Nıý-Iorkte ótken mańyzdy kezdesýler: Qazaqstannyń strategııalyq baǵyty men ınvestıtsııalyq seriktestigi
ASTANA. KAZINFORM — Qazaqstan Prezıdenti Kasym-Jomart Toqaevtyń Nıý-Iorktegi jumys sapary aıasynda halyqaralyq iskerlik jáne saıası kóshbasshylarmen birqatar mańyzdy kezdesý ótti. Bul kezdesýler elimizdiń álemdik arenadaǵy orny men strategııalyq seriktestikterin odan ári nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan.
Prezıdent AQSh-tyń iri kompanııalary men halyqaralyq uıymdardyń ókilderimen kezdesip, Qazaqstannyń ınvestıtsııalyq múmkindikteri, tsıfrlyq transformatsııasy jáne «jasyl» energetıka salasyndaǵy ambıtsııalary týraly naqty ári senimdi málimdemeler jasady.
Osy mańyzdy oqıǵalarǵa baılanysty, AQSh-taǵy Transportation & Supply Chain Entrepreneur iri transport kompanııasynyń negizin qalaýshy jáne bas dırektory Qazybek Taǵabergenov óz kásibı tájirıbesi men saraptamalyq kózqarasy negizinde Qazaqstan men AQSh arasyndaǵy ekonomıkalyq jáne strategııalyq seriktestiktiń mańyzdylyǵyn jan-jaqty taldap, elimizdiń halyqaralyq arenadaǵy orny men keleshek damý perspektıvalary týraly pikir bildirdi.
— Qasym-Jomart Toqaev AQSh Qazaqstan ekonomıkasyna 100 mıllıard dollardan astam ınvestıtsııa salǵan eń iri ınvestor ekenin atap ótti. Bul eki eldiń ekonomıkalyq yntymaqtastyǵynyń qandaı deńgeıde ekenin kórsetedi? Qazaqstanda ınvestıtsııa tartý úshin qandaı múmkindikter jasalǵan dep oılaısyz?
AQSh-tyń 100 mıllıardtan astam ınvestıtsııasy bul eń aldymen Qazaqstannyń ınstıtýtsıonaldy turaqtylyǵy men ekonomıkalyq áleýetine halyqaralyq ınvestorlardyń joǵary seniminiń aıqyn kórinisi. Bıznestiń turǵysynan alǵanda, bul elimizdiń zańnamalyq jáne retteýshi bazasynyń aıqyn, boljamdy jáne quqyqtyq qorǵalatynyn bildiredi.
Prezıdenttiń birqatar AQSh-taǵy kezdesýi ekijaqty qatynastardyń strategııalyq mańyzdylyǵyn naqty kórsetedi, bul ınvestıtsııalyq klımattyń oń qalyptasýyna yqpal etedi. Qazaqstannyń mıneraldy resýrstary — ýran, mys, lıtıı, grafıt syndy asa qajetti metaldar jahandyq «jasyl» ekonomıka men tsıfrlandyrý úrdisterinde suranysqa ıe.
Sonymen qatar, elimizdiń Eýrazııa júreginde ornalasýy bizdi mańyzdy logıstıkalyq ortalyqqa aınaldyrady. Indýstrııa, aýyl sharýashylyǵy jáne qyzmet kórsetý salalarynda iri jobalarǵa qoldaý kórsetilip, arnaıy ekonomıkalyq aımaqtar men tsıfrlyq ınfraqurylym damytylyp jatyr. Osy faktorlar shoǵyrlanýy Qazaqstandy ınvestıtsııa tartýǵa tıimdi ári turaqty elge aınaldyrady.
— «Qazaqtelekom» men Amazon Kuiper arasyndaǵy 200 mln dollarlyq kelisim jyljymaly baılanys ınfraqurylymyn damytýǵa jáne spýtnıktik baılanys aımaǵyn qalyptastyrýǵa qalaı áser etedi dep oılaısyz?
Bul kelisim Qazaqstan men Ortalyq Azııa úshin iri strategııalyq joba. Tek spýtnıktik ınternetke qol jetkizý emes, tsıfrlyq egemendik pen tehnologııalyq táýelsizdikke baǵyttalǵan ınfraqurylymdyq serpilis.
Prezıdenttiń qoldaýymen júzege asyp jatqan joba shalǵaı aımaqtarda, aýyldyq jerlerde, shekaralas aýdandarda turaqty ınternetke qol jetkizýdi qamtamasyz etedi. Bul bilim berý, densaýlyq saqtaý, aýyl sharýashylyǵyn tsıfrlandyrý men mýnıtsıpalıtetterdiń «aqyldy» qyzmetterin damytýǵa jańa múmkindikter ashady.
Sonymen qatar, bul joba Qazaqstandy aımaqtyq spýtnıktik baılanys haby retinde qalyptastyrýǵa alǵashqy qadam. Elimiz jerústi stantsııalaryn ornalastyrý, qyzmetterdi lokalızatsııalaý jáne jabdyqtardy logıstıka jasaý úshin tıimdi oryn usyna alady. Qajetti normatıvtik baza men kadrlyq qoldaý bolsa, Qazaqstan tek ishki naryqty ǵana emes, Ortalyq Azııa men odan ári Ońtústik Azııa elderin de qamtamasyz ete alady.
— Wabtec kompanııasymen 4,2 mlrd dollarlyq kelisim temirjol salasyn jańǵyrtýǵa arnalǵan úlken joba. Mundaı ınvestıtsııalar ekonomıkany ártaraptandyrý men qyzmet eksportyn arttyrýǵa qalaı áser etedi?
Bul kelisim jaı temirjol tehnıkalaryn jańartý emes, ındýstrııalyq ósýdiń jańa modelin qalyptastyrý. Qazaqstannyń geografııalyq artyqshylyǵyn naqty tabysqa aınaldyrý úshin logıstıkany modernızatsııalaý kerek.
Bul joba lokomotıvter men vagondardy satyp alýmen qatar, óndiristiń bir bóligin lokalızatsııalaýǵa, joǵary bilikti kadrlar daıarlaýǵa jáne olarǵa qatysty salalardy damytýǵa múmkindik beredi. Bul ekonomıkany ártaraptandyrýǵa, jańa jumys oryndaryn qurýǵa jáne mashınostroenıe men IT sııaqty salalardyń damýyna serpin beredi.
Sondaı-aq, Qazaqstan kórshiles elderge transporttyq jáne ınjınırıngtik qyzmetterdi eksporttaýǵa daıyndalýda. Qazirgi tańda tehnıkany servısteý jáne oqytý baǵytynda belsendi jumys júrip jatyr.
Bul joba Qazaqstannyń Jibek jolyndaǵy logıstıkalyq hab retinde rólin nyǵaıtyp, Qytaı, Reseı, Eýropa men Taıaý Shyǵys naryqtarynda pozıtsııasyn kúsheıtedi.
— Chevron jáne ExxonMobil kompanııalarymen kelissózderde kómirsýtekterdi óndirýdi ulǵaıtý máselesi qaraldy, biraq Qazaqstan «jasyl» energetıka men tsıfrlandyrýǵa da basymdyq berýde. Bul eki baǵyt arasyndaǵy balansty qalaı baǵalaısyz?
Qazaqstannyń pragmatıkalyq balansy óte mańyzdy. Naryqtyq ekonomıka turǵysynan kómirsýtekter eldiń makroekonomıkalyq turaqtylyǵy men ınfraqurylymyn damytýǵa basty kiris kózi.
Sonymen birge, bolashaqtyń energııasy tómen kómirtekti, tsıfrlyq jáne ártaraptandyrylǵan bolady degen túsinik qalyptasýda. Sondyqtan Qazaqstan jańartylatyn energııa kózderin, sýtegi energetıkasyn, jeli men energııany saqtaý tehnologııalaryn damytýǵa belsendi ınvestıtsııa salýda.
Ýran sektorynyń mańyzy erekshe: álemdegi ýran jetkizilimderiniń 40%-y Qazaqstanǵa tıesili, onyń ishinde AQSh ımportynyń 24%-yn quraıdy. Bul jahandyq energetıkalyq qaýipsizdiktiń mańyzdy quramdas bóligi.
Jeke men úshin dástúrli jáne jańa energetıka salalary arasyndaǵy tepe-teńdik uzaq merzimdi turaqtylyq pen básekege qabilettiliktiń negizi.
— Qazaqstan men AQSh C5+ jáne B5+ formattarynda strategııalyq seriktestikti keńeıtýdi kelisti. Bul Qazaqstannyń Ortalyq Azııadaǵy rólin qalaı kúsheıte alady?
C5+ jáne B5+ formattary bul Qazaqstannyń aımaqtaǵy kóshbasshylyq pozıtsııasyn kúsheıtetin ári turaqtandyratyn mańyzdy strategııalyq mehanızmder dep bilemin. Bul formattar memlekettik organdar men iskerlik qoǵamdastyq arasynda turaqty dıalog pen naqty is-qımyldardy iske asyrýǵa baǵyttalǵan.
Prezıdenttiń qatysýy men osy formattardy belsendi damytýy Qazaqstannyń kópvektorly syrtqy saıasatynyń tıimdiligin aıqyndaıdy. Bul seriktestikter aımaq elderiniń ekonomıkalyq ıntegratsııasyn tereńdetýge, ınfraqurylymdyq jobalardy birlesip júzege asyrýǵa, sondaı-aq ınnovatsııalar men tsıfrlandyrý salasyndaǵy tájirıbe almasýǵa múmkindik beredi.
Bıznes-format B5+ aıasynda transshekaralyq jobalar men ınvestıtsııalyq múmkindikter keńeıedi, bul óz kezeginde aımaqtyń ekonomıkalyq turaqtylyǵy men básekege qabilettiligin arttyrady. Qazaqstannyń naryqtyq potentsıaly, ınstıtýtsıonaldy turaqtylyǵy jáne strategııalyq geografııalyq orny Ortalyq Azııanyń ınvestıtsııalyq haby retinde rólin bekitedi.
Nátıjesinde, C5+ jáne B5+ bul Qazaqstannyń halyqaralyq arenadaǵy dıplomatııalyq jáne ekonomıkalyq salmaǵyn arttyryp, aımaqtaǵy negizgi oıynshyǵa aınalýyna múmkindik beretin quraldar.
— Qazaqstan Prezıdenti BUU-nyń rólin qoldap, Ortalyq Azııa men Aýǵanstanǵa arnalǵan Turaqty damý maqsattary boıynsha óńirlik ortalyqtyń ashylýyn qoldady. Bul qadamdy Qazaqstannyń halyqaralyq dıplomatııalyq salmaǵyn arttyrý elementi dep qaraýǵa bola ma?
Iá, bul qadam Qazaqstannyń «jumsaq kúsh» strategııasynyń naqty kórinisi. Óńirlik Turaqty damý maqsattary ortalyǵynyń ashylýy Qazaqstannyń halyqaralyq arenada jaýapty ári belsendi oıynshy retinde ózin kórsetip, aımaqtyq turaqtylyq pen damýǵa baǵyttalǵan naqty is-qımyldarǵa basshylyq etýge daıyn ekenin bildiredi.
Prezıdenttiń osy bastamany qoldaýy da halyqaralyq qoǵamdastyq aldyndaǵy bedeldi nyǵaıtýǵa, dıplomatııalyq múmkindikterdi keńeıtýge jáne Qazaqstannyń óz bedelin jumsaq kúsh arqyly arttyrýǵa baǵyttalǵan mańyzdy strategııa. Bul ortalyq eldiń dıplomatııalyq aýqymyn keńeıtýmen qatar, Ortalyq Azııadaǵy turaqtylyq pen damý máselelerine belsendi yqpal etýge múmkindik beredi.
Sonymen qatar, mundaı bastamalar ınvestıtsııalyq tartymdylyqty arttyrady, óıtkeni ınvestorlar úshin turaqty damý, áleýmettik jaýapkershilik pen halyqaralyq standarttarǵa saı jumys isteý mańyzdy. Bul Qazaqstannyń «ashyq», ınnovatsııalyq jáne jahandyq trendterge ıkemdi el retinde ımıdjin qalyptastyrady.
Osylaısha, óńirlik ortalyqtyń ashylýy Qazaqstannyń aımaqtyq kóshbasshylyq pozıtsııasyn nyǵaıtyp, onyń halyqaralyq dıplomatııalyq salmaǵyn jańa deńgeıge kóteredi.
Aıta ketelik Qazaqstan AQSh-pen strategııalyq salalarda 5,2 mlrd dollarlyq 11 qujatqa qol qoıǵan edi.