Ólshem birlikteriniń halyqaralyq júıesi ózgeredi
Halyqaralyq ólshemder men tarazylar bıýrosynyń halyqaralyq qatynastar ofıtseri Shyńǵys Qýanbaev Facebook áleýmettik jelisindegi paraqshasynda bul jańalyqty metrologııa ǵylymyndaǵy úlken jetistik dep ataǵan bolatyn.
«Búgin - tarıhı sheshim qabyldanatyn mańyzdy kún. Versalda búkil álemniń ǵalymdary jınalyp, soǵan kýá bolmaq. Óıtkeni ólshem birlikteriniń halyqaralyq júıesin - International System of Units (SI) qarastyrýdyń nátıjesi boıynsha mańyzdy sheshim qabyldanady. Bul shara BIPM-niń YouTube-tegi arnasy arqyly tikeleı efırde ótedi», - degen edi Sh.Qýanbaev.
Sonymen, atalǵan konferentsııaǵa 60-tan astam memleketten ǵalymdar qatysyp, metrıkalyq júıeniń ózgerýin qoldady. Kılogramm, amper, kelvın jáne mol ólshemderiniń anyqtamasy ózgertile otyryp, halyqaralyq birlikter júıesine (SI) qaıta anyqtama berildi. Sheshim qoldaý tapqandyqtan, ózgerister 2019 jyldyń 20 mamyrynan bastap kúshine enedi. Bul sheshim SI boıynsha barlyq birlikterdi anyqtaý tabıǵat qubylystaryn sıpattaıtyn fızıkalyq shamaǵa negizdeletinin bildiredi. Al ol óz kezeginde bolashaqta SI turaqtylyǵyna kepil bolyp, kvanttyq tehnologııalardy qosa alǵanda jańa tehnologııalardy qoldaný úshin jańa múmkindikter ashady. Sonymen qatar atalǵan sheshim ólshem birlikterin anyqtaý úshin fızıkalyq obektilerdi qoldanýdy boldyrmaıdy.
Osylaısha Frantsııadaǵy Ólshemder men tarazylar boıynsha Halyqaralyq bıýroda 1889 jyldan beri qoldanylyp kele jatqan kılogramm etalony aýystyryldy. Máselen, kg qazirgi tańda vakýýmdyq ydysta ornalasqan platına-ırıdıılik qorytpadan jasalǵan tsılındr salmaǵy retinde anyqtalsa, jańa etalonǵa Kıbbl teńgerimi dep atalatyn aspap negiz retinde alynýy múmkin. Ol elektr magnıtti óris kómegimen teńdestiriletin jáne etalon mánderin naqtyraq anyqtaýǵa múmkindik beretin «tarazy» túrindegi aspap.
Mundaı ózgeristiń oń tusy - qaýipsizdiktiń kúsheıe túsetindigimen baılanystyrylýda. Sebebi tipti bul etalon joıylǵannyń ózinde naqtylyqty ólsheý múmkindigi báribir de qalady. Sonymen birge, ol adamzatqa óreskel ólshemderden bas tartyp, ǵalam shyn máninde qalaı jumys istese, soǵan jaqyndaı túsýge múmkindik beredi.