Nurjan Ómirbek: Qazaq-túrikmen saýda-sattyǵynyń artýy — eki ekonomıkanyń birin-biri tolyqtyrýynyń nátıjesi
ASTANA. KAZINFORM – Qazaqstan men Túrikmenstan arasyndaǵy saýda-sattyqtyń belsendi damýy – saıası urannyń emes, eki ekonomıkanyń birin-biri tolyqtyrýynyń nátıjesi. Mundaı pikirdi Syrtqy ister mınıstrligi Syrtqy saıası zertteýler ınstıtýtynyń sarapshysy Nurjan Ómirbek bildirdi.
- Túrikmenstan Prezıdentiniń Qazaqstanǵa memlekettik sapary eki el arasyndaǵy qatynastardyń anaǵurlym praktıkalyq sıpatqa ıe bolǵanyn kórsetti. Qazaqstan men Túrkimenstan - ortaq shekarasy, Kaspıı teńizine shyǵýy jáne ózara baılanysty kólik baǵyttary bar kórshi memleketter. Sondyqtan olardyń yntymaqtastyǵy ýaqytsha nemese epızodtyq sıpatqa ıe bolýy múmkin emes. Ol geografııa men eki ekonomıkanyń tabıǵı múddelerine negizdeledi. Sapardyń basty máni qaı salalar jyldamyraq damıtynyn jáne qandaı tetikter qosymsha iske qosylatynyn naqty aıqyndaý boldy, - dedi sarapshy.
Onyń atap ótýinshe, alǵashqy mańyzdy nátıjelerdiń biri - saýda-ekonomıkalyq ózara is-qımyldyń negizin nyǵaıtý. Ekijaqty taýar aınalymyn bir mıllıard dollarǵa deıin ulǵaıtý jónindegi ýaǵdalastyq taraptardyń ekonomıkalyq vedomstvolardyń jumysyna ortaq baǵyt beredi. Naqty mejeniń bolýy josparlaýdy jeńildetip, rásimderdi tártipke keltiredi. Retteýshi normalardy úılestirýge jáne shekaranyń eki jaǵyndaǵy bızneske turaqty jumys isteýge kedergi keltiretin tosqaýyldardy joıýǵa yqpal etedi.
- Qazaqstan men Túrikmenstan arasyndaǵy saýda burynnan belsendi damyp jatyr jáne bul ósim saıası urandardyń arqasynda emes, eki ekonomıkanyń birin-biri tolyqtyrýynyń nátıjesinde bolyp otyr. Qazaqstan - iri agrarlyq jáne metallýrgııalyq memleket, al kórshimiz - energetıkaǵa súıengen, azyq-túlik ımportyna táýeldi el. Sondyqtan saýda kóleminiń artýy - zańdy qubylys, - dedi ol.
Sarapshy kelissózderdiń ekinshi negizgi baǵyty retinde kólik jáne logıstıkany atady.
- Bul salada Qazaqstan men Túrikmenstan múddesi is júzinde tolyq sáıkes keledi. Eki memleket te «Soltústik - Ońtústik» dálizin kúsheıtýge jáne Kaspıı porttarynyń áleýetin barynsha paıdalanýǵa múddeli. Eýrazııada tranzıttik aǵyndardyń qaıta bólinýi júrip jatqan qazirgi kezeńde Qazaqstan-Túrikmenstan baılanysy eń senimdi baǵyttardyń biri retinde qalyptasyp keledi. Iran arqyly ótetin temirjol, Aqtaý, Quryq jáne Túrikmenbashy porttary, sondaı-aq avtomobıl ótkelderi Reseı men Ortalyq Azııadan - Iranǵa, ári qaraı Úndistan men Arab túbegine baǵyttalatyn júkterdiń bir bóligin tıimdi baqylaýǵa múmkindik beredi. Sapar osy baǵytty naqty bekitti. Taraptar ótkizý qabiletin arttyrýǵa, rásimderdi birizdendirýge jáne ınfraqurylymdy jańǵyrtýǵa baǵyttalǵan ortaq áreketterdi kúsheıtedi, - dedi Nurjan Ómirbek.
Ol azyq-túlik jáne aýyl sharýashylyǵy salalarynda da yntymaqtastyq keńeıip kele jatqanyna nazar aýdartty.
- Astyq jáne qaıta óńdelgen ónimder eksporty boıynsha iri áleýetke ıe Qazaqstan úshin Túrikmenstan - turaqty ári geografııalyq turǵydan qolaıly naryq, sondaı-aq Aýǵanstan men Iranǵa shyǵatyn óńirlik azyq-túlik tizbekterin qalyptastyrýǵa múmkindik beretin alań. Shekara mańynda astyq termınalyn salý ıdeıasy strategııalyq mazmunǵa ıe. Ol shyǵyndardy azaıtyp, jetkizilim boljamdylyǵyn arttyratyn jáne aımaqtaǵy azyq-túlik marshrýttaryn turaqtandyratyn logıstıkalyq negiz qalyptastyrady, - dedi ol.
Nurjan Ómirbektiń paıymynsha, sapar aıasynda qol jetkizilgen quqyqtyq, gýmanıtarlyq jáne aqparattyq kelisimderdi de joǵary baǵalaý kerek. Mıgratsııa, ıýstıtsııa, BAQ, zeınetaqy, aqparat almasý salalaryndaǵy qujattar ekijaqty ózara is-qımylǵa turaqty negiz qalaıdy. Ortaq shekarasy bar memleketter úshin mundaı sharalar azamattardyń baılanysyn jeńildetedi, kúndelikti máselelerdiń sheshilýin ońaılatady jáne ákimshilik kedergilerdi azaıtady. Memlekettik ınstıtýttardyń ózara túsinistigi artqan saıyn kez kelgen ortaq joba tezirek jáne senimdi túrde júzege asady.
- Kelissózderdiń túıindi qorytyndysy - Qazaqstan men Túrikmenstan yntymaqtastyǵynyń uzaq merzimdi, ornyqty modeliniń nyǵaıýy. Eki el qatynastarynyń irgetasy odan saıyn nyǵaıyp, geografııa, logıstıka jáne ekonomıka anyqtap bergen shynaıy baılanystar kúsheıip jatyr. Sapar kórshilerdiń ózara is-qımyldy barynsha júıeli jáne dáıekti júrgizýge daıyn ekenin kórsetti. Bul - saıası málimdemelerdiń praktıkalyq quradarmen bekitiletinin dáleldeıdi. Dál osyndaı qadamdar Kaspıı mańy men «Soltústik - Ońtústik» baǵyty úshin strategııalyq mańyzy bar óńirlik turaqtylyqty qalyptastyrady, - dedi Nurjan Ómirbek.
Esterińizge sala ketsek, keshe Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev pen Túrikmenstan Prezıdenti Serdar Berdimuhamedov arasyndaǵy kelissózder qorytyndysynda resmı delegatsııa músheleri birqatar úkimetaralyq jáne vedomstvoaralyq qujat almasty.