Ońtústiktegi «Tamshy áýlıe» ataýy qaıdan shyqqan

ShYMKENT. QazAqparat - Ońtústik Qazaqstan oblysynda týrızm salasyn damytýǵa erekshe múmkindik bar. Bul oblysta tarıhı-mádenı oryndar, kóne qalashyqtar men kıeli jerler kóp. Óńirdiń ár aýdanynda ańyz bolyp taraǵan áýlıe-ámbıeler jatqan jerler men eskertkish, kesenelerdiń árqaısysy tunyp turǵan tarıh. Qala berdi talaı tarıhı oqıǵalar men ańyzdarǵa arqaý bolǵan mekender barshylyq. Solardyń biri - «Tamshy áýlıe» orny. Taýly aýdanda ornalasqan qasıetti jerge kelip tamashalaýshylar legi kún sanap artyp otyr, dep habarlaıdy QazAqparat HAA tilshisi.

 «Tamshy áýlıe» Túlkibas aýdanyna qarasty Kershetas aýylynan 12 shaqyrym jerde, Lager shatqalynda ornalasqan. Shatqal ańǵaryndaǵy  Mashat ózeniniń sol betkeıinde Shoshqabulaq taýlarynyń silemderi bar. Ózenniń eki ańǵary bıik qatpar tasty jota, ózen boıynda demalys saıabaqtary oryn tepken. Ózenniń oń qaptalynda taý ańǵaryna suǵyna kirip, bıiktigi 80-85 metrdeı qatparlanǵan tas qabatty kezdestirýge bolady. Qoj-qoj jartastar, san alýan jelekter kómkergen, kórgende kóz súrinetin, áseri keremet kórinisti qýys qoınaýynda tastan tamshy tamyp turady. Tas qabatynyń ústińgi jaǵy 30-35 metrdeı qara, orta tusy 20-25 metrdeı aq-sur, al astyńǵy qabaty ylǵaldanǵan. Sýdan kógerip múk basqan, onyń qalyńdyǵy 20-25 metrdeı keledi. Osy arany jergilikti halyq «Tamshy áýlıe» dep ataıdy.

«Tamshy áýlıeniń» basynda tastar ózge tastarǵa uqsamaıdy. Máńgilik tolastamaǵan sý astyndaǵy tastar dymqyl, betterin múk basqan. Jartas arasynan úzdiksiz aqqan sý tamshylarynyń ózi shıpaly sanalady. Aqqan tamshylardyń sıpaty da ártúrli: biri sorǵalaı aqsa, ekinshisi syzylyp aǵady, kelesisi tamshylap, úzilip turady. Biri sarqyrap, tipti kózge kórinbeı namdanyp aǵatyn da túrleri bar. Taý sýynyń daýysynyń ózi qulaqqa jaǵymdy, bir sát júıkeni tynyshtandyrady. Kelýshiler osy sýǵa qarap «tas jylap jatyr» dep aıtady. Sondyqtan «Tamshy áýlıe» atalyp ketken. Ol jaıly ańyzdar da, ápsana da, tipti ertegige aınalǵan áńgimeler de kóp. Osy oryndy alystan qarasa, tamshy aǵyp jatqan aralyqtan 7-8 metr bıikte araqashyqtyǵy 8 metr shamasyndaǵy eki úńgir bar. Ol osy tastyń eki kózi ispetti, sondyqtan ony jergilikti halyq «Tamshy áýlıeniń eki kózi» dep ataıdy. Syrt kózge alystan qaraǵanda, shyndyǵynda da, osy aradaǵy qubylys jylap jatqan adamnyń bet beınesin kóz aldyńyzǵa elestetedi. Tamshy aǵyp jatqan aralyqtyń asty ishke kirińki, qýystaý keledi. Osy qýysta bıiktigi 170-180 sm, eni 120-130 sm  bolatyn tas bar. Tastyń tóbesi tegisteý, onda dıametri 35-40 sm keletin oımany kórýge bolady. Ony aýyl turǵyndary «Tamshy áýlıeniń qazandyǵy» deıdi. Osy jerge kelgender sol aralyqtan sý ishýge amaldaıdy. Ol aralyqqa ekiniń biri shyǵa bermeıdi. Óıtkeni onda shyǵatyn tas betteri jyltyrap, aıaq bastyrmastaı taıǵaqtanyp turady. Sondyqtan shyǵýǵa áreket etkender jarty jolda aıaqtary taıyp, eńiske qulap jatady.

Qazir áýlıe basyn izdep kelýshiler kóbeıgen. Kelgender tek áýlıe basyna baryp qana qoımaı, taýdyń ásem tabıǵatyn da tamashalap ketedi.