanyń kelesi prezıdenti kim bolýy múmkin

ASTANA. KAZINFORM – 2025 jylǵy 3 maýsymda Ońtústik Koreıada prezıdenttik saılaý ótedi. Saılaýdyń qalaı ótetini jáne negizgi kandıdattar týraly tolyǵyraq Kazinform tilshisiniń materıalynda.

Jarys bastaldy: alty kandıdat, biraq birde-bir áıel joq

Bastapqyda prezıdenttik saılaý 2027 jylǵa josparlanǵan bolatyn, alaıda ıÝn Sok El qyzmetinen shettetilgennen keıin merziminen buryn ótetin boldy. 2025 jylǵy 4 sáýirde Ońtústik Koreıanyń Konstıtýtsııalyq soty onyń ımpıchmentin rastady. Prezıdentti qyzmetinen bosatqannan keıin 60 kún ishinde kezekten tys saılaý ótkizilýi tıis. Aqyry, saılaý kúni retinde 3 maýsym tańdaldy.

Ońtústik Koreıada saılaý bir týrda, salystyrmaly kópshilik júıesi boıynsha ótedi, ıaǵnı eń kóp daýys jınaǵan kandıdat jeńimpaz dep tanylady (daýys sanynyń absolıýttik kópshiligi talap etilmeıdi). Prezıdent ókilettiginiń merzimi — bes jyl. Qazirgi jáne burynǵy prezıdentter qaıtadan saılaýǵa túse almaıdy.

Bul joly jeńimpaz daýys berý nátıjeleri resmı rastalǵannan keıin birden qyzmetke kirisedi, ádette, eki aılyq ótpeli kezeń bolatyn.

12 mamyrda kandıdattar resmı saılaýaldy úgit-nasıhatty bastady, ol 2 maýsymǵa deıin jalǵasady. Saılaýǵa jeti kandıdat tirkeldi. Olardyń qatarynda Lı Chje Men (№1, «Tobýro demokratııalyq partııasy»), Kım Mýn Sý (№2, «Halyq kúshi» partııasy), Lı Chjýn Sok (№4, «Jańa reformalar partııasy»), Kvon En Gýk (№5, «Demokratııalyq eńbek partııasy»), Ký Chjý Va (№6, «Lıberaldyq birlik partııasy»), Hvan Ge An (№7, táýelsiz kandıdat) jáne Son Chjın Ho (№8, táýelsiz kandıdat) bar.

Kandıdattardyń nómirleri partııalardyń Ulttyq jınalystaǵy (parlament) oryn sanyna qaraı taǵaıyndalady. «Koreıalyq ınnovatsııalyq partııasy» óz kandıdatyn usynbaǵandyqtan, №3 bos qaldy.

18 mamyrda «Lıberaldyq birlik partııasynan» usynylǵan kandıdat óz kandıdatýrasyn alyp tastady. Osylaısha, saılaýshylar eldiń eń joǵary laýazymyna úmitker alty adamnyń bireýine daýys beredi.

20 mamyrda shetelde turatyn nemese ýaqytsha júrgen Ońtústik Koreıa azamattary jańa prezıdentti tańdaý úshin daýys berýge kiristi.

Yonhap agenttiginiń habarlaýynsha, shetelde daýys berý alty kúnge sozylady. Bul úshin 118 eldegi 223 saılaý ýchaskesinde 258 myńnan astam azamat tańdaýyn jasaı alady.

The Korea Herald-tyń málimetinshe, sońǵy 18 jylda prezıdenttik saılaýǵa birde-bir áıel qatyspaı otyrǵan alǵashqy jaǵdaı.

Naqty básekelestik – eki jetekshi partııa arasynda

Lı Chje Men

61 jastaǵy Lı Chje Men 2017 jyly Demokratııalyq partııanyń prezıdenttik praımerızinde alǵash ret kópshiliktiń nazaryna ilikti. 2022 jylǵy prezıdent saılaýynda ol ıÝn Sok Elge az ǵana aıyrmashylyqpen jol bergen. 2024 jylǵy jalpy saılaýda Lı qaıta saılanyp, Demokratııalyq partııany jeńiske jetkizdi. Osylaısha, ıÝn ákimshiliginiń basty synshylarynyń biri retinde oppozıtsııanyń kóshbasshysy mártebesin nyǵaıtty (Asia Pacific Foundation of Canada derekteri boıynsha).

Onyń baǵdarlamasy pragmatıkalyq syrtqy saıasatqa negizdelgen. Soltústik jáne Ońtústik Koreıa arasyndaǵy senimdi nyǵaıtýǵa, Qytaı jáne Reseımen qarym-qatynasty jaqsartýǵa basymdyq bergen. Ol Ońtústik Koreıanyń zymyranǵa qarsy qorǵanys júıesin kúsheıtý jáne soǵys jaǵdaıynda Ońtústik Koreıaǵa birikken amerıkalyq-koreıalyq kúshti basqarý quqyǵyn berý qajettigin moıyndaıdy.

Kım Mýn Sý

73 jastaǵy Kım Mýn Sý 2012 jyly «Halyq kúshi» partııasynyń praımerızine qatysqan, biraq Pak Kyn Hege jol bergen. ıÝn Sok Eldiń ákimshiliginde Ekonomıkalyq, áleýmettik jáne eńbek keńesiniń tóraǵasy boldy, al 2024 jyly eńbek mınıstri bolyp taǵaıyndaldy.

Asia Pacific Foundation of Canada-nyń málimetinshe, Kım ıÝnnyń ımpıchmentine qarsy qatań ustanymymen konservatıvti saılaýshylar arasynda tanymal boldy.

Kımniń syrtqy saıasattaǵy ustanymy — Ońtústik Koreıa men AQSh alıansy aıasyndaǵy yntymaqtastyqty nyǵaıtý jáne Soltústik Koreıany ıadrolyq jolmen tejeý. Ol AQSh-pen ózara qorǵanys týraly shartty qaıta qarap, ıadrolyq qorǵanys erejelerin qosýdy usynady. Lıden aıyrmashylyǵy, ol áskerı basqarýdy berý máselesin basym baǵyt dep eseptemeıdi.

Kim basym túspek ?

23 mamyrda jarııalanǵan Gallup Korea saýalnamasyna sáıkes, Lı Chje Menge qoldaý — 45%, odan keıin Kım Mýn Sý — 36%, Lı Chjýn Sok — 10%.

Yonhap atap ótkendeı, ótken aptamen salystyrǵanda, jarys kóshbasshysy 6% joǵaltqan, al básekelesteri tıisinshe 7% jáne 2% qosqan.

Kım Mýn Sý 11 mamyrda «Halyq kúshi» partııasynan resmı túrde kandıdat bolyp jarııalandy, al saılaýǵa 22 kún qalǵan edi. Bul kezde Lı Chje Men kandıdat retinde jarııalanǵanyna eki apta ótti.

Saıası sholýshylardyń pikirinshe, Lı saılaýaldy naýqandy sátti bastap, senimdi keledi (The Korea Herald).

Alaıda «Halyq kúshi» partııasy ıÝn Sok Eldiń kóleńkesinen áli aryla almaı keledi. ıÝn — prezıdent saılaýyn merziminen buryn ótkizýge májbúr bolǵan tulǵa.

Demokratııalyq partııa óz úgitinde «Halyq kúshi» men ıÝn arasyndaǵy baılanysty jáne 2024 jylǵy jeltoqsanda ıÝn engizgen áskerı jaǵdaıdy eske salyp, qarsy shabýyl júrgizip jatyr.

Kóptegen saýalnama nátıjesi boıynsha Lı basty favorıt sanalady. Sondyqtan Demokratııalyq partııanyń negizgi strategııasy — baıypty áreket etý.

Alaıda onyń jeńisti jolyna 1 mamyrda úzilis boldy, ıaǵnı joǵarǵy sot tómengi sottyń sheshimin joıyp, Lıdi saılaý zańyn buzdy dep tanydy. Alaıda keıin sot protsesi saılaýdan keıinge shegeriletini habarlandy. Osylaısha, onyń eń álsiz tusy — sot tergeýi ýaqytsha joıyldy. Saýalnamalar boıynsha alda kele jatqanyna qaramastan, The Korea Herald atap ótkendeı, Lı sońǵy jyldardaǵy «eń jaǵymsyz» saıasatkerlerdiń biri sanalady. 12–13 mamyrda 3000 saılaýshy arasynda júrgizilgen saýalnamada ol prezıdenttik kandıdattardyń arasynda eń kóp qoldaý tapqanymen, 53% ony áli de «antıpatııa týdyratyn» saıasatker dep baǵalaǵan.

Eske salaıyq, 2024 jyldyń jeltoqsan aıynyń basynda ıÝn Sok El elde áskerı jaǵdaı jarııalaǵannan keıin, Ulttyq jınalys 14 jeltoqsanda onyń ımpıchmentin qoldady. Al 2025 jylǵy 4 sáýirde Ońtústik Koreıa Konstıtýtsııalyq soty ımpıchmentti bekitip, ıÝn Sok Eldi qyzmetinen shettetti.

Aıta ketsek, bıyl 2 mamyrda Ońtústik Koreıa Prezıdenttiń mindetin atqarýshy taǵy aýysty.

Sondaı-aq Ońtústik Koreıanyń eks-prezıdenti saılaý aldynda partııadan ketkeni týraly jazǵan edik.