Oǵyz dáýiriniń teńgeleri, keramıka, qola buıymdar: Jankent jádigerleri neni aıǵaqtaıdy
QYZYLORDA. KAZINFORM – Qyzylorda oblysynyń Qazaly aýdanyndaǵy Jankent qalashyǵynda 2023 jyldan beri Túrki akademııasy men Qorqyt ata atyndaǵy Qyzylorda ýnıversıteti birge júrgizip kele jatqan arheologııalyq zertteýlerge arnalǵan eskertkish stela boı kóterdi.
Sondaı-aq akademııanyń bastamasymen arheologııalyq murany saqtap qalý maqsatynda qazba alańynyń ústine qorǵanysh jabyndysy ornatyldy. Bul týraly akademııanyń baspasóz hatshysy Aıym Tóleýǵalı habarlady.
Ejelgi qalashyqtyń ornyn zertteýge Ózbekstandaǵy ıA.Gýlıamov atyndaǵy Samarqand arheologııa ınstıtýtynan, elimiz boıynsha Qorqyt ata atyndaǵy Qyzylorda ýnıversıteti janyndaǵy arheologııa jáne etnografııa ǵylymı ortalyǵynan, Á.Marǵulan atyndaǵy Arheologııa ınstıtýtynyń Astana fılıalynan mamandar qatysty. Qazba jumysy Jankent arheologııalyq eskertkishin jan-jaqty zertteý, saqtaý jáne túrki halyqtarynyń tarıhı-mádenı murasyn keńinen nasıhattaý maqsatynda júrgizildi.
Stellanyń ashylý rásiminde sóz sóılegen Túrki akademııasynyń prezıdenti Shahın Mustafaev Jankent X ǵasyrǵa deıin Syrdarııa oǵyzdary memleketiniń astanasy retinde aımaq tarıhynda erekshe oryn alǵan shahar ekenin atap ótti.
– Jibek joly boıynda ornalasýynyń arqasynda qala Edil-Oral óńiri men Máýerennahr, Hazar qaǵanaty, Horezm arasynda mańyzdy saýda jáne mádenı baılanystar torabyna aınaldy. 2023 jyldan bastap tsıtadeldiń kireberis qaqpalary men turǵyn úılerde, sondaı-aq qalanyń shahrıstan bóliginde qazba jumysy júrgizildi. Ondaǵy maqsat – tómengi Syrdarııa óńirindegi ortaǵasyrlyq qala tıpindegi qonystardan alynǵan arheologııalyq materıaldardy júıeli túrde jınaqtaý, jikteý jáne taldaý. Alynǵan nátıjeler VII-X ǵasyrlarda Syrdarııa óńirindegi túrki-oǵyz mádenıetiniń qalyptasý, damý satylaryn naqtylaýǵa múmkindik berip, Syrdarııanyń orta jáne tómengi aımaqtaryndaǵy etnıkalyq júıeler týraly túsinikti aıtarlyqtaı keńeıtedi, – dedi ol.
Arheologtardyń aıtýynsha, Jankent turǵyndarynyń ózindik mádenıeti bolǵan. Al qaladaǵy turǵyn úı jáne sharýashylyq ǵımarattarynyń qurylymy onyń ınfraqurylymynyń aýqymdy bolǵanyn ári jaqsy damyǵan kórsetedi.
– Úshjyldyq joba aıasynda 1800 sharshy metr aýmaqta qazba jumysyn júrgizdik. Bul bizge hronologııa boıynsha ǵana emes, materıaldyq mádenıet, arheobotanıka jáne arheozoologııada jańa úlgiler tabýǵa, táýir nátıjege qol jetkizýge múmkindik berdi. Tabylǵan eń qundy oljalardyń biri – IX ǵasyrǵa tán oǵyz dáýiriniń teńgeleri jasyrylǵan kúmis kómbesi. Jankentten alǵash ret tabylyp otyrǵan tarıhı jádiger ejelgi qalanyń Jibek jolyndaǵy iri saýda jáne mádenı ortalyq retindegi mańyzdylyǵyn kórsetedi. Osy oraıda Qorqyt ata atyndaǵy Qyzylorda ýnıversıtetiniń qyzmetkerleri Aǵabek Nazarov pen Jetesbı Sultanjanov arheologııalyq qazba jumysy kezinde ǵana emes, stella men qazba alańynyń ústine qorǵanysh jabyndysyn ornatýǵa kóp kómektesti, – dedi Samarqand arheologııa ınstıtýtynyń mamany Aısýlý Iskanderova.
Qazba jumysy barysynda Jankenttiń materıaldyq mádenıetin aıǵaqtaıtyn kóptegen qundy tarıhı jádiger tabyldy. Onyń ishinde buryn-sońdy kezdespegen pishin men qoldanysta bolǵan qoldan jasalǵan keramıka úlgileri, qola buıymdar, oshaq mańynda qoldanylǵan qoshqar basy beınesindegi tuǵyrlardyń órnektelgen túrleri erekshe nazar aýdartady.
Buǵan deıin de biz kóne Jankent shaharynyń irgetasynyń qalanýyna baılanysty jańa derekter paıda bolǵanyn jazǵanbyz. Zertteýshiler shahardyń paıda bolý merzimi besinshi ǵasyrǵa deıin sozylýy múmkin ekenin jetkizgen.