Nurlan Ónerbaev: Áleýmettik jelide paraqsham joq, aldanyp qalmańyz, aǵaıyn!
- Nurlan Áltaıuly, taıaýda ǵana elordada «Júrektegi kóktem» atty án keshin ótkizdińiz. Astanalyq kórermen Sizdi saǵynyp qalǵan eken, kesh te joǵary deńgeıde ótti. Endigide elimizdiń qaı óńiri Sizdiń kontsertińizdi tamashalaı alady?
- Jalpy ónerpazdyń óziniń boıyndaǵy kórsetsem, jetkizsem degen ónerimen araǵa ýaqyt salyp halyq aldyna shyǵyp turǵany jaqsy. Óıtkeni, ónerde júrgen jyldardyń ishinde baıqaǵanym, tyńdarman ózi unatatyn ánshiler, ónerpazdarmen bir keshte qoıylatyn kontsertterge daǵdylanyp, úırenip qalǵan. Olar bir keshke kelip, óziniń qalaǵan, izdegen ánshileriniń barlyǵyn kórgisi, súısinetin ániniń barlyǵyn tyńdap, ǵajaıyp kúıge bólengisi keledi. Al shyǵarmashylyq keshterdi, ánshiniń ne ónerpazdyń jeke keshterin úlken kontsertter sekildi jıi ótkizip turý esh múmkin emes. Ol mindetti túrde araǵa biraz ýaqyt salyp ótýi qajet. Sebebi oǵan daıyndyq kerek, repertýar qalyptastyrý, baǵdarlama jasaý kerek. Onyń ózindik qıyndyqtary bar.
Mine, osyndaı sebepterdiń saldarynan biz eldiń aldyna araǵa 4-5, keıde 6 jyl salyp shyǵyp jatamyz. Ótken jyldyń kúzinde Almatyda jeke shyǵarmashylyq keshimdi ótkizdim. Sodan keıin araǵa kóp ýaqyt jibermeı, qazaqshalap aıtsam, «izin sýytpaı» elorda jurtshylyǵynyń aldyna shyǵyp, ánderimdi usynsam degen oıym boldy. Sol oıym iske asty. Onyń ústine bıyl elordamyzdyń 20 jyldyq mereıtoıy. Sol 20 jyldyq merekelik sharalardyń alǵashqy tizimine jeke kontsertim endi. Kontsertim ótken jyly búkil álem jurtshylyǵynyń nazarynda bolǵan EKSPO kórmesi aýmaǵynda salynǵan bolashaqta mádenı oshaqqa, óner keshteriniń ordasyna aınalatyn «Kongress ortalyǵy» degen ádemi zalda ótti. Árıne, kórermenge azdap tańsyq boldy. Kórermen boı úıretip úlgermegen eken. Degenmen, budan bylaı merekeler turaqty ótip, jurtshylyqtyń izdep barar úırenshikti jerine aınalar degen oı túıdim. Kórermenniń kontsertke kelip, mereke qarsańynda án tyńdaıyq, jaqsy bir keshte bolaıyq, rýhanı azyq alaıyq degen nıetinen shyqtym-aý dep oılaımyn. Árıne, tyńdarmanyma boıymdaǵy barymdy berýge qashanda daıynmyn.
Negizinen anaǵa, ata-anaǵa, týǵan jerge, adam janynyń, tabıǵattyń sulýlyǵyna arnalǵan ánderim óte kóp. Mundaı ánderdi analarymyzdyń, arýlardyń, kóktemniń merekesinde aıtpaǵanda qashan aıtamyz?!
Al óńirlerdegi shyǵarmashylyq keshterge kelsek, osy kontsertke daıyndalyp júrgen kezimniń ózinde «Habar» telearnasynan, radıolardan, «QazAqparat» agenttigi arqyly habarlar taralyp jatty. Sol kezden-aq óńirlerden, oblystardan kontserttik baǵdarlamamdy elge tartý etý jaıynda usynystar kóptep tústi. Qazir eki usynysty qabyldadym. 30 naýryz kúni Atyraý qalasynda, sáýirdiń 14-inde Aqtóbe qalasynda jeke kontsertim ótedi. Ary qaraı taǵy da usynystar bar, olardy oılastyryp, pysyqtap jatyrmyz.
- Osy keshte uldaryńyz da sahnada óner kórsetti. «Áke - balaǵa synshy» demekshi, uldaryńyzdyń ónerdegi aıaq alysyna qandaı baǵa beresiz? 
- Búgingi kúnge deıin aldymnan ylǵı kese-kóldeneń shyǵa beretin «Shákirtterińiz bar ma, qansha shákirt tárbıelep júrsiz, shákirtim dep kimdi aıtasyz?» degen suraqtar bar edi. Osy kúnge deıin «mynaý meniń shákirtim de aıdar taǵyp kórsetetindeı shákirtim joq» dep aıtyp kelemin. Biraq uldarym ósip qaldy. Úlken ulym - Maqsat kishkentaı kezinen gıtaramdy arqalap, eldiń aldynda shyǵarmashylyq keshter, kezdesýler ótkizip, kontsertterge qatysyp júrgende qasymnan qalmaı birge án aıtyp júretin. Tipti kishkene kúninde balalar arasyndaǵy konkýrstarǵa qatysyp, júldeli oryndar aldy. Alaıda mektepte oqyp, odan keıin óziniń qatarlastary sııaqty basqa salany ıgereıin dep qalaǵan mamandyǵy boıynsha bilim, dıplom aldy. Sol salada biraz jumys istedi. Degenmen, qanda bar qasıet qarap jatpaıdy eken. Keıingi jyldary ánge áýestigi arta tústi. Meniń oryndap júrgen ánderimdi qaıtalap aıtyp júrgeninen onyń ónerge degen qyzyǵýshylyǵyn baıqadym. Sondyqtan da «úlken sahanaǵa beıimdeıin, úlken kontsertterde emes, ózimniń jeke kontsertimde jetekteıin, sahna mádenıetine baýlıyn» dep sheshtim. Eki jyldaı boldy, kontsertterime menimen birge qatysyp júr.
Al kishi ulym Marǵulan 4 jasynan kásibı klassıkalyq mýzykamen aınalysyp keledi. 5 jasynda Almatydaǵy Kúlásh Baıseıitova atyndaǵy arnaıy mýzyka mektebine bergenbiz. Astanaǵa qonys aýdarǵannan keıin Óner ýnıversıtetiniń mektebin, kolledjin bitirdi. Qazir ýnıversıtette tálim alyp jatyr. Ótkende sol kontsert bite salysymen, shetelge jol tartty. Mýzykanttardyń úlken halyqaralyq konkýrsyna qatysýǵa attanyp ketti. Kontsertte de jurtshylyqqa «eldiń yqylasy men batasyn alaıyn dep aldaryńyzǵa ádeıi kelip otyr» dep aıttym. Qandaı júldemen kelerin baǵy biler, nıetimiz, úmitimiz bar.
- Kelesi suraǵym shákirtterińiz kim degenge saıatyn edi. Oǵan jaýap berip úlgerdińiz. Desek te, shákirt tárbıeleýden nege qashasyz?
- Meniń túsinigimde ustazdyq jaýapkershiligi óte joǵary mamandyqtyń biri. Ustaz tek ózi úshin emes, tárbıelegen shákirti úshin de jaýapty bolady. Eger men shákirt tárbıelesem, onda onyń búkil taǵdyryna jaýapty bolamyn. Sondyqtan búgingideı qubylmaly zamanda bireýge bylaı dep taıaq ustatyp, olaı-bylaı júr dep aıtýdyń óz qıyn. Ósirip otyrǵan eki ulym, bir qyzym, tórt nemerem bar. Solardy tárbıleýge ákelik tálim-tájirıbem jetse, soǵan táýbe deımin.
- Nemerelerińizdi aıtyp qaldyńyz, ózińiz sııaqty ata jolyn qýǵan, óner jolyna beıimderi bar ma?
- Úlken nemerem 4 synypta oqıdy. Mektebinde barlyq sharaǵa qatysady. Ilıgaı qyzym búgin, 20 naýryz kúni mektebiniń Naýryz meıramynda án aıtady. Odan keıin Raıana atty nemere qyzym bar. Ol qolóner sheberligi jaǵynan synyptastarynyń aldynda kele jatyr. Oılap tappaıtyny joq. Qolyna qalam ustap úırengennen bastap «ata, mynaý - sizdiń, apa, mynaý - sizdiń sýretińiz!» dep, óz qııalyndaǵy sýretterdi salady. Odan keıin Nuráli, Aısultan degen nemerelerim bar. Ekeýi buzyqtyǵy jaǵynan aldaryna jan salmaıdy. Ekeýi eki ıyǵyma minip alyp oınaǵan kezde, dúnıede basqa ondaı nemere joq sııaqty kórinedi maǵan.
- Shyǵarmashylyǵyńyzǵa qaıta oıyssaq, qorjynyńyzda 300-den astam án bar ekenin bilemin. Aldaǵy ýaqytta ánder jazýǵa nıet bar ma? Jospar qandaı?
- Biraz jyldar boıy sulýlyq, jastyq, albyrt sezim, mahabbat taqyrybyndaǵy ánderdi kóp aıttym. Aıtyp ta kelemin. Alaıda, endigide meniń jas deńgeıime ol ánderdi qaıtalap aıta berý jaraspaıdy dep oılaımyn. Sondyqtan maqsatty túrde ózimniń án qorjynyma kóbinese ómir týraly, ónegelik baǵyty bar ánderdi jınaqtap jatyrmyn. Qazirdiń ózinde de aıtyp júrgen ánderimniń ishinde ondaılar barshylyq. Kontsertke daıyndalyp jatqanymda ne bolmasa shyǵarmashylyq ortalarda «jańa ánderim edi, tyńdap kórseńiz, siz oryndasańyz» degen usynystar aldymnan shyǵyp jatady. Biraq men ánniń jaqsy áýenine ne bolmasa keremet jazylǵan áýezine qyzyqpaımyn. Birinshi kezekte ánniń mátinine qaraımyn. «Sóz arqyly jurtqa ne jetkizemiz, qandaı oı salamyz?! Tipti bári jaqsy bolǵan kúnniń ózinde osy taqilettes ándi men aıtsam qalaı bolar eken? Meniń oryndaýymda bul ándi tyńdarman qalaı qabyldaıdy» degen máselelerdi kóp oılanatyn boldym. Qazirgi maqsatym, tipti mindetim dep te aıtýǵa bolady, óskeleń urpaqqa ónege bolatyn ánder aıtý. Qyzyl jalaý mahabbatty, tek qana sulýlyqty, ádemilikti ǵana jyrlaı berý - ol endi jastardyń enshisi. Maǵan nasıhaty mol, ónegesi joǵary ánder aıtý qajet shyǵar dep oılaımyn.
- Jas ánshilerden kimge kóńilińiz tolady?
- Jas deıtindeı olar da jas emes. Meniń Saıat Medeýovke, Dosymjan Tańatarovqa kóńilim tolady. Prezıdent orkestriniń ánshisi bolyp júrgende Dosymjandy Tarazdan orkestrdiń quramyna «sońymyzdan ergen jas býyn» dep aldyrtqan edik. Saıat sahnaǵa alǵash shyqqan kezde ózim keshin júrgizip, aǵalyq tilegimdi aıtyp edim.
Degenmen, án repýertary qalaı qalyptasady? Kez kelgen ánshiniń repertýary tyńdarmannyń talǵamyna baılanysty. Eger, máselen, jas ánshi pálendeı-túgendeı án aıtyp jatsa, ol tyńdarmannyń bárine birdeı unaýy mindetti emes. «Myna ándi nege aıtady eken, ol án durys emes, oǵan jaraspaıdy» degen pikirlerdiń bolýy zańdylyq. Eger ánshi sol ándi sahnada aıtsa, demek ánniń tyńdaýshysy bar degen sóz. Kórip júrmiz, inilerimiz, jas ánshiler úlken stadıondardy jınap kontsert ótkizip jatyr. Búkil eldi aralap saparlap júredi, qaı jerge barmasyn kontsertine, keshterine halyq jaqsy jınalady. Demek, olardyń ánin tyńdaıtyn tyńdarman bar. Sol arqyly olar ózderiniń aýdıtorııasyn qalyptastyryp otyr.
- Nurlan Áltaıuly, Siz osydan biraz buryn bir suhbatta «áleýmettik jelide joqpyn, onda tirkelgen de emespin» degen sekildi edińiz. Alaıda, osy kontsertińizdiń qarsańynda áleýmettik jeliden Sizdiń paraqshańyzdy baıqap qaldyq. Osyny naqtylap ótseńiz?
- Iá, áleýmettik jelige qatysty sońǵy jarty jyldyń kóleminde bergen suhbattarymda solaı dep aıtqanym ras. Jalpy ózim áleýmettik jelige kirmeımin. Jurt qazir qalta telefony arqyly áleýmettik jeliden izdegen, kórgisi kelgen adamyn ońaı taba qoıady dep aıtqanym bar. Ol sózim ras. Shynynda áleýmettik jelilerde, sonyń ishinde Feısbýkte de, Instagramda da joqpyn. Óziń aıtyp otyrǵan áleýmettik jelidegi paraqshany men de kórdim, qarap shyqtym. Birden aıtaıyn, ol paraqshany men ashqanym joq. Meniń atymnan bireýlerdiń ashqanyn túsindim. Baılanys telefondaryna «aq, adal nıetińiz bolsa, meniń atymnan paraqsha ashyp, ony shyǵarmashylyǵyma qatysty júrgizgińiz kelse, málimetter berip otyrýǵa men daıynmyn» dep habarlastym.
- Qandaı jaýap qaıtardy?
- Ázirge esh jaýap joq. Jalpy áleýmettik jelidegi paraqshany júrgizýi kóńilimnen shyqty. Alaıda maǵan shyn kómekteskisi kelgen adam bolsa, nesine jasyrynady? Osy jaǵy maǵan jumbaq bolyp otyr. Qandaı maqsatpen ashyp otyrǵanyn da bilmeımin. Sondyqtan shyn nıetti, meniń ónerime erekshe yqylasy bar tyńdarmanyma da, kórermenime de aıtarym - ol paraqshada meniń atymnan jazylyp jatqan nárselerdiń eshqaısysy da meniki emes, aldanbańyzdar degim keledi. Eger áldeqandaı sizderdiń kóńilderińizden shyqpaıtyn aqparat sol paraqshalarda ótip jatqan bolsa, ol men emes jáne meniń atymnan emes. Osylaı qabyldaýlaryńyzdy suraımyn.
Aqyry suraǵan ekensiń, osy múmkindikti paıdalanyp aıtaıyn, buǵan deıin áleýmettik jelide joqpyn degenmin. Biraq, tyńdarmannyń, kórermenniń búgingi kúngi aqparat alý, án tyńdaý tásili osy bolǵannan keıin amal joq óz atymnan resmı paraqshamdy ashý kerek degen sheshimge keldim. Sondyqtan da, jaqyn kúnderi óz atymnan resmı paraqshamdy ashamyn. Oǵan óz tyńdarmanyma alǵysózimmen shyǵamyn. Barsha oqyrman da, sonyń ishinde «QazAqparat» oqyrmandary da sol paraqshamen mindetti túrde tanysady dep úmittenemin.
- Nurlan Áltaıuly, Naýryz merekesi kele jatyr, ulyq merekeni qalaı qarsy alasyz? Jalpy Naýryz Siz úshin qandaı meıram?
- Naýryz ultymyz, qazaq halqy úshin erekshe, orny bólek merekelerdiń biri. Jalpy qazaq túsinik-tanymynda Naýryzdy jyl basy dep esepteımiz. Naýryzda búkil jaqsylyqty otbasymyzǵa, aınalymyzǵa ǵana emes, elimizge de tilep, yntymaq pen birlik bolsyn dep úmittenemiz.
Bala kúnimde aýylda Naýryzdy toılap óstik, kózimizben kórdik. Aýylymyzdyń mańynda eski mazar bolatyn. Nege ekenin bilmeımin, sol mazar qorshaýly, mal kirmeıdi, adam aıaǵy baspaıdy, shóbi ylǵı qalyń bolyp ósip turatyn. Biraq, eń qyzyǵy Naýryz kezinde sonyń sharbaǵy ashylatyn. Sol jerge qazan-oshaqtar qoıylyp, kıiz úı tigiletin. Búkil aýyl turǵyndary sonda jınalatyn. Apalarymyz, ájelerimiz kımeshekterin kıip, qazaqtyń tiri tarıhyn kóz aldyńa ákeletin. Qazan-qazan tamaq asylatyn. Meniń esimde qalǵany, sodan keıin jer jyrtylyp, egis egiletin. Mine, sol egin «yrysty bolsyn, Jer ananyń bizge berer yrysy, berekesi mol bolsyn» degen tilekter aıtylyp, aqsaqaldar bata berip jatatyn. Meniń bala kóńilimde jattalyp qalǵan Naýryz - osy. Al táýelsizdik alǵannan keıin Naýryz memlekettik deńgeıde, joǵary dárejede ulyqtalyp, jalpyhalyqtyq meıram retinde toılanyp jatyr.
Meniń pikirimshe, Naýryz meıramy qalyptasyp kele jatqan urpaqtyń sanasyna sińýi tıis. Naýryz bizdiń janymyzǵa, qanymyzǵa, dástúrimizge jaqyn ekenin óskeleń urpaq túsinip ósýi qajet. Sondyqtan qoldan kelgeninshe otbasynda, áýlette, kórshi-qolań arasynda bolsyn, Naýryz kúninde tipti óz úıińde eshteńe jasamasań da, kórshiniń úıine kirip amandasyp, jaqsylyq tilep, aıqara qushaq ashyp kórisý qajet. Osynyń barlyǵyn balalarymyz, nemerelerimiz kórip ósýi tıis. Keıin óskende bala kúninde kórgenin olar da oı eleginen ótkizip, munyń dástúrimizde bar ekendigin túsinip, óz urpaǵyna da tálim-tárbıe berýi úshin qareket jasaıdy. Sonda bizdiń Naýryzdy toılaý, jyldy qarsy alý dástúrimiz, Kórisý amaldarymyzdyń barlyǵy urpaqtan-urpaqqa jalǵasyp, zamannan zamanǵa aýysyp otyrady.
Aıta keterligi, Elbasymyz kótergen «Rýhanı jańǵyrý» da dál osy. Biz umyt bola bastaǵan, keıbir jerlerde qasaqana tasada qalyp qoıǵan, múmkin umyttyra bastaǵan dástúrlerimizdi qaıta jańǵyrtýmyz, elge jetkizýmiz kerek. Molynan, artyǵynan bolsyn. Keregin urpaq ózi ekshep alady. Artyǵy qalady, ýaqyt bárin óz ornyna qoıady. Eń bastysy, biz tarıhtaǵy qattalyp jatqan dástúrimizden bas tartpaýymyz kerek. Bárin arshyp, qaıtadan urpaqqa usynýǵa tıispiz. Mine, osy baǵytta ónerpaz da, qalamger de, jalpy mádenıet qaıratkeri, rýhanııatqa qyzmet jasap júrgen kez kelgen azamat jumys istese - bizdiń rýhymyz jandanady dep oılaımyn.
- Suhbat sońynda «QazAqparat» agenttigi arqyly Naýryzǵa arnalǵan tilegińizdi bildirseńiz?
- Naýryz senbi men jeksenbini kútken sekildi kúnparaqtaǵy kezekti demalys kúniniń biri emes. Naýryz qanda bar, atam zamanynan babalarymyzdyń el úshin, jer úshin, óskeleń urpaq úshin Jaratýshydan jaqsylyq, yrys, bereke-birlik, eldiń yntymaǵyn tileıtin merekelerdiń biri. Sondyqtan bul merekeniń kez kelgen qazaqstandyq úshin, qazaq ulty úshin oryn bólek. Ár qazaqstandyqtyń, qazaqtyń kóńilindegi ózi kútken Naýryz merekesi - syıy molynan bolyp, qut-berekesimen kelsin!
- Suhbatyńyzǵa raqmet!