«Nurly jol» el ekonomıkasynyń qozǵaýshy kúshine aınaldy
Jalpy, memlekettik baǵdarlama qolǵa alynǵan sátten bergi nátıjesi jaman emes. Ótken jyldyń ishinde ǵana «Nurly jol» jobalary elimizdiń ishki jalpy ósimine 1,3 paıyz tarmaqtyq ósim berdi. Bıyl da osy meje tóńireginde bolmaq. Baǵdarlamaǵa aǵymdaǵy jyly elimizdiń Ulttyq qorynan 769,6 mlrd. teńge, onyń ishinde nysanaly transfert arqyly 503,4 mlrd. teńge jáne oblıgatsııalyq qaryz arqyly 266,2 mlrd.teńge qarastyrylǵan. Nysanaly transfertter boıynsha 330,2 mlrd. teńge bólinip, onyń 324,5 mlrd. teńgesi nemese 98 paıyzy ıgerilgen. Qazirgi kúni osy jylǵa bólingen qarjynyń 53 paıyzy nemese 409,2 mlrd. teńgesi tolyǵymen kádege jaratylǵan.
Aıta keterligi, «Nurly jol» baǵdarlamasy kóliktik-logıstıkalyq jáne ındýstrıaldy ınfraqurylymdy, áleýmettik ınfraqurylymdy damytý, jylý, sýmen jabdyqtaý jáne sý burý júıelerin jańartý, sonymen birge halyqaralyq qarjy uıymdarymen jobalardy birlesip qarjylandyrý baǵyttary boıynsha júzege asyrylýda. Mınıstr óz baıandamasynda atalǵan baǵyttardyń árqaısysyna jeke-jeke toqtalyp, atqarylǵan jumystar jaıynda aıtyp berdi.
«Shuǵyla» qaǵıdaty boıynsha Astanany aýmaqtarmen baılanystyratyn tıimdi aýmaqaralyq avtojol jelisin qurý úshin 2015-2020 jyldary aralyǵynda memlekettik baǵdarlama aıasynda 6,7 myń shaqyrymnan astam avtokólik joldary salynyp jáne jańǵyrtylatyn bolady. 2015-2016 jyldary avtojoldardyń qurylysy men jańǵyrtylýyna 329,3 mlrd. teńge bólindi. 2015 jylǵy qarajat tolyqtaı ıgerildi. Bul 456 shaqyrym avtojoldardy salýǵa jáne jańǵyrtýǵa múmkindik berdi», - dedi mınıstr.
Onyń aıtýynsha, aǵymdaǵy jyly 151,3 mlrd. teńge bólinse, onyń 96,9 mlrd. teńgesi tolyqtaı ıgerilgen jáne jol-qurylys jumystarymen 1 038 shaqyrym avtojoldar qamtylǵan. Jyl aıaǵyna deıin barlyq qarajat kózderinen 920 shaqyrym avtojoldarda qurylys jumystary aıaqtalatyn bolady. Munan bólek, 147,8 mlrd. teńge somasyna «Batys Eýropa - Batys Qytaı» jáne «Beıneý - Aqtaý» avtojol jobalaryn iske asyrý úshin bıýdjettik resýrstarǵa qosymsha halyqaralyq qarjy uıymdary qaryzdary tartyldy. 2020 jyly tranzıt áleýetin jylyna 25-ten 88 mln. tonnaǵa kóterý jáne ótkizý qabiletin jylyna 3-ten 7,6 mln. adamǵa deıin kóbeıtý úshin Borjaqty-Ersaı jáne Almaty-Shý temir jol jelileriniń, Quryq portynda parom ótkeliniń jáne Astana qalasy áýejaıynyń qurylysyna 2015-2016 jyldary 95,2 mlrd. teńge bólingen. Bul qarajattar jyl sońyna deıin tolyq kólemde ıgeriletin bolady.
Áleýmettik ınfraqurylymdy damytý baǵytynda 2015-2016 jyldary 96 bilim berý nysany - 77 mektep jáne 19 balabaqsha salý úshin 77,3 mlrd. teńge bólindi. Aqmola, Almaty, Aqtóbe, Qostanaı, Ońtústik Qazaqstan oblystary men Almaty qalalyq ákimshilikteri qarajatty tolyq kólemde ıgergen. Al Shyǵys Qazaqstan oblysy boıynsha qarjynyń ıgerilýi 80 paıyz, Astana qalasy boıynsha 70 paıyzdy quraıdy.
«Jalpy, búgingi kúni 43 bilim berý nysany, sonyń ishinde 29 mektep jáne 14 balabaqsha salyndy. Jyldyń aıaǵyna deıin qosymsha 6 mektep jáne 4 balabaqsha salynady», - dedi Q.Bıshimbaev.
Jylý, sýmen jabdyqtaý jáne sý burý júıelerin jańartý baǵytynda 2015 jyly 60 mlrd. teńge, al 2016 jyly 90 mlrd. teńge, onyń 75 mlrd. teńgesi bıýdjettik kredıtke jáne 15 mlrd. teńgesi halyqaralyq qarjy uıymdarymen birlesken jobalardy qarjylandyrý arqyly tabıǵı monopolııalar sýbektileriniń shyǵyndaryn sýbsıdııalaýǵa bólindi. Jalpy alǵanda, 2015 jyly 385,3 shaqyrym jeliler salynyp, qaıta jańǵyrtylǵan.
Halyqaralyq qarjy uıymdarymen jobalardy birlesip qarjylandyrýǵa 2015-2016 jyldary 20,3 mlrd. teńge bólindi. Onyń ishinde 2015 jylǵa - 8 mlrd. teńge, 2016 jylǵa - 12,3 mlrd. teńge. Qarjylandyrý josparyna sáıkes bıýdjettik baǵdarlamalar ákimshilerine 2,3 mlrd. teńge aýdarylyp, olar tolyq ıgerildi. Atalǵan qarajattar halyqaralyq qarjy uıymdarymen jobalardy birlesip qarjylandyrýǵa, sonyń ishinde TKSh júıesin, qalalyq kólikti jańǵyrtýǵa, qorshaǵan ortany qalpyna keltirý boıynsha jobalardy iske asyrýǵa, ırrıgatsııalyq jáne drenajdyq júıelerdi jetildirýge baǵyttaldy», - dedi Q.Bıshimbaev.
Munan bólek, «Bıznestiń jol kartasy 2020» aıasynda kásipkerlik nysandaryna jetpeı turǵan ınfraqurylymdy tartýǵa 2015-2016 jyldary 25 mlrd. teńge, onyń ishinde aǵymdaǵy jylǵa 15 mlrd. teńge qarastyrylǵan. Qarjylandyrý josparyna sáıkes aǵymdaǵy jyly ákimdikterge 9 mlrd. teńge aýdarylyp, onyń 8 mlrd. teńgesi ıgerilgen. Al Shyǵys pen Ońtústik Qazaqstan oblystaryn bólingen qarjy tolyq ıgere almaı otyr. Jalpy, memlekettik baǵdarlamanyń júzege asyrylý jyldarynda jetpeı turǵan ınfraqurylym 126 ShOB sýbektilerine tartyldy.
Eksportqa deıingi jáne eksporttyq qarjylandyrýdy yntalandyrý maqsatynda «Báıterek» UBH» AQ oblıgatsııalyq qaryzy arqyly 15 mlrd. teńge qarajat qarastyrylǵan. Búgingi kúni «QDB» AQ-men 18,8 mlrd. teńgege 7 joba qoldaý taýyp, olardyń ishinde 4,6 mlrd. teńgege 3 joba qarjylandyryldy.
«Budan basqa, 22,4 mlrd. teńgege 9 joba qosymsha qarastyrylýda. 45 mlrd. teńge kólemindegi Ulttyq qordyń jáne Biryńǵaı zeınetaqy jınaqtaýshy qorynyń qarajaty 32,5 myń jumys orny bar shamamen 17 kásiporyndy qoldaýǵa múmkindik beredi jáne 145 mlrd. teńgege daıyn ónim eksportyn qamtamasyz etedi. Atalǵan qarajat aǵymdaǵy jyldyń sońyna deıin tolyq ıgeriletin bolady»,- dedi Q.Bıshimbaev.
Bul máseleni túıindeı kele Premer-Mınıstr memlekettik qarjyny ıgere almaı otyrǵan birqatar oblys ákimderine sóz berdi. Aldymen Qostanaı oblysynyń ákimi Arxımed Muxambetov «Nurly jol» baǵdarlamasyna qatysty málimetterimen bólisti. Ákimdi tyńǵylyqty tyńdaǵan B.Saǵyntaev qarajat ıgerýde problema baryn eske sala kele: «Turǵyn úı kommýnaldyq sharýashylyq boıynsha 4 mıllıardtan astam teńge bólingen dep aıttyńyz. Biraq, mende bar aqparattar boıynsha bul qarajatty ıgerý tek 19 paıyzǵa júzege asyrylǵan. Qys bolsa jaqyndap keledi. Osy jóninde ne aıtasyz?», - dep surady. Óz kezeginde A. Muxambetov, bul nysandardyń jylytý maýsymyna eshqandaı qatysy joqtyǵyn aıtyp aqtaldy.
Sonymen qatar Úkimet basshysy Almaty oblysynyń basshysy Amandyq Batalovqa da qarajat ıgerý tómen deńgeıde, nebári 22 paıyz ekendigin eskertip, Atyraý oblysynyń ákimi Nurlan Noǵaevqa «Bıznestiń jol kartasy-2020» aıasynda oblysqa bólingen 692 mln. teńge qarjynyń áli alynbaǵandyǵyn aıtty.
