Ońtústiktiń bilikti dárigerleri júrek aýystyrý otasyn jasaýǵa da daıyn - Muqan Egizbaev
- Muqan Keńesbekuly, elimizde byltyr densaýlyq saqtaýdy damytýdyń 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan «Densaýlyq» memlekettik baǵdarlamasy iske qosylǵanynan halyq habardar. Ońtústik Qazaqstan oblysynda atalǵan baǵdarlamanyń alǵashqy jylynyń nátıjeleri qandaı?
- 2016 jyly engizilgen «Densaýlyq» memlekettik baǵdarlamasyn júzege asyrý maqsatynda júıeli jumystar jalǵasýda. Baǵdarlamanyń negizgi kórsetkishteri boıynsha ana ólimi - 50 paıyzǵa, qaterli isikterden bolatyn ólim - 16 paıyzǵa, týberkýlezden ólim-jitim - 21 paıyzǵa, náreste ólim-jitimi 4 paıyzǵa tómendedi. Al, «Densaýlyq» baǵdarlamasynyń negizgi ındıkatory - 2020 jylǵa qaraı halyqtyń ómir súrý jasynyń uzaqtyǵyn 73-ke jetkizý bolyp belgilengen bolsa, byltyr bul kórsetkish oblysta 72-ni qurady. Mundaı oń ózgeristerdi respýblıkalyq ǵylymı ortalyqtarmen birlese jumys isteýdiń nátıjesi dep aıta alamyn. Buynmen qosa, medıtsınalyq uıymdardyń kómek kórsetý deńgeıiniń sáıkestigin anyqtap, materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtalýyna, mamandardyń bilim deńgeıleri men biliktilik sanattaryna taldaý júrgizdik.
Biriktirilgen medıtsınalyq kómek qaǵıdatynyń negizinde medıtsınalyq kómek kórsetýdiń basty bes baǵyty boıynsha Jol kartasy ázirlendi. Búginde ana men balany qorǵaý,jedel mıokard ınfarki, mı qan aınalymynyń jiti buzylýy, qaterli isikter, jaraqattar boıynsha júıeli jumystar júzege asyrylýda. Jol kartasynyń oryndalýy oblystyq úılestirý keńesterinde aı saıyn tyńdalyp, qorytyndysymen tıisti sharalar qabyldanady.
Memlekettik baǵdarlamany júzege asyrý sheńberinde oblystyń densaýlyq saqtaý júıesiniń negizgi baǵyty bastapqy medıtsınalyq-sanıtarlyq kómek basymdyǵyn damytý bolyp otyr. Atap aıtqanda aýrýlardy biriktirip basqarýdy endirýge, sapaly dári-dármektermen qamtamasyz etýge jáne bastapqy deńgeıde medıtsınalyq kómekpen qamtamasyz etýge baǵyttalǵan.
- Ana men bala óliminiń azaıǵany qýantady. Degenmen, elimizdiń ózge óńirlerine qaraǵanda demografııalyq ósimi joǵary oblysta bosaný úıleri jetkilikti me? Perzenthanalarda qazirgi zaman talaptaryna saı jaǵdaı jasalǵan ba?
- Oblysta búginde 26 bosandyrý úıi bar. Sonyń tórteýi úshinshi dárejeli perınataldy kómek kórsetedi. Altaýy ekinshi, 16-sy birinshi dárejeli perzenthana sanalady. Biraq, ózińiz aıtqandaı, halyqtyń tabıǵı ósimi joǵary bolǵandyqtan bosandyrý úıleri jetińkiremeıdi. Sondyqtan bıyl Túrkistan qalasynda qosymsha ǵımarat salý júrip jatyr. Budan ózge Shymkent pen Saryaǵashta bir-bir perınataldy ortalyq salý josparlanýda.
Budan bólek, biz eń aldymen bosandyrý mekemeleriniń materıldyq-tehnıkalyq bazasyn nyǵaıtýdy kózdep otyrmyz. Jalpy, oblystaǵy medıtsına uıymdarynyń zaman talaptaryna saı jabdyqtalýy 65,3 paıyzdy quraıdy. Bıyl emdeý mekemeleriniń materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtalýyna 5,6 mlrd. teńge bólindi. Bul ótken jylmen salystyrǵanda 3,4 esege artyp otyr.
- Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń málimetteri boıynsha, jer sharynda jylyna 10 mıllıonǵa jýyq adam qaterli isikke shaldyǵady eken.Bul qalyppen kete berse, 2020 jyly aýrýlar sany eki esege kóbeıedi degen sóz. Al, elimizde qaterli isikpen jylyna 31-32 myń adam aýyryp, 16-17 myń adam qaıtys bolady. Onyń 42 paıyzy eńbek jasyndaǵy adamdar. Siz osy álem jurtshylyǵyn alańdatqan aýrýdan bolatyn ólim oblysta azaıdy deısiz. Buǵan qalaı qol jetkizdińizder?
- Jańa aıtyp ótkenimdeı, oblysta qaterli isikten bolatyn ólim 16 paıyzǵa azaıdy. Bul respýblıka boıynsha eń tómengi kórsetkish sanalady. Biz eń aldymen mamandarymyzdyń biliktilikterin arttyryp, kásbıligin jetildirýge basty nazar aýdaryp kelemiz. Osy maqsatta bıyl óńirimizge arnaıy kelgen Ońtústik Koreıanyń jetekshi medıtsına uıymdary men oblys ákimdigi arasynda memorandýmǵa qol qoıyldy. Olar arnaıy halyqaralyq master-klasstar ótkizip, oblystyń ǵana emes, elimizdiń barlyq óńirlerinen kelgen mamandardy oqytyp, úıretýde. Dárigerler solarmen birge Shymkentte buryn sońdy jasalmaǵan otalarǵa qatysýda. Ońtústik Koreıaǵa mamandarymyzdy arnaıy oqýǵa jiberetin kelisimge qol jetkizdik. Mundaı jumystardyń qolǵa alynǵany bıyl ǵana emes. Buǵan deıin dál osylaı Frantsııa, Reseı, Mońǵolııa memleketterimen de baılanys ornatqanbyz. Sonyń nátıjesi bolar, obyr dertin emdeýde oblystyq onkologııalyq dıspanserdiń mamandary elimizdiń ózge óńirlerine baryp, sheberlik-saǵattaryn ótkizip júr. Óz kezeginde bilikti dárigerlerimizden dertine shıpa izdep, Shymkentke keletinderdiń qatary kóbeıip keledi.
- Ózińiz aıtqandaı mundaı dárigerlerdiń biliktilikterin arttyrý, kásibıligin praktıkalyq turǵyda jetildirý densaýlyq saqtaý júıesin bir ǵana salamen shektelip jatpaǵan bolar?...
-Ata zańymyzda atap kórsetilgen memleketimizdiń basty baılyǵy - halyqqa sapaly medıtsınalyq qyzmet kórsetý úshin eń aldymen dárigerlerdiń izdenisterin arttyryp, biliktiligin joǵarylatý mańyzdy. Ońtústikte olardy kásibı sheberlikterin shyńdaý maqsatynda medıtsınasy ozyq elderge tájirıbe almasýǵa jiberip turý turaqty túrde qolǵa alynǵan. Oblys ákimi Janseıit Túımebaevtyń bastamasymen byltyrǵy jeltoqsan aıynan beri densaýlyq saqtaý júıesiniń salalarynda eńbek etip júrgen 100-den astam dáriger Túrkııaǵa tájirıbe almasýǵa baryp qaıtty. Olardyń jol shyǵyndarynan basqasynyń bárin Túrkııa tarapy moınyna aldy. Buryn mundaı tájirıbe almasýlar bolǵan emes. Al, túbi bir týysqan elden arnaıy kelgen myqty dáriger, professor Belham Akpınar kardıohırýrgtarymyzdyń biliktilikterin arttyryp, júrekke jasalatyn kúrdeli otalardy is júzinde úıretip júr. Buǵan deıin bul otalar Almaty men Astanadaǵy respýblıkalyq ortalyqtarda ǵana jasalyp kelgen bolsa, oblystyq deńgeıde alǵash ret qolǵa alyndy. Óz kezeginde álemniń kez kelgen damyǵan elinde jasala bermeıtin kúrdeli otalardyń barlyǵy da memleket esebinen qarjylandyrylǵan. Tegin. Keleshekte mundaı kúrdeli otalardy bizdiń dárigerler de jasaı alatyn bolady. Jalpy elimizde ashyq júrekke jasalatyn otalardyń eń kóbi ońtústikte iske asyp jatqanyn aıta ketken abzal. Oblystyq kardıologııa ortalyǵynda jylyna 310 ota jasalady. Sońǵy segiz jylda 3000-nan astam ota sátti júzege asqan. Tipti Almaty qalasyndaǵy A.Syzǵanov atyndaǵy Ulttyq ǵylymı hırýrgııa ortalyǵy nda munsha ota jasalmaǵan. Qazir kásibı shyńdalǵan mamandarymyz júrek aýystyrýǵa da daıyn.
- El ishinde «ókpequrt» aýrýy atanyp ketken týberkýlezdi emdeýde de birshama jetistik bar eken. Degenmen, Túrkistan qalasyndaǵy jabyq mekeme sanalatyn arnaıy áleýmettik qyzmet kórsetý ortalyǵynda naýqastardyń jappaı túberkýlezdi juqtyrǵany eldiń esinde. Budan keıin oblystaǵy jabyq mekemeler men oqý oryndarda jappaı flıýrografııalyq tekserýler júrgizilgeni de este. Nátıjesin aıtyp berińizshi...
- Oraıy kelip turǵandaı aıtýymyz kerek, oblysta týberkýlezden bolatyn ólim 27 paıyzǵa azaıdy. Degenmen, ózińiz aıtqan Túrkistandaǵy oqıǵadan keıin biz josparly profılaktıkalyq tekserýlerden bólek, eń aldymen Jumyspen qamtýdy úılestirý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmalaryna qarasty jabyq mekemelerdegi azamattardy qaıta tekserdik. Ekinshi kezeńde oblystyq bilim basqarmasyna qarasty 14 jabyq mekeme tekserildi. Úshinshi kezeńde joǵary jáne orta oqý oryndaryndaǵy 75 myńnan astam stýdentti qazan aıyna deıin túgel tekserýden ótkizýdi qolǵa alyp otyrmyz.
- Bıyl kóktemnen bastap oblystyq tis emhanasy táýlik boıy jumys isteýge kóshipti. Bul jurtty qýantyp jatyr. Sonda buǵan deıin oblysta medıtsına salasynda mundaı qyzmet kórsetý buryn sońdy bolmaǵan ba?
- Bul da oblys ákimi Janseıit Túımebaevtyń tapsyrmasymen júzege asqan ıgi is. Bul elimizde alǵash qolǵa alynǵan shara. Biraq, bul túngi mezgilde jumys jasaıtyn tis emhanasy joq edi degendi bildirmeıdi. Buryn da jekemenshik uıymdarda kezekshilik etetin tis dárigerleri aqyly qyzmetter kórsetip kelgen. Degenmen olar oblys halqyn tolyǵymen qamtı almaıdy. Olardyń kóbi aptanyń demalys kúnderi jumys istemeıdi. Al, táýlik boıy jumys isteýge kóshken oblystyq tis emhanasynda mamandar demalyssyz halyqqa qyzmet kórsetedi. Atalǵan emhanada kúndizdiń ózinde kúnine 400-den astam adam em qabyldaıdy. Qazir túngi mezgilde 4 brıgada jumys istep jatyr. 4 dáriger 4 kómekshisimen jáne 4 sanıtar. Oǵan basqarma tarapynan barlyq jaǵdaı jasalǵan. Naýqastardy emdeýge, olarǵa kómektesýge tolyq múmkinshiligimiz bar. Buryn jedel járdem kóligimen jetkizilgen naýqastarǵa aýrýhanalardaǵy dárigerler ýaqytsha tynyshtandyratyn dári egýmen shektelip, emhanaǵa azanda baryp emdelýge keńes berip kelse, endi tańnyń atýyn kútpeı-aq emdelýge bolady. Tipt ol úshin emhanaǵa jedel járdemmen jetý de mindetti emes.
- Elbasy bıylǵy Joldaýynda memlekettik-jekeshelik áriptestik aıasynda halyqqa qyzmet kórsetýdi odan ári jetildirý júktelgen. Bul baǵytta oblystyń densaýlyq salasynda qandaı jumystar júrgizilýde?
- Oblysta qazirgi zamanǵy aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar negizinde densaýlyq saqtaý ınfraqurylymyn odan ári damytýdy qamtamasyz etý boıynsha 10 uıym memlekettik-jekemenshik áriptestik tizbesine engizildi. Onyń segizi jańa qurylys, endi salynady. Bireýi senimgerlik basqarýǵa beriletin bolsa, endi bireýi jekeshelendiriledi. Qazirgi tańda, memlekettik-jekemeshelik áriptestik aıasynda Shymkent qalasyndaǵy № 4, 9, 10, 11 emhanalarynda jáne jedel járdem medıtsınalyq kómegin jetildirý jumystary júrgizilýde.
Jalpy, oblystaǵy emdeý mekemeleri tolyǵymen ınternet júıesine qosylǵan. Densaýlyq saqtaý mınıstri Eljan Birtanovtyń tapsyrmasymen olardy aqparattyq júıelerdi engizý boıynsha jumystar jalǵasýda. Bul óz kezeginde medıtsına salasyn qaǵazbastylyqtan aryltady. Búginge deıin atalǵan júıege 37 uıym qosyldy, jumystar jyldyń aıaǵyna deıin aıaqtalady.
- Densaýlyq saqtaý basqarmasyna kelgennen beri oblystaǵy medıtsına uıymdarynyń sapaly qyzmet kórsetýine basa mán berip júrsiz. Meıirgerlerdi oqytý sonyń aıǵaǵy bolsa kerek...
- Durys aıtasyz. Biz nege eń aldymen meıirgerlerdiń biliktiligin arttyrýdy kózdedik? Óıtkeni halyqqa kórsetiletin alǵashqy medıtsınalyq kómektiń 80 paıyzy solar arqyly júzege asyrylady. Sondyqtan meıirgerler ózderine mindettelgen qyzmettiń qyr-syryn jetik meńgerýi tıis. Osy maqsatta oblystaǵy densaýlyq saqtaý uıymdaryndaǵy orta býyndy qyzmetkerlerdiń biliktilikterin arttyrý jáne medıtsınalyq qyzmettiń sapasyn jaqsartý maqsatynda tájirıbe almasý semınarlaryn ótkizip turý óte mańyzdy.
- Elbasy Joldaýynda aıtylǵandaı, elimizde salaýatty ómir saltyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan Mindetti áleýmettik saqtandyrý júıesi týraly zań kelesi jyldyń qańtarynan bastap kúshine enedi. Bul baǵytta júrgizilip jatqan jumystardyń barysy qalaı?
- Mindetti áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý júıesin endirý týraly Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamalaryndaǵy ózgerister men tolyqtyrýlardy halyq arasynda keńinen nasıhattaý aıasynda aqparattyq-túsindirý jumystarynyń ІІІ-kezeńi bastaldy. Aımaqtyq shtab spıkerleriniń sanat boıynsha halyqpen kezdesýiniń keste-jospary bekitildi. Búginge deıin oblysta 641 kezdesý ótkizildi. Túsindirý jumystary barysynda 145 myń dana aqparattyq materıal taratyldy. Aýdan, qala ákimdikterimen, medıtsına uıymdarynyń qatysýymen 543 buqaralyq aqparat quraldary arqyly túsindirý jumystary júrgizildi.
Oblystaǵy ár medıtsınalyq uıymdarda aqparattyq dúńgirshek ornatylyp, oqytylǵan 5 menedjer maman aqparattyq-túsindirý jumystaryn júrgizedi. Aqparattyq-tanymdyq materıaldardy taratýda. Sonymen qatar, osy jyldyń 5 sáýirinen 30 maýsymyna deıin ár azamat óziniń jergilikti emhanasyna qaıta tirkelýde. «Emhanaǵa tirkel de - áleýmettik medıtsınalyq saqtandyrý júıesindegi óz mártebeńdi anyqta!» uranymen turǵyndardy emhanaǵa tirkeýdiń naýqanyn ótkizý boıynsha emhanaǵa tirkelgenderdiń sany - 2 240 774 adamdy quraıdy. Barlyǵy 1 mln. 377 myńǵa jýyq halyqqa túsindirý jumystary júrgizildi. Jalpy alǵanda oblys halqynyń 82,5 paıyzy qamtyldy.
- Áńgimeńizge raqmet.